کتاب اصل برائت در دانش اصول فقه

کتاب الکترونیکی «اصل برائت در دانش اصول فقه (تاریخچه ادله شروط)» نوشتهٔ «محسن عرفائی جهرمی» و منتشرشده توسط «میراث ماندگار»، اثری پژوهشی در حوزهٔ اصول فقه شیعه است که به بررسی تاریخی و تحلیلی اصل برائت و ادله و شرایط آن می‌پردازد. این کتاب با رویکردی تحلیلی، سیر تطور اصل برائت را از آغاز تا دوره‌های متأخر دنبال می‌کند و جایگاه آن را در میان مکاتب مختلف فقهی و اصولی بررسی می‌کند. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب اصل برائت در دانش اصول فقه

این کتاب به یکی از مهم‌ترین مباحث دانش اصول فقه، یعنی اصل برائت، می‌پردازد و تلاش دارد با رویکردی تاریخی و تحلیلی، روند شکل‌گیری و تکامل این اصل را در فقه شیعه و مقایسه با مکاتب اهل سنت نشان دهد. نویسنده ابتدا به تاریخ پیدایش اصول عملیه و جایگاه اصل برائت در میان اصولیان و اخباریان می‌پردازد و سپس به بررسی ادلهٔ اثبات برائت از منظر عقل، قرآن و سنت می‌پردازد. کتاب با اشاره به اختلافات تاریخی میان مکاتب اصولی و اخباری، نقش اصل برائت را در پویایی فقه شیعه و تفاوت آن با نظام اجتهادی اهل سنت برجسته می‌کند. همچنین، شرایط و قیود اجرای اصل برائت به‌صورت نظام‌مند و با دسته‌بندی دقیق ارائه شده است. نویسنده با بهره‌گیری از منابع متعدد و تحلیل‌های عمیق، تصویری جامع از جایگاه اصل برائت در نظام استنباط احکام شرعی ارائه می‌دهد، بدون آنکه وارد جزئیات فنی و تخصصی مباحث شود.

خلاصه کتاب اصل برائت در دانش اصول فقه

این کتاب با مروری بر تاریخ علم اصول، ابتدا زمینه‌های پیدایش اصول عملیه و اصل برائت را در فقه شیعه و اهل سنت بررسی می‌کند. نویسنده نشان می‌دهد که چگونه اصل برائت به عنوان راهنمای عمل مکلف در موارد شک و فقدان نص شرعی، در فقه شیعه جایگاهی ویژه یافته است. در ادامه، به تفاوت‌های رویکرد اهل سنت و شیعه در مواجهه با فقدان نص پرداخته می‌شود؛ اهل سنت به ابزارهایی مانند قیاس، استحسان و مصالح مرسله روی آورده‌اند، در حالی که فقه شیعه با تکیه بر اصول عملیه، از جمله اصل برائت، نظامی منسجم‌تر برای تعیین تکلیف مکلف در شرایط شک ارائه می‌دهد. کتاب سپس به بررسی ادلهٔ اثبات اصل برائت می‌پردازد: قاعدهٔ عقلی قبح عقاب بلا بیان، آیات قرآن (مانند آیهٔ «لا یکلف الله نفساً الا ما آتاها») و روایات (مانند حدیث رفع). نویسنده تحلیل می‌کند که چگونه این ادله، اصل برائت را در موارد شک در تکلیف یا موضوع شرعی اثبات می‌کنند و به نقد دیدگاه‌های مخالف، به‌ویژه اخباریان، می‌پردازد. در بخش پایانی، شرایط و قیود اجرای اصل برائت به تفصیل بیان می‌شود؛ از جمله اینکه شک باید در تکلیف باشد، فحص از ادلهٔ اجتهادی صورت گرفته باشد، اصل معارض وجود نداشته باشد و اجرای برائت موجب ضرر به دیگری نشود. نویسنده با دسته‌بندی این شروط، تلاش می‌کند تصویری روشن از کاربرد اصل برائت در فقه شیعه ارائه دهد و جایگاه آن را در نظام استنباط احکام شرعی تبیین کند.

