کتاب جستارهایی در چالش فلسفه و ادبیات

کتاب جستارهایی در چالش فلسفه و ادبیات نوشتهٔ مهدی جهان است. انتشارات حکمت و عرفان این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر شامل مجموعه‌ای از مقالات و جستارهایی در باب تقابل‌ها و تعاملات میان فلسفه و ادبیات است.

درباره کتاب جستارهایی در چالش فلسفه و ادبیات

ادبیات و فلسفه در نگاه نخست دو علم با موضوعات، مسائل و روش‌های متفاوت به‌ نظر می‌رسند که اندک امکانی برای معیت و همراهی در سپهر علم دارند؛ البته گاهی قیم‌مآبانه، فلسفه بر ادبیات حکم می‌کند و گاه ادبیات مجرایی برای بحران هویت خودبرتربینی در فلسفه می‌شود. کتاب جستارهایی در چالش فلسفه و ادبیات شامل تحقیقی است که تلاشی مستمر برای یافتن نسبت میان فلسفه و ادبیات می‌کند. نویسنده در این تحقیق در جست‌وجوی شناختن انواع و اقسام چالش‌های ممکن در میان ادبیات و فلسفه است و در نهایت با روش جستارنویسی قصد دارد هر دو سوژه را در بستر مطالعه‌ٔ میان‌رشته‌ای قرار دهد تا در نهایت چالش ادبیات و فلسفه تحلیل و تفسیر شود. تحقیق در فلسفه‌ٔ ادبیات ریشه در دو دهه‌ٔ اخیر در مجامع علمی و پژوهشی دارد، ولی کمتر پژوهشی با رویکرد فلسفه‌ٔ اسلامی در این تحقیقات به چشم می‌خورد. می‌توان گفت تحقیق و پژوهش در فلسفه و ادبیات به‌روش جستارنویسی مدرن، سابقه‌ٔ مشخصی ندارد. این اثر حاصل بیش از پنج سال برگزاری جلسات علمی و ارائهٔ مقالات مهدی جهان در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است. در این تحقیق تلاش شده است از سعی و کوشش پیشینیان در منابع و مآخذ علمی مسلمانان و ایرانیان استفاده شود. این اثر علاوه‌بر مقدمه، شامل هفت فصل اصلی است که عبارت‌اند از:

فصل اول: «در جست‌وجوی چالش فلسفه و ادبیات»، «فصل دوم: نسبت و روابط علوم»، «فصل سوم: در چالش فلسفه و ادبیات در یونان باستان»، «فصل چهارم: در چالش فلسفه و ادبیات بین فیلسوفان مسلمان»، «فصل پنجم: در نزاع نظم الالفاظ علم النحو کلامیون»، «فصل ششم: در چالش فلسفه و ادبیات در عصر مدرن» و «فصل نهایی: در چالش فلسفه و ادبیات».

خواندن کتاب جستارهایی در چالش فلسفه و ادبیات را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران فسلفهٔ اسلامی و علاقه‌مندان به فهم ارتباط میان ادبیات و فلسفه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب جستارهایی در چالش فلسفه و ادبیات

«فیلسوفان در حوزهٔ فلسفهٔ اگزیستانسیالیسم بیشتر از هراندیشه‌ای، سعی داشتند میان فلسفه و ادبیات، پیوندی مستحکم ایجاد کنند، پس بیشتر از اینکه درگیر تأملات عمیق فلسفی باشند به بهانهٔ تعهد، قلم در دست گرفتند و رمان‌ها و نمایشنامه‌های زیادی از خود به جای گذاشتند، پس به عبارت دیگر با تولید متون و آثار ادبی و هنری، سعی داشتند که موضع فکری خود را اثبات کنند.

در فرانسه، اولین بار با ولتر، ترکیبی موسوم به حکایات فلسفی پدید آمد. ولتر در فرهنگ عصر روشنگری نقش پررنگی دارد و با زبانی مملو از طنزپردازی در برابر خرافه ایستادگی می‌کند و دستاوردهای علمی و صنعتی جدید را ترویج می‌کند. در قرن نوزدهم در سایر کشورهای اروپایی ادبیات به عنوان ابزاری برای آشکار کردن بی‌عدالتی‌ها و نابرابری‌های اجتماعی استفاده شد. «در انگلستان، بهترین نمونه از این لحاظ شاید دیکنز باشد و در فرانسه می‌توان به ویکتور هوگو اشاره کرد، ولی بیش از همه باید از بالزاک و استاندال و فلوبر و بعد در مکتب اصالت طبیعت از امیل زولا یاد کرد. البته در فرانسه، اصطلاح رمان فلسفی بیشتر از اواسط قرن بیستم است که با صراحت و به عنوان نوعی خاص از ادبیات رایج شده است؛ که از مدافعان آن ژان پل سارتر و سیمون دوبووار و تعداد زیادی از نویسندگان اواسط آن قرن بوده‌اند.» البته سارتر و دیگر مدافعان فلسفه اگزیستانسیالیسم بیشتر از هرچیز سعی داشتند میان فلسفه و ادبیات، پیوندی مستحکم ایجاد کنند، اما بیشتر از آن‌که درگیر تأملات عمیق فلسفی باشند، به بهانهٔ تعهد قلم، درگیر نوشتن متون ادبی و هنری شدند. سعی اگزیستانسیالیسم‌ها برای ایجاد پیوند میان ادبیات و فلسفه آسیب‌های فراوانی به هر دو حوزه وارد کرد اما به هرترتیب آثار ادبی آن زمان نشان داد که چگونه اندیشه‌های متداول در عصر جدید مانند اصالت بشر و آزادی ذاتی انسان، در عرصهٔ عمل، بر پیکرهٔ ادبیات تأثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر سبک نگارش و آثار آن زمان نمایش دهندهٔ شیوهٔ تفکر و اوضاع و احوال یک دورهٔ تاریخی به صورت کلی بوده است که در محمل چالش فلسفه و ادبیات قابل بررسی است.»