کتاب تادیب الرجال (پاسخ به تادیب النسوان زن ستیز)

کتاب تادیب الرجال (پاسخ به تادیب النسوان زن ستیز) حاصل تصحیح شقایق فتحعلی زاده و رقیه آقابالازاده است. انتشارات ندای تاریخ این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر حاوی پاسخ یک زن از دوران قاجار به خواسته‌های مردان در یک جامعهٔ مردسالار است.

درباره کتاب تادیب الرجال (پاسخ به تادیب النسوان زن ستیز)

کتاب تادیب الرجال (پاسخ به تادیب النسوان زن ستیز) در سال ۱۳۹۶ با عنوان «آداب تأدیب الرجال» منتشر شده بود، اما در این چاپ یک بازبینی اساسی بر روی متن صورت گرفت و مقدمهٔ آن نیز مفصل شده است. در دورهٔ قاجار زنان همانند دیگر دوره‌های تاریخی با ساختار پدرسالاری، مردسالاری و شوهرسالاری روبه‌رو بودند. در این ساختار معیوب، رساله‌هایی انتقادی تحت‌عنوان تأدیب‌النسوان نوشته می‌شد. این کتاب‌ها با موضوع اصلی انتقاد از آداب و سلوک زنان نوشته می‌شد و دستورالعملی بود که (بنا به نظر نگارنده‌های آن‌ها) اگر زنان به آن عمل می‌کردند، رضایت همسران خود را در پی داشتند. بیشتر دستورالعمل‌های این رساله‌ها در راستای خواسته‌ها و منویات مردان و تمتع آن‌ها از لذات زندگی و مسائل جنسی بود. نویسنده‌ها در قالب نصیحت‌های پندآمیز به زنان می‌آموختند چگونه رفتار کنند، حرف بزنند، راه بروند، غذا بخورند، لباس بپوشند و به‌طور کلی اطاعت بی‌چون‌وچرایی از همسران خود داشته باشند. «گاسپار دروویل»، افسر فرانسوی که بر اساس معاهدهٔ دفاعی فینکنشتاین بین ایران و فرانسه در دوران حکومت فتحعلیشاه به ایران آمده بود و با ناکام‌ماندن این معاهده به استخدام دولت ایران در آمد، در سفرنامهٔ مشهور خود با عنوان «سفر در ایران» دربارهٔ زنان ایرانی چنین نوشته است: «تربیت خانوادگی و سنت‌های دیرینه نه‌تنها دخترها را به انزوای دائم محکوم می‌کند، بلکه تقریباً آن‌ها را از مهر پدری نیز محروم می‌کند. دخترها به‌محض رسیدن به بلوغ و حتی پیش از آن قربانی سودجویی پدر و مادرشان می‌شوند.» مردان ایران در دورهٔ قاجار در اصل صاحبِ زنان بودند و زن‌ها از جمله دارایی آن‌ها محسوب می‌شدند. آن‌ها هر بار که اراده می‌کردند، می‌توانستند زن را حتی بدون اطلاع او طلاق دهند و دوباره به او رجوع کنند؛ فقط بار سوم بود که کمی جریان رجوع را سخت می‌کرد. قوانین رایج هیچ حقی را برای زنان در نظر نمی‌گرفت و حتی نام آن‌ها نیز در اجتماع برده نمی‌شد. زنان تنها با نام پسر ارشدشان (مثلاً مادر حسن) شناخته می‌شدند. در چنین شرایطی منابع «تأدیب نسوان» نوشته می‌شد. به فاصله چند سال از انتشار این کتاب‌ها برخی از زنان قاجار بر آن شدند که پاسخ در خور به نویسندهٔ آن بدهند.

یکی از این زنان ایرانی، نویسندهٔ نسخهٔ حاضر است. از نام او اطلاعی در دست نیست. بخش اول کتاب حاضر شامل تأدیب النسوان است که نگارش آن در تاریخ ربیع‌الثانی ۱۳۱۸ قمری به پایان رسیده است و بخش دوم، تأدیب الرجال را در بر می‌گیرد. این نسخه حاصل تلاش زنانی است که در راه برابری اجتماعی ایستادگی کردند.

خواندن کتاب تادیب الرجال (پاسخ به تادیب النسوان زن ستیز) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه درمورد شرایط اجتماعی و نابرابری میان زنان و مردان در ایران دوران قاجار پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب تادیب الرجال (پاسخ به تادیب النسوان زن ستیز)

«چگونگی رفتار با زنان از موضوعاتی است که در اغلب متون ادبی تعلیمی به آن پرداخته شده است. سیر تحول اخلاق و مفاهیم تعلیمی از اندرزنامه‌های بازمانده از فارسی میانه تا فارسی جدید ماندگاری این سنت اخلاقی را در دوران مختلف تاریخ ایران نشان می‌دهد و حکایت از نظام استبدادی است که این انتقاد و اعتراض را بر نمی‌تافت. اندرزگویی روشی بود تا بسیاری از خواسته‌ها و مطالبات از این راه به نتیجه برسد. از این رو حجم فراوانی از آثار مکتوب فارسی به ادبیات اخلاقی و تعلیمی اختصاص دارد. در دوره ناصرالدین شاه به‌دلیل آشنایی ایرانیان با غرب، در طبقات خاصی از جامعه تمایل برای تغییر الگوی سنتی به‌ویژه در رابطه با چگونگی رفتار با زنان به‌وجود آمد. احتمالاً نخستین اثر مکتوبی که در این باره نوشته شده «سلوک و سیرت زن» باشد، نوشته بی‌عنوانی که دیگران این نام را بر آن گذاشته‌اند.»