کتاب آلفاویل

کتاب آلفاویل نوشتهٔ ژان لوک گدار و ترجمهٔ شهرزاد رحمتی است. نشر نی این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این فیلم‌نامه، داستانی جنایی و علمی - تخیلی را روایت می‌کند که در دنیای آینده، آینده‌ای که تاریک است، رخ می‌دهد.

درباره کتاب آلفاویل

فیلم‌نامهٔ آلفاویل تفاوتی آشکار با همهٔ آثار ژان لوک گدار دارد. او در آلفاویل برای اولین و آخرین بار به ژانر علمی - خیالی روی آورد، اما حتی در همین ژانر هم قالب‌های رایج را کنار گذاشت. آلفاویل، دو تفاوت اساسی دیگر هم با سایر آثار او دارد؛ اول، داشتن پیامی روشن (در این دنیای تکنولوژیک و سرد، عشق راه نجات است) و دوم اینکه برخلاف فیلم‌های دیگر او، روی کاغذ هم جذاب و درک‌شدنی است. می‌توان ادعا کرد که گدار در همان آغاز کارش هم یکی از فیلم‌سازان ضدسنت، کلیشه‌شکن، نوآور و جریان‌ساز بود. او در این اثر به داستانی می‌پردازد که حول محور مأموریتی برای دستگیری یک قاتل زنجیره‌ای در سیاره‌ای به نام آلفاویل می‌چرخد. هویت نیز از جمله مفاهیمی است که گدار در این اثر به آن تأکید ویژه دارد؛ او مفهوم هویت و جست‌وجوی معنا در دنیایی بی‌روح را سرلوحهٔ کار خود قرار می‌دهد. رابطهٔ انسان و ماشین و تأثیرات تکنولوژی بر زندگی انسان نیز در این فیلم‌نامه مورد توجه قرار می‌گیرد. او در این اثر در تلاش است به پرسش‌هایی درمورد آزادی، انتخاب و معنای زندگی پاسخ دهد. گدار فضایی سورئالیستی و وهم‌آور در فیلم‌نامه ایجاد می‌کند و از اِلمان‌های مختلفی مانند رؤیا، توهم و نمادگرایی بهره می‌گیرد.

می‌دانیم که فیلم‌نامه متنی است که برای ساختن فیلم نوشته می‌شود. هر چند این قالب ادبی شباهت‌هایی به نمایشنامه و رمان و داستان دارد، شکل و فرم و رسانه‌ای جداگانه و مستقل محسوب می‌شود. فیلم‌نامه‌ها در ساختارها و شکل‌های گوناگون نوشته می‌شوند، اما وجه اشتراک آن‌ها ارائهٔ نقشهٔ راهی به کارگردان و بازیگران و عوامل دیگر برای تولید یک فیلم است.

خواندن کتاب آلفاویل را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به علاقه‌مندان به فیلم‌نامه‌های علمی - تخیلی و فلسفی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره ژان لوک گدار

ژان لوک گدار در ۳ دسامبر سال ۱۹۳۰ در خانواده‌ای سوئیسی و ثروتمند که از سرمایهٔ فرهنگی فراوانی هم برخوردار بودند، در پاریس زاده شد. پدرش پزشکی فرانسوی بود که شهروندی سوئیس را پذیرفته بود و مادرش (ادیل مونود)، دختر یک بانکدار فرانسوی بود. در دوران ابتدایی آغاز جنگ دوم جهانی، پدر و مادرش او را به سوئیس فرستادند. گدار پدرش را منشأ دلبستگی او به رمانتیسیسم آلمانی و مادرش را منبع علاقه‌اش به داستان می‌دانست. او دوران کودکی‌اش را به مطالعه، فوتبال و سفر به زمین‌های خانوادگیشان در اطراف دریاچهٔ ژنو مشغول بود. در پایان دههٔ ۱۹۴۰ به پاریس بازگشت و از دانشگاه سوربن مدرک مردم‌شناسی‌اش را دریافت کرد، اما در شورش با خانوادهٔ پروتستانش به سینما روی آورد. پدر و مادر گدار دلبستگی او را به سینما نمی‌پسندیدند و بر این باور بودند که او مثل نوجوانی نازپرورده رفتار می‌کند؛ ازاین‌رو در سال ۱۹۵۲ به امید اینکه به او رفتار درست را بیاموزند، کمک‌های مالیشان به او را قطع کردند. گروه دوستان گدار، ماه‌نامه‌ای سینمایی به نام «لا گازت دو سینما» (La Gazette du Cinema) را راه‌اندازی کردند که به مدت پنج ماه از مه تا نوامبر ۱۹۵۰ منتشر شد. گدار دو بار ازدواج کرد و هر دو همسر او بازیگر بودند. «آنا کارینا» و «آنه ویازمسکی» همسران او هستند که در فیلم‌های متعددی از گدار حضور داشتند. همکاری او با کارینا شامل آثار تحسین‌شده‌ای همچون «گذران زندگی» (۱۹۶۲)، «دستهٔ جدافتاده‌ها» (۱۹۶۴) و «پی‌یرو خله» (۱۹۶۵) است. نشریهٔ «فیلم‌میکر» همکاری این دو را یکی از تأثیرگذارترین همکاری‌های تاریخ سینما دانسته است.

