کتاب کودک و برنامه درسی

معرفی کتاب کودک و برنامه درسی

کتاب الکترونیکی «کودک و برنامه درسی» (The Child and the Curriculum) نوشتهٔ «جان دیویی» با ترجمهٔ فاطمه ذبیحی و ویراستاری شهرام فیروزی توسط انتشارات اودیسه منتشر شده است. این اثر در حوزهٔ علوم تربیتی و فلسفهٔ آموزش و پرورش قرار می‌گیرد و به بررسی رابطهٔ میان کودک، تجربه‌های او و ساختار برنامه‌های درسی می‌پردازد. «کودک و برنامه درسی» از آثار مهم دیویی در زمینهٔ آموزش مبتنی بر تجربه و نقد آموزش سنتی است. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب کودک و برنامه درسی

این کتاب در آغاز قرن بیستم نوشته شده و یکی از متون بنیادین در فلسفهٔ آموزش و پرورش به شمار می‌رود. «جان دیویی» در این اثر به بررسی تضادها و چالش‌های اساسی میان دو رویکرد غالب آموزشی می‌پردازد: یکی رویکرد سنتی که بر انتقال دانش و انضباط تأکید دارد و دیگری رویکردی که محوریت را به کودک و علایق او می‌دهد. دیویی با نگاهی انتقادی به هر دو رویکرد، بر اهمیت تجربه‌های زیستهٔ کودک و پیوند آن با محتوای آموزشی تأکید می‌کند. او معتقد است که آموزش باید نه صرفاً انتقال اطلاعات، بلکه فرآیندی پویا و معنادار باشد که کودک را برای تعامل با دنیای پیرامونش آماده کند. کتاب با زبانی تحلیلی، به نقد ساختارهای خشک و محتوا محور می‌پردازد و بر نقش فعال یادگیرنده و مشارکت او در فرآیند یادگیری تأکید دارد. این اثر همچنان الهام‌بخش پژوهش‌ها و اصلاحات آموزشی در سراسر جهان است و در ایران نیز به عنوان منبعی مهم برای دانشجویان و معلمان علوم تربیتی شناخته می‌شود.

خلاصه کتاب کودک و برنامه درسی

پیام اصلی «کودک و برنامه درسی» بر اهمیت ایجاد تعادل میان نیازها و علایق کودک و ساختارهای برنامهٔ درسی تأکید دارد. دیویی معتقد است که تجربه‌های کودک، موقتی و در حال تغییر هستند و نباید آن‌ها را یا تحقیر کرد یا ایده‌آل‌سازی نمود. او دو مکتب آموزشی را تحلیل می‌کند: یکی که بر انتقال دانش و انضباط تأکید دارد و دیگری که آزادی و ابتکار کودک را اصل می‌داند. دیویی نشان می‌دهد که هر دو رویکرد، اگر به‌تنهایی اجرا شوند، به افراط و ناکارآمدی می‌انجامند. او راه‌حل را در پیوند میان تجربه‌های شخصی کودک و دانش انباشتهٔ بشری می‌بیند؛ به این معنا که برنامهٔ درسی باید با زندگی واقعی کودک ارتباط داشته باشد و یادگیری را به فرآیندی فعال و معنادار بدل کند. دیویی بر این باور است که معلم باید نقش راهنما را ایفا کند و شرایطی فراهم آورد تا کودک بتواند استعدادهایش را کشف و رشد دهد. او همچنین به نقد آموزش مبتنی بر حفظیات و جداسازی موضوعات درسی می‌پردازد و بر اهمیت پیوند میان مفاهیم علمی و تجربیات روزمرهٔ کودک تأکید می‌کند. در نهایت، کتاب بر ضرورت طراحی برنامه‌های درسی تأکید دارد که نه آزادی مطلق و نه تحمیل صرف، بلکه تعادلی میان هدایت هدفمند و استقلال کودک را فراهم آورد.

