کتاب شاه اسماعیل صفوی و تغییر مذهب

کتاب شاه اسماعیل صفوی و تغییر مذهب نوشتهٔ بهزاد کریمی است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب در حوزهٔ تاریخ ایران را منتشر کرده است. نویسنده در این اثر به موضوع تغییر مذهب رسمی مردم ایران از تسنن به تشیع و حواشی مربوط به آن در دوران حکومت صفوی پرداخته است.

درباره‌ی کتاب شاه اسماعیل صفوی و تغییر مذهب

بهزاد کریمی در کتاب شاه اسماعیل صفوی و تغییر مذهب بیان کرده است که شاه اسماعیل صفوی با اعلان تشیع به عنوان مذهب رسمی ایران و تلاش برای احیای قلمرو تاریخی ایران، تأثیری عمیق و پایدار بر شکل‌گیری ایران معاصر گذاشت. این اقدامات نه تنها به وحدت فرهنگی و سیاسی ایران کمک کرد، بلکه باعث شد ایران به یک بازیگر مهم در روابط بین‌الملل تبدیل شود. همچنین، هنر و تمدن ایرانی در دوران صفویه به اوج شکوفایی رسید و تشیع از یک مذهب منزوی به یک نیروی سیاسی قدرتمند تبدیل شد. شاه اسماعیل همچنین مؤسس حکومتی شد که طولانی‌ترین دورۀ حکومت را در میان همتایان خویش در ایران دورۀ اسلامی دارد. این تداوم سیاسی همراه با دو عنصر پیشین و افزون بر آن تأکید بر عناصر ایرانی، ایران را هرچه بیشتر به شکل کنونی‌اش درآورد. حکومت شیعی صفویه در ایام حیات خویش، بحران‌ها و دوره‌های آرامش بسیاری را پشت سر گذاشت و عمر آن با اولین تکاپوهای معرفتی و تکنولوژیکی در غرب مقارن شد. ورود ایران به عرصۀ روابط بین‌الملل نخستین بار در زمان همین حکومت شکل گرفت و ایرانِ عهد شاه عباس به هماوردی با دولت‌های قدرتمند اروپایی برخاست. هنر و تمدن ایرانی در عصر این سلسله برای آخرین بار به اوج رسید و همچنین تشیع اثنی‌عشری از مذهبی منزوی و منفعل به مذهبی سیاسی و عملگرا تبدیل شد.  به عقیدهٔ نویسنده همهٔ این دستاوردها حاصل اعلان تغییر مذهب از سوی شاه اسماعیل و کوشش‌های خستگی‌ناپذیر او برای بازپس‌گیری سرزمین‌های پیشین ساسانیان بود.

کتاب شاه اسماعیل صفوی و تغییر مذهب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوست‌داران تاریخ ایران پس‌از اسلام و علاقه‌مندان مطالعه در باب تاریخ سلسلهٔ صفویه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب صوتی شاه اسماعیل صفوی و تغییر مذهب

«گفتیم که سلطان بایزید دوم هم به دلیل خوی صلح‌طلب و هم مسائل داخلی، در مقابل رفتارهای افراطی شاه اسماعیل تنها به ارسال نامه‌های ناصحانه و تهدیدآمیز اکتفا کرد. یکی از مهم‌ترین مسائل داخلی که بایزید با آن روبه‌رو بود، اختلاف میان پسرانش برای به دست گرفتن قدرت در زمان حیات سلطان بود. بایزید که تلاش داشت به دلیل انزواطلبی سیاسی، قدرت را در زمان حیاتش به یکی از پسرانش واگذار کند در این راه ناکام ماند و سرانجام در ۹۱۸ ه‌. ق، بدون آن‌که خود بخواهد، از قدرت کناره گرفت تا پسر کوچکش سلیم با عنوان «سلطان سلیم اول» تاج‌گذاری کند. سلیم برای رسیدن به مقام سلطنت چند بار با پدر و برادرش شاهزاده احمد، که محبوب بایزید بود، وارد نبرد مستقیم شد و از آن‌جا که زبده‌ترین نیروهای سپاه عثمانی، یعنی ینی‌چریان ــ به معنای سپاهیان جدید ــ حامی او بودند، موفق شد به تخت سلطنت تکیه بزند. بایزید هم کمی بعد در همان سال درگذشت تا به این ترتیب، یکی از فرصت‌های طلایی ایران صفوی برای ترمیم روابط با همسایۀ نیرومند غربی از دست برود.

سلطان سلیم برخلاف پدرش جنگ‌سالار، متعصب و توسعه‌طلب بود و با توجه به حکمرانی شاه اسماعیل در شرق، که او نیز همین خصایص را داشت، تقابل نظامی دو طرف امری دور از ذهن نبود. سلیم برای آسوده کردن خیال خود از بابت مدعیان داخلی، تصفیۀ خانوادگی بزرگی به راه انداخت و برادران و برادرزادگانش را از دم تیغ گذراند. او شاهزاده احمد را که فرد مورد نظر بایزید برای جانشینی بود با ترفندی نظامی در شوال ۹۱۸ ه‌. ق به جنگ واداشت. این نبرد نابرابر با شکست و قتل احمد به پایان رسید. یکی از پسران احمد به نام مراد برای درخواست کمک و تجدید قوا به ایران شیعی و نزد شاه اسماعیل، دشمن شماره یک عثمانی، پناهنده شد. شاه اسماعیل که پناهندگی مراد را بهترین بهانه برای دخالت در امور عثمانی و احتمالاً حملۀ نظامی به آن امپراتوری می‌دانست، از مراد استقبال کرد و او را در اقدامی کاملاً نمایشی و سیاسی به حکومت فارس گمارد. اما سرمایه‌گذاری سیاسی شاه اسماعیل ناکام ماند و با مرگ زودرسِ مراد، دست شاه اسماعیل از یکی از ابزارهای دخالت در امور عثمانی کوتاه شد.

دخالت شاه اسماعیل در امر جانشینی بایزید را باید بزرگ‌ترین ضربه به آخرین امیدها برای برقراری روابط دوستانه میان شاه اسماعیل و سلطان جدید خواند. توجه داشته باشیم که سلیم سلطانی بسیار انتقامجو و کینه‌ورز بود. این خصوصیت او در برخورد با پدر، برادران و برادرزادگان پیش از این به نمایش گذاشته شده بود و انتظار این بود که شاه اسماعیل با آگاهی از این رخدادها در برابر سلیم، که مورخان ترک او را «یاوُز» ــ به معنای قاطع ــ می‌خواندند، احتیاط بیشتری به خرج می‌داد.»