گدار یکی از پیشگامان جنبش سینمایی موج نوی فرانسه بود و برخی از متخصصان او را تأثیرگذارترین فیلم‌ساز فرانسوی دوران پساجنگ به شمار آورده‌اند. او با شیوهٔ خود در روایت، تدوین و فیلم‌برداری، فرم فیلم متحرک را متحول‌ ساخت. او مؤلف کامل فیلم‌های خود، اغلب در حال کارگردانی، مشغول فیلم‌نامه‌نویسی و دیالوگ‌نویسی بود و در تدوین فیلم‌هایش نیز نظارت داشت. او گاهی به‌عنوان کارگردان ظاهر می‌شد و گاهی به‌عنوان یک سوژهٔ مداخله‌گر. او نخستین‌بار برای فیلم بلند «ازنفس‌افتاده» مورد تحسین جهانی قرار گرفت؛ این فیلم توانست به استقرار موج نوی فرانسه کمک کند. گدار در اغلب فیلم‌هایش نظرات سیاسی‌اش را بیان می‌کند؛ نظریاتی که ترکیبی از اگزیستانسیالیسم و فلسفهٔ مارکس است که او به آن‌ها علاقه داشت. از زمان سینمای موج نو به بعد، عقاید سیاسی او دیگر چندان افراطی نبود و فیلم‌های اخیرش درمورد بازنمایی و تعارض انسانی از دیدگاه یک فرد اومانیست و مارکسیست است. ژان لوک گدار در ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۲ در خانهٔ خود در رول در سوئیس و پس از اقدام به خودکشی، درگذشت.

بخشی از کتاب آلفاویل

«گدار با آن آنارشیسم ذاتی و فطری‌اش که نبوغ انکارناپذیر او در شناخت و خلق تصاویر سینمایی به آن جهت می‌داد، اصول و قواعدی را که در عالم سینما مقدس و خدشه‌ناپذیر می‌نمودند، به‌هم ریخت و به‌بازی گرفت و سینما را با دنیایی از امکانات و توانایی‌های تازه رودررو کرد که خودش بیش از هر سینماگر دیگری، راه و رسم به‌کارگیری آن‌ها را می‌دانست. او این حرکت را از همان نخستین فیلم بلندش ازنفس‌افتاده آغاز کرد و در فیلم‌های بعدی‌اش پی گرفت. او در درجه اول، شیوه‌ها و تکنیک‌های روایت در سینما را نشانه گرفت و درحالی‌که سینمای دنیا ــ و سردمدار همیشگی‌اش هالیوود ــ همه تلاشش را به‌کار می‌گرفت تا فاصله میان شخصیت‌ها و داستان فیلم را با تماشاگر از میان بردارد و تماشاگر را به همذات‌پنداری با قهرمانان کامل و ستایش‌انگیزی که روی پرده می‌دید وادارد، گدار مسیری کاملاً متفاوت را در پیش گرفت و با معطوف کردن روایت بر فرایند و ابزار روایت (نه داستان و شخصیت‌ها)، استفاده از تکنیک‌های فاصله‌گذاری، قاب‌بندی‌های متفاوت و زاویه‌های نامتعارف دوربین، بازی با حاشیه صوتی فیلم از طریق قطع نابه‌هنگام صدا و ناسینک‌کردن آن به‌طور عامدانه، و... عالم سینما را حیرت‌زده کرد. گدار خط داستانی و جریان متعارف آن و وحدت‌های کلاسیک را نیز به‌هم ریخت و در همین‌باره چنین گفت: «قطعاً فیلم باید اول، وسط و آخر داشته باشد، ولی نه لزوماً به‌همین ترتیب!» او گاهی در فیلم‌هایش چند داستان متفاوت و پراکنده را به‌موازات یکدیگر پیش برد و گاه درباره فیلم ساختن، فیلم ساخت و جالب آن‌که حتی لزومی نمی‌دید تا به اصول و قالب‌هایی که خودش در فیلمی بنا می‌گذاشت پای‌بند بماند. او مدام درحال گذار و قالب‌شکنی و پوست انداختن بوده است. شاید گدار بخش عمده تلاش‌ها و تجربه‌هایش را برای پالودن سینما از قید و بند سنت‌های ادبی و تئاتری و پروراندن زبانی مستقل وخاص برای سینما به‌کار گرفته باشد. زبانی پرداخته از صدا و تصویر که جوهر سینما و هویت مستقل آن است.

گدار پیش از هر سینماگر دیگری به امکانات و توانایی‌های فراوان ویدئو پی برد و به تجربه‌گرایی در این عرصه پرداخت، آن‌هم در زمانی که عموم سینماگران ویدئو را به‌دیده تحقیر نگاه می‌کردند و گذشت سال‌ها لازم بود تا ارزش و اهمیت آن بر سینما آشکار شود. همین تجربه‌گرایی‌ها و نوآوری‌هاست که آثار گدار را هنوز هم از پس گذر سال‌ها، تازه و باطراوت و دیدنی نگاه‌داشته است.»