کتاب صفات الهی در فلسفه و کلام اسلامی

معرفی کتاب صفات الهی در فلسفه و کلام اسلامی

کتاب الکترونیکی «صفات الهی در فلسفه و کلام اسلامی (بررسی تطبیقی آرای شیخ مفید و ابن‌سینا)» نوشتهٔ محسن قاسم‌پور و منتشرشده توسط انتشارات اندیشگی (دانشگاه باقرالعلوم)، اثری پژوهشی در حوزهٔ الهیات و فلسفهٔ اسلامی است. این کتاب به بررسی تطبیقی دیدگاه‌های دو متفکر برجسته، «شیخ مفید» و «ابن‌سینا»، دربارهٔ اسما و صفات الهی می‌پردازد و جایگاه این مباحث را در فلسفه و کلام اسلامی تحلیل می‌کند. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب صفات الهی در فلسفه و کلام اسلامی

این کتاب به یکی از بنیادی‌ترین مسائل الهیات اسلامی، یعنی اسما و صفات الهی، می‌پردازد و با رویکردی تطبیقی، آرای «شیخ مفید» (متکلم برجستهٔ شیعه) و «ابن‌سینا» (فیلسوف نامدار اسلامی) را بررسی می‌کند. نویسنده تلاش کرده است با تحلیل دقیق مفاهیم کلیدی، دسته‌بندی‌های مختلف صفات الهی و تبیین مبانی نظری هر دو اندیشمند، تفاوت‌ها و اشتراکات نگاه فلسفی و کلامی به این موضوع را روشن کند. کتاب در فضایی میان‌رشته‌ای حرکت می‌کند و علاوه بر فلسفه و کلام، به تأثیر این مباحث بر رفتار فردی و اجتماعی انسان نیز توجه دارد. اثر حاضر در دوره‌ای نوشته شده که بازخوانی مباحث بنیادین الهیات اسلامی و نسبت آن با عقلانیت و وحی، اهمیت ویژه‌ای یافته است. نویسنده در مقدمه و دیباچه، جایگاه ویژهٔ «شیخ مفید» و «ابن‌سینا» را در تاریخ اندیشهٔ اسلامی و تأثیرگذاری آن‌ها بر جریان‌های فکری بعدی برجسته می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه اختلافات ظاهری این دو متفکر، در نهایت به مبانی مشترک عقلانی و وحیانی بازمی‌گردد.

خلاصه کتاب صفات الهی در فلسفه و کلام اسلامی

این کتاب با طرح مسئلهٔ اسما و صفات الهی آغاز می‌شود و ابتدا مفاهیم کلیدی مانند اسم، صفت، تفاوت اسما و صفات، و گونه‌های مختلف صفات الهی را شرح می‌دهد. سپس به سراغ آرای «شیخ مفید» می‌رود و مبانی کلامی او را در باب صفات الهی، تقسیم‌بندی صفات به ذاتی و فعلی، و توقیفی‌بودن اسما و صفات الهی بررسی می‌کند. در ادامه، دیدگاه‌های «ابن‌سینا» دربارهٔ صفات الهی، نظریهٔ اتحاد مفهومی صفات، عینیت صفات با ذات، و تقسیم‌بندی‌های او از صفات الهی تحلیل می‌شود. بخش مهمی از کتاب به مقایسهٔ تطبیقی این دو اندیشمند اختصاص دارد؛ نقاط اشتراک و افتراق آن‌ها در مباحثی چون عینیت صفات با ذات، توقیفی یا قیاسی‌بودن صفات، و اتحاد مفهومی صفات بررسی می‌شود. نویسنده نشان می‌دهد که هرچند اختلافات اصطلاحی و روشی میان «شیخ مفید» و «ابن‌سینا» وجود دارد، اما هر دو در نهایت به عقلانیت مبتنی بر وحی و توحید شیعی تأکید دارند. کتاب با جمع‌بندی و ارائهٔ نتایج پژوهش، اهمیت این مباحث را برای فهم دقیق‌تر الهیات اسلامی و تأثیر آن بر رفتار فردی و اجتماعی انسان برجسته می‌کند.

چرا باید کتاب صفات الهی در فلسفه و کلام اسلامی را خواند؟

این کتاب فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین مباحث الهیات اسلامی، یعنی اسما و صفات الهی، از منظر دو جریان اصلی فلسفه و کلام آشنا شود. بررسی تطبیقی آرای «شیخ مفید» و «ابن‌سینا» به درک عمیق‌تر تفاوت‌ها و اشتراکات اندیشهٔ اسلامی کمک می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه مباحث نظری می‌توانند بر نگرش و رفتار انسان نسبت به خود، خدا، دیگران و طبیعت اثرگذار باشند. مطالعهٔ این اثر برای کسانی که به دنبال فهم دقیق‌تر نسبت عقل و وحی در الهیات اسلامی هستند، ارزشمند است.

