کتاب رفتار شهروندی سازمانی

کتاب رفتار شهروندی سازمانی نوشتهٔ محمد حسن پور و مریم جمالی لنگرودی و ویراستهٔ محمدجواد حسن پور است و انتشارات حکمت و عرفان آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب رفتار شهروندی سازمانی

مجموعه‌ای از رفتارهای کارکنان می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر موفّقیّت سازمان داشته باشد؛ به‌ویژه رفتارهای داوطلبانه و اختیاری که کارکنان برای سازمان انجام می‌دهند. رفتارهای داوطلبانه‌ای که مستقیماً و آشکارا توسط شرح شغل و سیستم رسمی پاداش، سازماندهی نشده‌اند ولی در مجموع عملکرد سازمان را بهبود می‌دهند.

رفتار شهروندی سازمانی رفتارهایی است که برای سازمان مفید بوده، اما به‌عنوان بخشی از عناصر اصلی شغل در نظر گرفته نشده است. این رفتارها اغلب از طرف کارکنان به‌منظور حمایت از منابع سازمانی صورت می‌گیرند و ممکن است به‌طور مستقیم نیز منافع شخصی خاصی را به‌دنبال نداشته باشد.

رفتار شهروندی سازمانی ماهیتی چندوجهی دارد. به عبارت دیگر ساختار رفتار شهروندی سازمانی به‌دنبال شناسایی، اداره و ارزیابی رفتارهای فرانقش کارکنانی است که در سازمان فعالیت می‌کنند و در اثر این رفتار اثربخشی سازمانی بهبود می‌یابد.

بررسی‌های فراتحلیلی در خصوص ارتباط بین رفتار شهروندی سازمانی و عوامل اثرگذار بر آن بیانگر این واقعیت است که چهار دسته از این عوامل مورد تأکید تحقیقات است که عبارتند از:

الف. ویژگی‌های فردی کارکنان

ب. ویژگی‌های شغلی

ج. ویژگی‌های سازمانی

د. رفتارهای رهبری

رفتار شهروندی سازمانی می‌تواند به موفقیت و عملکرد سازمان از طرق زیر کمک کند:

- افزایش بهره‌وری همکاران و مدیریت.

- آزاد کردن منابع و در نتیجه استفاده از آنها برای اهداف سودمندتر.

- کاهش نیاز به اختصاص منابع کمیاب برای فعالیت‌های نگهداری.

- کمک به هماهنگ کردن فعالیت‌ها در بیرون و داخل گروه کاری.

- افزایش ثبات در عملکرد سازمان.

- توانمند کردن سازمان جهت انطباق هرچه مؤثرتر با تغییرات محیط سازمان.

درباره رفتار شهروندی سازمانی نظریه‌ها و مدل‌های مختلفی طراحی و ارائه شده است. کتاب رفتار شهروندی سازمانی ضمن بهره‌مندی و ارائه برخی از مدل‌ها، موفق به طراحی مدل بومی متناسب با فرهنگ سازمان‌های ایرانی، آن‌هم برای یکی از وزارتخانه‌های اصلی در حوزه فرهنگ شده‌ است.

کتاب حاضر با هدف ارائه مدل بومی رفتار شهروندی سازمانی طراحی شده و جامعه آماری پژوهش حاضر را کارکنان یکی از وزارتخانه‌های بزرگ فرهنگی که با حجم نمونه ۲۷۹ نفر برآورد شده‌اند تشکیل می‌دهد که به پرسش‌های محقق پاسخ داده‌اند.

نتایج تحقیق نشان می‌دهد پنج بعد شخصیتی، ارزشی، حمایتی، فرهنگی و فراوظیفه‌ای به‌عنوان ابعاد مؤثر در بروز رفتار شهروندی سازمانی شناخته شد که بیشترین رتبه مربوط به عوامل شخصیتی می‌باشد و پس از آن عوامل حمایتی، ارزشی، فراوظیفه‌ای و فرهنگی دارای رتبه‌های بعدی هستند.