چرا باید کتاب کودک و برنامه درسی را خواند؟

این کتاب با تحلیل دقیق چالش‌های آموزش سنتی و نوین، به مخاطب کمک می‌کند تا نگاه عمیق‌تری به ماهیت یادگیری و نقش تجربه در آموزش پیدا کند. مطالعهٔ آن برای کسانی که دغدغهٔ بهبود کیفیت آموزش، طراحی برنامه‌های درسی معنادار و رشد همه‌جانبهٔ کودکان را دارند، فرصت مناسبی برای بازاندیشی در شیوه‌های تدریس و تربیت فراهم می‌آورد. همچنین، آشنایی با دیدگاه‌های دیویی می‌تواند الهام‌بخش اصلاحات آموزشی و ایجاد محیط‌های یادگیری پویا باشد.

خواندن کتاب کودک و برنامه درسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای معلمان، دانشجویان و پژوهشگران علوم تربیتی، برنامه‌ریزان درسی، والدین علاقه‌مند به تربیت فرزند و مشاوران کودک مناسب است. همچنین برای کسانی که به دنبال درک عمیق‌تر از فلسفهٔ آموزش و پرورش و راهکارهایی برای پیوند آموزش با زندگی واقعی کودکان هستند، مفید خواهد بود.

فهرست کتاب کودک و برنامه درسی

- مقدمه مترجم: معرفی «جان دیویی» و اهمیت نظریات او در آموزش و پرورش. - طرح مسئله: بررسی تضادهای بنیادین میان رویکردهای سنتی و نوین در آموزش. - تجربه کودک و برنامه درسی: تحلیل ماهیت تجربه‌های کودک، موقتی بودن آن‌ها و نقش آن‌ها در یادگیری. - دو مکتب آموزشی: مقایسهٔ رویکرد محتوا محور و کودک محور، نقد افراط‌ها و پیامدهای هر یک. - نقش معلم و برنامه درسی: تبیین وظایف معلم به عنوان راهنما و اهمیت طراحی برنامه‌های درسی متعادل. - مشکلات رایج در آموزش: بررسی چالش‌های آموزش مبتنی بر حفظیات، جداسازی موضوعات درسی و بی‌ارتباطی با زندگی کودک. - جمع‌بندی و نتیجه‌گیری: تأکید بر ضرورت پیوند میان تجربه‌های کودک و دانش علمی، و ارائهٔ راهکارهایی برای طراحی برنامه‌های درسی اثربخش.

بخشی از کتاب کودک و برنامه درسی

«در این راستاء تاکید بر جنبه‌ها و پیامدهای منطقی هرموضوع در فرآیند یادگیری امری اساسی است. در این رویکرد، مشکلات آموزشی و تهیه متون با ارائه بخش‌ها و توالی‌های منطقی در کلاس به صورت مشخص و منظم سازمان دهی می‌شود؛ با این حال، موضوع مورد مطالعه، در تعیین روش یادگیری نقش محوری دارد. کودک به عنوان موجودی درحال رشد و نابالغ با سطحی ابتدایی از تجربه، باید به تدریج به سطوح عمیق‌تری از درک دست یابد؛ زیرا تجربه او در آغاز محدود است و باید به مرور زمان گسترش یابد؛ لذا در این مسیر، کودک از مزایای متعددی بهره‌مند می‌شود و زمانی می‌تواند نقش خود را به طور موثر ایفا کند که توانایی انعطاف‌پذیری و پذیرش تغییرات را در فرآیند یادگیری داشته باشد. در مقابل، مکتب دیگری بر این باور است که دیدگاه قبلی نادرست است و کودک باید نقطه آغاز، مرکز و پایان فرآیند یادگیری باشد. در این دیدگاه، پیشرفت و رشد کودک به عنوان هدف نهایی آموزش در نظر گرفته می‌شود و این امر می‌تواند معیاری برای تمامی ابزارهای آموزشی باشد. ابزارهای آموزشی باید با توجه به مراحل رشد کودک طراحی شوند و به نیازهای او پاسخ دهند؛ لذا شخصیت و هویت کودک در این چارچوب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و هدف نهایی باید دستیابی به خودآگاهی باشد، نه صرفاً انباشت دانش و اطلاعات.»