چرا باید کتاب اصل برائت در دانش اصول فقه را خواند؟

این کتاب با رویکردی تاریخی و تحلیلی، به یکی از مباحث کلیدی اصول فقه می‌پردازد و روند تطور اصل برائت را از آغاز تا دوره‌های متأخر به تصویر می‌کشد. مطالعهٔ این اثر به فهم بهتر تفاوت‌های نظام استنباط احکام در فقه شیعه و اهل سنت کمک می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه اصل برائت به عنوان راهنمای عمل در شرایط شک، نقش مهمی در پویایی و انسجام فقه شیعه ایفا می‌کند. همچنین، کتاب با دسته‌بندی دقیق شرایط و ادلهٔ اصل برائت، امکان آشنایی عمیق‌تر با مبانی استنباط احکام شرعی را فراهم می‌آورد.

خواندن کتاب اصل برائت در دانش اصول فقه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران رشتهٔ فقه و اصول، طلاب حوزه‌های علمیه، و علاقه‌مندان به مباحث نظری فقه اسلامی مناسب است. همچنین، برای کسانی که دغدغهٔ فهم دقیق‌تر مبانی استنباط احکام شرعی و تفاوت‌های مکاتب فقهی را دارند، مطالعهٔ این اثر مفید خواهد بود.

فهرست کتاب اصل برائت در دانش اصول فقه

- درآمد: مقدمه‌ای دربارهٔ جایگاه اصل برائت و اهمیت آن در فقه شیعه و تفاوت با مکاتب اهل سنت. - فصل اول: تاریخ پیدایش و تحول اصول عملیه و اصل برائت؛ بررسی شکل‌گیری علم اصول، ابزارهای استنباط اهل سنت (قیاس، استحسان، مصالح مرسله، سد ذرایع)، نقش ائمهٔ شیعه در آموزش اصول استنباط، و سیر تدوین آثار اصولی. - فصل دوم: بررسی ادلهٔ اثبات برائت؛ تحلیل قاعدهٔ عقلی قبح عقاب بلا بیان، بررسی آیات قرآنی مرتبط با اصل برائت، نقد و بررسی روایات (مانند حدیث رفع) و تحلیل دلالت آن‌ها بر اصل برائت. - فصل سوم: شرایط اصل برائت؛ بیان و تحلیل شروط اجرای اصل برائت مانند شک در تکلیف، لزوم فحص از ادلهٔ اجتهادی، نبود اصل معارض، و سایر قیود مرتبط با اجرای اصل برائت. - ضمایم: مقالات و توضیحات تکمیلی دربارهٔ استحسان، نظریه تصویب، و تحلیل‌های تاریخی و تطبیقی دربارهٔ اصل برائت.

بخشی از کتاب اصل برائت در دانش اصول فقه

«در امتداد موهیت رسالت و نعمت امامت منصسب فقاهت سومین هادی بشریّت به سوی حیات دینی است. چرا که ان الفقهاء هم الدَعاة الی الجنان والادلاء علی ال فقاهت نیز محصول علم ارجمند اصول فقه است که عمده مبانی و قواعد دانش اصول سرچشمه گرفته از مشرب معرفت خیز وحی و از شریعهُ شریعت ساز تعالیم نبوی و علوی است. براساس تحقیقات پژوهشگران شیعی؛ موتس این علم. امام محمد بن علی الباق رعش می‌باشند." علم اصول را باید در حقیقت منطق معارف دین دانست. بنابراین هرکس که داعیه نهم روشمند دین را دارد می‌باست احتیاج خویش را به این ابزار فهم» درک کند. عصر حاضر به جهات متعدد ازجمله تحولات چشم‌گیر علمی - صنعتی نگاه نقادانه به دین و گسترش ارتباطات و بخصوص تشکیل حکومت اسلامی بر پایه نظریه «ولایت فقیه» با داعیه حکومت‌داری بر پایه دین و به هدف دینمداری» مسئولیت عالمان دینی را دوچندان کرده است. عالمان و فقیهان باید به نیکی چالشهای نوین را دريابند. شیوه‌های استنباط را مهذّب کنند» موضوعات جدید را پاسخ درخور دهند و میراث کهن فقه شیعه را به زبان روز و متناسب با فهم و انتظار انسان نوین بازسازی نمایند تا از رهگذر این تلاش. دین را در ساحت زندگی اجتماعی بشریّت» بالنده نگاه دارند. نوشتار حاضر رهیافتی هر چند خرد به این مقصد است و با مراجعه به بیش از ۷۰ منبع از منابع رشته‌های اصول فقه. فقه. تاریخ فقه و اصول فقه. حدیث. تاریخ حدیث ادبیات عرب (لغت و معانی و بیان و بدیع)» تفسیر قرآن کریم و... به دلایلی که گفته می‌آید با محوریت اصل برائت به رشته تحریر درآمده است.»