کتاب واژه نامه تهرانی

کتاب واژه‌ نامه تهرانی نوشته سید محمدرضا طباطبائی که توسط انتشارات اولین‌ها منتشر شده، اثری در حوزه‌ی فرهنگ و زبان است که به گردآوری و توضیح واژه‌ها، اصطلاحات و تعبیرات عامیانه‌ی تهرانی پرداخته است. این کتاب با رویکردی پژوهشی و بر پایه‌ی منابع شفاهی و کتبی، گویش و زبان مردم تهران را در دوره‌های مختلف بررسی کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب واژه نامه تهرانی

کتاب واژه‌نامه‌ی تهرانی حاصل چند دهه گردآوری و پژوهش سید محمدرضا طباطبائی درباره‌ی گویش و زبان مردم تهران است. این کتاب در دوره‌ای نوشته شده که تهران، به‌عنوان پایتخت، دستخوش تغییرات جمعیتی و فرهنگی گسترده‌ای بوده و مهاجران بسیاری از شهرها و روستاهای مختلف به آن وارد شده‌اند. همین مهاجرت‌ها باعث شکل‌گیری گویشی خاص و ترکیبی در تهران شده است. کتاب باتکیه‌بر منابع متنوعی چون محاورات روزمره، ترانه‌های مردمی، نوشته‌های تهران‌شناسان و فرهنگ‌نامه‌های زبان عامیانه، تلاش می‌کند تصویری از واژگان و اصطلاحات رایج در میان تهرانی‌ها ارائه دهد. 

سید محمدرضا طباطبائی در مقدمه، به تأثیر مهاجرت‌ها، محلات قدیمی و حتی روستاهای بلعیده‌شده توسط شهر بر شکل‌گیری این گویش اشاره می‌کند؛ همچنین به دشواری‌های گردآوری و ردیف‌بندی واژه‌ها و تلاش برای بی‌طرفی در بازتاب زبان مردم اشاره شده است. این واژه‌نامه نه‌تنها برای علاقه‌مندان به زبان‌شناسی و فرهنگ عامه، بلکه برای کسانی که می‌خواهند با لایه‌های پنهان و روزمره‌ی زبان تهرانی آشنا شوند، منبعی قابل‌توجه به شمار می‌آید.

خلاصه کتاب واژه نامه تهرانی

کتاب واژه‌نامه‌ی تهرانی مجموعه‌ای از واژه‌ها، اصطلاحات و تعبیرات عامیانه‌ی تهرانی را گردآوری کرده و توضیح داده است. هر مدخل شامل واژه یا اصطلاح، معنای دقیق یا کاربرد آن در زبان مردم تهران و گاهی توضیحی درباره‌ی ریشه یا زمینه‌ی فرهنگی آن است. واژه‌ها از موضوعات و حوزه‌های مختلف زندگی روزمره، خوراک، روابط اجتماعی، مشاغل، ضرب‌المثل‌ها، ناسزاها، اصطلاحات مربوط به محلات و حتی نام غذاها و بازی‌های محلی انتخاب شده‌اند. در کنار واژه‌های رایج، اصطلاحات کمتر شنیده‌شده یا واژه‌هایی که امروزه کمتر به کار می‌روند نیز آورده شده است. 

نویسنده تلاش کرده تا با آوردن معادل‌ها، توضیحات و مثال‌هایی از کاربرد واژه‌ها، خواننده را با فضای زبانی و فرهنگی تهران آشنا کند. برخی واژه‌ها به‌صورت ترکیبی یا در قالب ضرب‌المثل و کنایه آمده‌اند و برای هرکدام توضیحی مختصر و روشن ارائه شده است. این واژه‌نامه تصویری زنده از زبان مردم تهران در دوره‌های مختلف را پیش چشم می‌گذارد و نشان می‌دهد که چگونه زبان، فرهنگ و تاریخ اجتماعی این شهر در واژه‌ها و اصطلاحات روزمره بازتاب یافته است.

چرا باید کتاب واژه نامه تهرانی را خواند؟

مطالعه‌ی کتاب واژه‌نامه‌ی تهرانی فرصتی برای آشنایی با لایه‌های پنهان زبان و فرهنگ مردم تهران فراهم می‌کند. واژه‌ها و اصطلاحات گردآوری‌شده در این اثر، نه‌تنها برای پژوهشگران زبان و فرهنگ عامه، بلکه برای هر کسی که به شناخت ریشه‌ها و تحولات زبانی علاقه دارد، جذابیت دارد. این واژه‌نامه کمک می‌کند تا تفاوت‌ها و ویژگی‌های خاص گویش تهرانی درک شود و مخاطب با تاریخچه و تغییرات اجتماعی این شهر از زاویه‌ی زبان آشنا شود.

خواندن کتاب واژه نامه تهرانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران زبان‌شناسی، علاقه‌مندان به فرهنگ عامه، نویسندگان، مترجمان و کسانی که دغدغه‌ی شناخت زبان و اصطلاحات تهرانی را دارند، مناسب است؛ همچنین برای کسانی که به‌دنبال فهم بهتر ریشه‌های زبانی و فرهنگی تهران هستند، کاربردی خواهد بود.

بخشی از کتاب واژه نامه تهرانی

«در تدوین این واژه‌نامه از منابع متعدد شفاهی، کتبی، رسانه‌ای و تجربیات شخصی و بین نسلی و محاورات و زبانزدهای مردم و ترانه‌های مردمی سود برده‌ام. در میان منابع کتبی می‌توان به نوشته‌های تهران‌شناسانی چون استاد جعفر شهری و منوچهر ستوده و... و نوشته‌های نویسندگانی مانند صادق هدایت، فرهنگ‌نامه‌های زبان عامیانه، کتاب‌های ضرب‌المثل‌ها، داستان‌های عامیانه و مانند آنها اشاره کرد. افزون بر این از یاری افراد بسیاری بهره برده‌ام و مدیون آنان هستم. هر چند ممکن است برخی واژه‌ها یا زبانزدها خلاف ادب تلقی شوند، ولی هدف رعایت بی‌طرفی در بازتاب آن چیزی بوده که زمانی رواج داشته است. در پایان یادآور می‌شود که به دلیل برخی کاستی‌های نرم‌افزارهای صفحه گسترده، در ردیف‌بندی واژه‌های فارسی، ممکن است در مواردی ردیف الفبایی واژه‌ها کامل رعایت نشده باشد یا واژه‌ای تکرار شده باشد. و من الله التوفیق.»