کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ زیبایی شناسی هایدگر

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ زیبایی شناسی هایدگر نوشتهٔ ایین تامسون (ایئن تامسون) و ترجمهٔ سیدمسعود حسینی است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است؛ جلد ۵۳ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد».

درباره کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ زیبایی شناسی هایدگر

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ زیبایی شناسی هایدگر (Heidegger’s Aesthetics; The Stanford Encyclopedia of Philosophy) جلد ۵۳ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد» است. کتاب حاضر چهار بخش دارد؛ «مقدمه‌ای بر "زیبایی‌شناسی هایدگر": برگذشتن از ناسازواری»، «نقد فلسفی هایدگر بر زیبایی‌شناسی: مقدمه»، «دفاع هایدگر از هنر، مقدمه: سه رکن دریافت هایدگر از هنر» و «نتیجه‌گیری: حل‌وفصل مناقشه در باب تفسیر هایدگر از ون‌گوگ». این کتاب شما را با برخی از آرای «مارتین هایدگر» آشنا می‌کند. او کیست؟

مارتین هایدگر در ۲۶ سپتامبر ۱۸۸۹ به دنیا آمد و در ۲۶ مهٔ ۱۹۷۶ درگذشت. او یکی از معروف‌ترین فیلسوفان قرن بیستم میلادی و اهل آلمان بود. مطالعهٔ الهیات را از سال ۱۹۰۹ در دانشگاه فرایبورگ آغاز کرد و پس از آن به فلسفه روی آورد. مدتی از اعضای حزب نازی و نمایندهٔ این حزب در دانشگاه فرایبورگ بود. فعالیت ذهنی و فلسفی او همواره تحت‌تأثیر استادش «ادموند هوسرل» بود. فلسفهٔ او بر دیدگاه‌های بسیاری از فیلسوف‌ها اثر گذاشت؛ از جمله «میشل فوکو»، «ژاک دریدا» و «هانس گئورگ گادامر». هایدگر با شیوه‌ای نو به تفکر دربارهٔ وجود هستی پرداخت. او عالم را نه مجموعه‌ای از اشیا و موجودات بلکه شبکهٔ نسبت‌های دازاین با وجود می‌دانست و ازاین‌رو در عالم بودن را به‌عنوان یکی از عناصر وجود دازاین معرفی می‌کرد. از زمان انتشار کتاب «هستی و زمان» (۱۹۲۷)، مارتین هایدگر یکی از تأثیرگذارترین چهره‌ها در اندیشهٔ معاصر باقی مانده است. او به مفاهیمی مانند زمان، حدود نظریه، تاریخ هستی، منشأ اثر هنری، زبان، اثر ادبی و شعر و سیاست پرداخته است. در نظر هایدگر، تاریخ متافیزیک برابر است با تاریخ غفلت از وجود و افتادن در ورطهٔ موجودانگاری. مقصود او از این تعبیر آن است که تاریخ کنونی فلسفه با خلط موجودشناسی و وجودشناسی، از شناخت وجود به‌معنای اصیل آن بازمانده است. از کتاب‌های او می‌توان به «متافیزیک نیچه»، «پدیدارشناسی روح هگل»، «مسائل اساسی پدیدارشناسی»، «متافیزیک چیست؟»، «چه باشد آن چه خوانندش تفکر»، «پایان فلسفه»‌ و «سرآغاز کار هنری» اشاره کرد.

دانشگاه استنفورد انتشار این دانشنامه را در سال ۱۹۹۵ میلادی آغاز کرد. پس از مدتی متن کامل مقالات را در اینترنت در دسترس علاقه‌مندان قرار داد. کسانی که در تدوین این دانشنامهٔ بزرگ نقش دارند، از استادان و مؤلفان به‌نام در حوزهٔ فلسفه هستند. این دانشنامه به سرپرستی دکتر «ادوارد ن. زالتا» صدها مدخل دارد و یکی از بهترین راه‌ها برای آشنایی مقدماتی با مباحث فلسفی است. «مسعود علیا» در سال ۱۳۹۲ با همکاری انتشارات ققنوس، تصمیم به ترجمهٔ بعضی از مدخل‌های این دانشنامه گرفت. او به‌همراه مترجمانی نام‌آشنا آخرین ویراست مقالات دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد را با حفظ سبک و زبان به پارسی برگرداند. انتشارات ققنوس این مجموعه را با کسب اجازه از گردانندگان این دانشنامه (به‌ویژه دکتر زالتا) منتشر کرده است. عناوین بعضی از این جلدها عبارت است از «مفهوم شر»، «فلسفهٔ دین»، «عقل به روایت کانت»، «زیبایی‌شناسی فمینیستی»، «ژاک لکان»، «اخلاق ارسطو»، «باروخ اسپینوزا»، «فیشته» و «پدیدارشناسی».

