کتاب سنگ ها و کانی ها

کتاب سنگ‌ ها و کانی‌ ها نوشتۀ گروهی از نویسندگان و ترجمۀ حسن سالاری و ویراستۀ مرضیه کاظمی است. انتشارات شهر قلم این دایره‌المعارف را برای کودکان و نوجوانان روانۀ بازار کرده است.

درباره کتاب سنگ‌ ها و کانی‌ ها

در صفحه‌های کتاب سنگ‌ ها و کانی‌ ها (دانشنامهٔ تصویری بریتانیکا) که با تصویرهایی شگفت‌انگیز همراه است، اطلاعاتی ارزشمند دربارۀ زبان سنگ‌ها و نیروهای طبیعی پیدا می‌کنید. شما می‌توانید مهم‌ترین کانی‌ها را شناسایی کنید و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن‌ها را بدانید و محیط پیدایششان را کشف کنید. سنگ‌ها مانند جعبۀ سیاه هواپیما در درون خود اطلاعات سودمندی دربارهٔ آنچه در گذشته رخ داده است، ذخیره می‌کنند. سنگ‌ها همه‌جا هستند و سرنخ‌هایی از گذشته در خود دارند؛ چه غارهایی را در میان کوه‌ها ساخته باشند و چه در میان چین‌خوردگی‌های زمین آمیخته باشند و یا در ته دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها باشند. با بررسی سنگ‌ها می‌توانیم تاریخ زمین را بازسازی کنیم. حتی بی‌ارزش‌ترین سنگ‌ها می‌توانند داستان‌هایی دربارۀ زمان‌های دیگر به ما بگویند؛ زیرا سنگ‌ها از آغاز پیدایش کیهان وجود داشته‌اند. آن‌ها بخشی از ابر غبار و گازهایی بودند که بیش از چهار میلیارد سال پیش به‌دور خورشید می‌چرخیدند. سنگ‌ها شاهدانی خاموش برای دگرگونی‌های بزرگی هستند که سیارۀ ما به خود دیده است. آن‌ها سرمای عصرهای یخ‌بندان، شدت گرمای درون زمین و تلاطم اقیانوس‌ها را می‌دانند. آن‌ها در خود اطلاعات بسیاری دربارۀ چگونگی اثرگذاری عوامل بیرونی مانند باد، باران، یخ و تغییر دما بر سطح سیارۀ زمین در گذر میلیون‌ها سال دارند. در تمدن‌های باستانی سنگ‌ها نماد جاودانگی بودند. این اندیشه در سراسر تاریخ ماندگار شده است؛ زیرا سنگ‌ها بادوام هستند و بارها بازیافت می‌شوند. ۵۰ میلیون سال پیش هیچ‌چیز شبیه آنچه اکنون می‌شناسیم نبود؛ نه رشته‌کوه‌های آند و هیمالیا و نه جنوبگان یخ‌بندان و نه بیابان بزرگ آفریقا؛ هیچ‌یک وجود نداشت. هوازدگی و فرسایش، اگرچه فرایندهایی آهسته‌اند، هرگز متوقف نمی‌شوند. توجه به این حقیقت سبب می‌شود تا ناهمواری‌های روی زمین را همیشگی ندانیم. چیزهایی که بر سطح زمین می‌بینیم در آینده چگونه خواهد بود؟ نمی‌دانیم. تنها چیزی که اطمینان داریم این است که سنگ‌ها وجود خواهند داشت. فقط سنگ‌ها باقی می‌مانند و ترکیب شیمیایی شکل و بافت آن‌ها سرنخ‌هایی دربارۀ رویدادهای زمین‌شناسی پیشین و اینکه سطح زمین در گذشته چگونه بوده است، به ما خواهد داد. 

خواندن کتاب سنگ‌ ها و کانی‌ ها را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه درمورد سنگ‌ها و کانی‌ها پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب سنگ‌ ها و کانی‌ ها

«سطح در حال تغییر

دو نیروی ویرانگر بزرگ سبب تغییر شکل سطح زمین می‌شوند هوازدگی و فرسایش در اثر آمیزه‌ای از این فرایندها سنگ‌ها با هم یکی می‌شوند، از هم می‌پاشند و بار دیگر به هم می‌پیوندند. جانداران به‌ویژه ریشه‌های گیاهان و جانوران حفار نیز در این فرایندهای زمین‌شناسی نقش دارند هنگامی که ساختار کانی‌های سازندۀ سنگ‌ها گسیخته شود این کانی‌ها متلاشی می‌شوند و با جریان باران و باد که آنها را فرسایش می‌دهند، راهی می‌شوند.

در دست‌ساخت

سیارۀ ما جسمی مرده کامل و تغییرناپذیر نیست؛ بلکه سامانه‌ای همواره در تغییر است که فعال‌بودنش را همواره حس می‌کنیم: آتش‌فشان‌ها فوران می‌کنند زمین‌لرزه‌ها رخ می‌دهند و سنگ‌های جدید بر سطح زمین پدیدار می‌شوند. همۀ این پدیده‌ها که از درون این سیاره برمی‌خیزند در شاخه‌ای از زمین‌شناسی به نام زمین پویایی ژئو دینامیک بررسی می‌شوند. در این دانش، فرایندهایی مانند رانش قاره‌ای و حرکت‌های ایزوستاتیک را بررسی می‌کنند این حرکت‌ها با حرکت پوسته آغاز می‌شوند و به بالا آمدن و پایین‌رفتن مناطق گسترده‌ای می‌انجامند. حرکت پوستۀ زمین وضعیتی را پدید می‌آورد که به پیدایش سنگ‌های جدید می‌انجامد. این حرکت بر تولید ماگما و دگرگونی سنگ‌ها اثر می‌گذارد.

پیش از سنگ، کانی

سیاره‌ای را که در آن زندگی می‌کنیم می‌توانیم سنگی بسیار بزرگ بدانیم یا اگر دقیق‌تر بگوییم کره‌ای بزرگ که از انواع بسیاری از سنگ‌ها ساخته شده است. این سنگ‌ها از قطعه‌های ریز یک یا چند ماده ساخته شده‌اند. این مواد را کانی می‌نامند که نتیجۀ برهم‌کنش میان عنصرهای شیمیایی متفاوت هستند که هر یک از آنها فقط در شرایط ویژه‌ای از فشار و دما پایدارند. سنگ‌ها و کانی‌ها در شاخه‌هایی از زمین‌شناسی به نام‌سنگ شناسی و کانی‌شناسی بررسی می‌شوند.»