کتاب دروغ

خلاصه‌کتاب دروغ نوشتهٔ سام هریس و ترجمهٔ رضا اردلان است و شنیدار آن را منتشر کرده است. این کتاب به این سؤال پاسخ می‌دهد که چرا دروغ می‌گوییم؟

درباره خلاصه‌کتاب دروغ

دروغ‌گفتن هیچ توجیهی ندارد!

دروغ‌گفتن یعنی سرباززدن از همکاری با دیگران. دروغ، غیر قابل اعتماد بودن و بی‌اعتمادی را در یک عمل واحد جمع می‌کند و به هر دو طرف (کسی که دروغ می‌گوید و کسی که به او دروغ گفته می‌شود)، آسیب می‌رساند.

در کتاب «دروغ؛ اراده آزاد» نوشتهٔ سام هریس، به این نکته پی می‌بریم که دروغ در واقع هم ناتوانی از فهم دیگران است و هم عدم تمایل به فهمیده‌شدن. باید گفت دروغ‌گفتن نوعی پا پس‌کشیدن از برقراری رابطه است؛ چرا که ما با دروغ‌گفتن، امکان نگاه‌کردن به جهان را آنگونه که هست و امکان شناخت خودمان را آنگونه که هستیم، از دیگران دریغ می‌کنیم.

وقتی در رفتار و گفتار خود با دیگران صداقت نداشته باشید، عملاً به اختیار خودتان جهان آن‌ها را محدودتر می‌کنید. آیا واقعاً ما چنین حقی داریم که بخواهیم حقیقت را برای دیگران تغییر دهیم یا از آن‌ها پنهان کنیم؟ آیا دانستن حقیقت، حتی اگر به ضرر ما باشد، به نفعمان نیست؟ حتی وقتی با یک دروغ مصلحتی کسی را خوشحال می‌کنید، آیا می‌توان گفت که خوشحالی او واقعی است؟ خیر، این کار نوعی فریب‌دادن دیگران است. بنابراین دروغگویی یعنی تجاوز به حقوق اولیه انسان‌ها، یعنی حمله به قلمرو اختیار و اراده آدمی.

علاوه بر این، وقتی که دروغ می‌گوییم به‌ صورت ضمنی به خودمان اعلام می‌کنیم که این کار غیراخلاقی نیست و انجام آن بلامانع است. بدین ترتیب به‌ تدریج تبدیل به کسی می‌شویم که در هر شرایطی و در مواجهه با هر موضوع و هر کسی، دروغ را همچون یک تایر زاپاس با خودش حمل می‌کند و خیالش راحت است که اگر مشکلی پیش آمد، می‌تواند با دروغ آن را حل کند.

احتمالاً در بین اطرافیان خود چند نفری را می‌شناسید که خیلی راحت دروغ می‌گویند، حتی اگر تا به‌ حال به شما دروغی نگفته باشند. در چنین شرایطی اعتماد و امنیتِ خاطر، نخستین قربانی‌های دروغ هستند.

از طرفی شاید این سؤال مطرح شود که آیا واقعاً هیچگاه دروغ گفتن خوب نیست؟ پاسخ منفی است، هرچند استثنائاتی وجود دارد؛ مواردی نه برای اینکه ثابت کنند دروغ خوب است، بلکه برای اینکه معنای دروغ را روشن‌تر کنند و برای مثال، نشان دهند که رازداری به معنای دروغگویی نیست.

در خلاصه‌‌کتاب «دروغ/ اراده آزاد» با نظرات سام هریس آشنا خواهیم شد و همه‌ٔ جوانب دروغگویی و ارتباط آن را با اراده انسان بررسی خواهیم کرد.

خواندن خلاصه‌کتاب دروغ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کسانی که می‌خواهند با مفهوم دروغ و دروغگویی آشنا شوند پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از خلاصه‌کتاب دروغ

«یکی از دلایلی که اعمال عمدی، معیار سنجش اخلاق هستند این است که اعمال عمدی نیازمند صرف نیرو از طرف ما هستند؛ اما انجام ندادن یک کار می‌تواند صرفاً ناشی از شرایط بیرونی باشد. به عنوان مثال، اینکه شما ۱۰۰ دلار از جایی بدزدید، تفاوت دارد با اینکه ۱۰۰ دلاری را که اشتباهی به حسابتان واریز شده برنگردانید. اگرچه هر دو عمل از نظر اخلاقی ناپسندند، اما فقط عمل اول است که اسمی دارد و مردم می‌توانند شما را دزد خطاب کرده و سرزنشتان کنند؛ در حالی که اگر کسی پولی پیدا کند و آن را به صاحبش بازنگرداند، کمتر مورد سرزنش قرار می‌گیرد؛ زیرا آن فرد را به اندازه کسی که به دزدی می‌رود، در عمل غیراخلاقی خود مقصر نمی‌دانند.

چنین قضاوتی در مورد دروغ گفتن نیز صدق می‌کند؛ یعنی اگر شما درباره خودتان، سن و سالتان، شغلتان، وضعیت اقتصادی‌تان و غیره به کسی دروغ بگویید، فرق دارد با اینکه کسی از طریق منبعی غیر از خودتان، اطلاعات اشتباهی درباره شما به دست آورد. تصحیح کردن اطلاعات غلط دیگران، از ملزومات صداقت نیست.

به عنوان مثال، اغلب افراد مرا به عنوان نورولوژیست، یعنی پزشک اعصاب، می‌شناسند. حتی وقتی در گوگل نام «سام هریس» را جستجو کنید، سایت‌های زیادی مرا به عنوان نورولوژیست معرفی کرده‌اند؛ در حالی که من نوروساینتیست هستم، یعنی محقق اعصاب.

نورولوژیست‌ها مدرک پزشکی دارند و تخصصشان درمان اختلالات مغزی و سیستم اعصاب است، در حالی که نوروساینتیست‌ها PhD دارند و کارشان تحقیق و پژوهش درباره سیستم اعصاب انسان است. من پزشک نیستم، هیچ تجربه بالینی ندارم و حتی خوابش را هم نمی‌بینم که خودم را نورولوژیست معرفی کنم، اما در عین حال جزو وظایف اخلاقی خودم نمی‌دانم هربار که این خطا پیش می‌آید، به تصحیح آن بپردازم. این کار واقعاً نیروی بیش از حدی می‌طلبد.»