خواندن کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ زیبایی شناسی هایدگر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعهٔ آرای «مارتین هایدگر» پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ زیبایی شناسی هایدگر

«همچنان‌که مشاهده کردیم، هایدگر فرض را بر این می‌گذارد که کفش‌هایی که ون‌گوگ نقاشی کرده به زنی کشاورز تعلق دارند. ترجمه متعارف ولی نامناسب die Bäuerin ــ لفظاً به معنای «کشاورز مؤنث» ــ به «زن کشاورز» نه‌تنها طبقه‌گرایانه بلکه گمراه‌کننده است. این‌که کفش‌ها جهان کشاورز را منکشف می‌سازند دقیقاً از آن روی به نزد هایدگر اهمیت دارد که جهان کشاورز عمیقاً با پیکار با زمین دمساز است؛ زن کشاورز روزانه روی زمین کار می‌کند، از آن مراقبت می‌کند، با آن پیکار می‌کند، و نهایتاً در پرورش و به بار نشاندن محصولش به زمین وابسته است. هایدگر بر آن است که هیچ‌کس بی‌واسطه‌تر از کشاورز مجرب با پیکار میان زمین و جهان دمساز نیست، کشاورزی که از دیرباز از «نگرانی صبورانه از این‌که مبادا نانش فراهم نباشد» و «شادمانی خاموش از این‌که بار دیگر تنگدستی را تاب آورده» مطلع است (PLT۳۴/GA۵ ۱۹). البته کشاورزانی که ناچار شده‌اند کشتزارهایشان را که بدل به زمینی بی‌آب و علف شده است ترک کنند ممکن است بینش هایدگر در باب زمین را، که طبق آن زمین آن چیزی است که از دل «آرامش سرشاری بزرگ، آنچه را پایان‌ناپذیر است عمل می‌آورد و عرضه می‌دارد» (IM۱۶۴/GA۴۰ ۱۱۸) گزافه‌گویی رمانتیکی بدانند. با وجود این، طی دوره رکود بزرگ در دهه ۱۹۳۰، «زمین» به‌واقع عنوان برگزیده هایدگر برای آن بُعد «پایان‌ناپذیر» فهم‌پذیری بود که نه‌تنها کشاورزانی که مشغول کشت و زرع بودند بلکه شاعرانی هم که مشغول شعرسرایی بودند، نقاشانی که مشغول نقاشی بودند، متفکرانی که مشغول تفکر بودند و در حقیقت همه کسانی که آفرینندگی‌شان کوشش صبورانه و محتاطانه‌ای است ناظر به این‌که چیزی را به روشنایی روز درآورند که مدت‌های مدید در تاریکی حفاظت‌کننده پرورانیده شده و پنهان بوده است آن را تجربه کردند. این‌که چنین استعاره‌هایی ممکن است مبین آبستنی نیز باشد شاید معلوم دارد که چرا هایدگر کشاورز را در هیئت زنی متصور می‌شود، آن هم علی‌رغم این واقعیت که کفش‌های واقع در نقاشی ون‌گوگ از منظر حساسیت‌های زیبایی‌شناسانه معاصر ما نسبتاً مردانه به نظر می‌رسند. یا شاید هایدگر صرفاً فرض را بر آن گذاشته است که کفش‌ها متعلق به کشاورزی مؤنث بوده‌اند، زیرا نمایشگاهی که او در ابتدا نقاشی ون‌گوگ به سال ۱۸۸۶ تحت عنوان جفتی کفش را در آن مشاهده کرده احتمالاً حاوی برخی از نقاشی‌های فراوان ون‌گوگ به سال ۱۸۸۵ در باب زنانی بوده است که مشغول کشت و زرع‌اند (زنانی که در کشتزارها مشغول درآوردن، کاشت، برداشت و پوست گرفتن سیب‌زمینی و کارهایی از این قبیل‌اند).»