خواندن کتاب رفتار شهروندی سازمانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزه‌های سازمانی و رفتاری پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب رفتار شهروندی سازمانی

«رفتار شهروندی سازمانی OCB، به‌عنوان منبعی اجتماعی از تعاملات رفتاری بر دریافت پاداش‌های اجتماعی، مبتنی شده است. بنابراین زمانی که کارکنان احساس کنند، دریافت ارزشمندی از سازمان دارند، طبعاً سطح رفتار شهروندی سازمانی خود را افزایش خواهند داد. رفتار شهروندی سازمانی شامل رفتارهایی است که برای سازمان مفید بوده، اما به‌عنوان بخشی از عناصر اصلی شغل در نظر گرفته نشده است. این رفتارها اغلب از طرف کارکنان به‌منظور حمایت از منابع سازمانی صورت می‌گیرند و ممکن است به‌طور مستقیم نیز منافع شخصی خاصی را به‌دنبال نداشته باشد (هوسام، ۲۰۱۴:۷۵). رفتار شهروندی سازمانی شامل رفتارهایی نظیر داوطلب‌شدن برای انجام کارهایی که جزء شرح وظایف فرد نیستند، کمک به همکاران در انجام کارشان و تعریف و تمجید از سازمان در مقابل افراد برون سازمانی می‌باشد. رفتار شهروندی سازمانی را می‌توان مجموعه‌ای از رفتارهای سازنده و آگاهانه تلقی کرد که نه تنها به وسیلهٔ شرح شغل تصریح نشده است، بلکه به‌طور مستقیم و یا قراردادی نیز توسط سیستم رسمی سازمانی پاداش داده نمی‌شود (بین استوک و همکاران، ۲۰۱۳:۷۱). رفتار شهروندی سازمانی باید در درجه اول داوطلبانه باشد، یعنی نه یک وظیفه از پیش‌تعیین شده و نه بخشی از وظایف رسمی فرد است. همچنین مزیت‌های رفتار شهروندی سازمانی، جنبه سازمانی دارد، یعنی این مزیت‌ها به نفع سازمان هستند و رفتار شهروندی سازمانی ماهیتی چندوجهی دارد. به عبارت دیگر ساختار رفتار شهروندی سازمانی به‌دنبال شناسایی، اداره و ارزیابی رفتارهای فرانقش کارکنانی است که در سازمان فعالیت می‌کنند و در اثر این رفتار اثربخشی سازمانی بهبود می‌یابد (فیلیپ و همکاران، ۲۰۱۲:۱۲۱۷). رفتار شهروندی سازمانی باید در درجه اول داوطلبانه باشد، یعنی نه یک وظیفه از پیش تعیین شده و نه بخشی از وظایف رسمی فرد است. هم‌چنین مزیت‌های رفتار شهروندی سازمانی، جنبه سازمانی دارد، یعنی این مزیت‌ها به نفع سازمان هستند و رفتار شهروندی سازمانی ماهیتی چندوجهی دارد. به عبارت دیگر ساختار رفتار شهروندی سازمانی به‌دنبال شناسایی، اداره و ارزیابی رفتارهای فرانقش کارکنانی است که در سازمان فعالیت می‌کنند و در اثر این رفتار اثربخشی سازمانی بهبود می‌یابد (بولینو و همکاران، ۲۰۰۳).

اگرچه محققان زیادی به رفتار شهروندی سازمانی پرداخته‌اند، اما در این تحقیق، مدل‌های داخلی شامل (تقوی‌فرد ۱۳۹۴)، (محرابی و اسماعیل آبادی ۱۳۹۴)، (قیومی و همکاران، ۱۳۹۳)، (طبرسا و رامین مهر ۱۳۸۹)، (ایران‌زاده و اسدی ۱۳۸۸) و مدل‌های خارجی شامل (آنازا، ۲۰۱۳)، (بولینو و همکاران، ۲۰۰۳)، (پودساکف ۲۰۰۰)، (اورگان، ۲۰۰۰)، (فارح و همکاران، ۱۹۹۷) مورد بررسی قرار گرفتند.»