خواندن کتاب صفات الهی در فلسفه و کلام اسلامی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران فلسفه، کلام، الهیات و مطالعات اسلامی مناسب است. همچنین برای علاقه‌مندان به مباحث فلسفی و کلامی دربارهٔ خداشناسی، و کسانی که دغدغهٔ فهم عمیق‌تر نسبت عقل و وحی در اندیشهٔ اسلامی دارند، مفید خواهد بود.

فهرست کتاب صفات الهی در فلسفه و کلام اسلامی

- دیباچه: تبیین اهمیت صفات الهی و تأثیر آن بر روابط انسان با خود، خدا، دیگران و طبیعت.- مقدمه: مروری بر جایگاه مسئلهٔ اسما و صفات الهی در تاریخ تفکر اسلامی و هدف پژوهش.- فصل اول: تحلیل مؤلفه‌های محوری مسئلهٔ اسما و صفات الهی؛ شامل بررسی مفاهیم اسم و صفت، تفاوت اسما و صفات، گونه‌های صفات الهی (ذاتی و فعلی، نفسیه و معنویه، سلبیه و ثبوتیه، جمالیه و جلالیه، حقیقیه و اضافیه) و نظریه‌های بنیادین دربارهٔ صفات الهی.- فصل دوم: تحلیل مبانی و آرای «شیخ مفید» دربارهٔ صفات الهی؛ شامل جغرافیای علمی آرای او، منهج‌شناسی، تقسیم‌بندی صفات، توقیفی‌بودن صفات و بررسی مصداقی صفات الهی در اندیشهٔ او.- فصل سوم: تحلیل مبانی و آرای «ابن‌سینا» دربارهٔ صفات الهی؛ شامل جغرافیای علمی آرای او، منهج‌شناسی، تقسیم‌بندی صفات، نظریهٔ عینیت مصداقی ذات و صفات، اتحاد مفهومی صفات و بررسی مصداقی صفات الهی در اندیشهٔ او.- فصل چهارم: مقایسهٔ تطبیقی مبانی و آرای «شیخ مفید» و «ابن‌سینا»؛ تحلیل اشتراک‌ها و افتراقات، بررسی صفات مشترک و اختصاصی، و جمع‌بندی نهایی.- فهرست منابع فارسی و عربی.

بخشی از کتاب صفات الهی در فلسفه و کلام اسلامی

«تردیدی نیست که نوع اندیشه و چگونگی رفتار و گفتار یک انسان برگرفته از جهان‌بینی و اصول فکری حاکم بر وی بوده و مادی یا الهی‌بودن آن نگرش، در افعال ذات خداوند و امتناع عقلی آن، مسئلهٔ صفات الهی در تاریخ تفکر اسلامی، بلکه تاریخ تفکر بشری، یکی از مهم‌ترین مسائل مبحث خداشناسی محسوب شده و متفکران اسلامی توجه و اهتمام ویژه‌ای به آن و تعیین، تعریف، تقسیم، تجمیع و تحدید صفات داشته‌اند. هستیم که «آیا نوع رویکرد به صفات الهی در اندیشهٔ یک انسان، می‌تواند در نگرش او به هستی و بروز و ظهور وی در افعال و اعمالش نقش‌آفرین و مؤثر باشد؟»در یک تحلیل عقلی و بررسی تجربی این سؤال و بازخوانی مصادیق دو سوی این بازه، به این نتیجه خواهیم رسید که نه‌تنها نحوهٔ تلقی یک فرد از صفات الهی و رابطهٔ آن‌ها با ذات ربوبی و نیز با دیگر صفات، در نحوه و روش سیر فکری و عملی‌اش در مواجهه با مسائل حیات فردی و اجتماعی نقش اساسی دارد؛ بلکه به جد می‌توان گفت، هیچ عاملی به اندازهٔ نگرش توحیدی و عمق آن در یک انسان، توان تأثیرگذاری بر رفتار و اندیشهٔ او را ندارد و تحلیل‌های عقلی و مصادیق متعدد تجربی، حاکی از ارتباط مستقیم نگاه توحیدی به ذات و صفات الهی با کنش و واکنش‌های یک انسان در ابعاد مختلف زندگی اعم از رابطه با خویش، خداوند، دیگران و در ارتباط با جهان طبیعت است. ازاین‌رو در این دیباچه، فرضیهٔ یادشده در این چهار بعد بررسی خواهد شد.»