کتاب معضل استبداد دینی

کتاب معضل استبداد دینی نوشتهٔ محمد سروش محلاتی است. میراث اهل قلم این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر با نگاهی به نهج‌البلاغه و متن‌های عاشورایی نوشته شده است.

درباره کتاب معضل استبداد دینی

کتاب معضل استبداد دینی حاوی مباحث طرح‌شده در ۸ جلسهٔ سخنرانی از محمد سروش محلاتی در «کانون توحید» و در رمضان ۱۳۹۹ است؛ نشستی که به‌صورت مجازی برگزار شد. این نشست، به‌دلیل استقبال مخاطب‌ها در روزهای دیگر نیز ادامه یافت. نتیجهٔ همهٔ این نشست‌ها، ۱۵ گفتار و در نهایت تدوین کتاب حاضر بوده است. عنوان‌های ۱۵ گفتارِ این اثر عبارت است از «تعریف استبداد دینی»، «پوستهٔ استبداد دینی»، «هستهٔ سخت استبداد دینی»، «شکستن هستهٔ استبداد دینی»، «زمینه‌های فرهنگی استبداد دینی در جامعهٔ شیعی»، «پیشگیری از معضل استبداد در جامعهٔ اسلامی»، «نگرانی از استبداد در حکومت دینی»، «شیوه‌های مقابله با استبداد»، «پاسخ به ابهامات دربارهٔ استبداد دینی»، «مدارا با حاکمان جائر»، «امام حسین (ع) در مواجهه با سلطان جائر – ۱»، «امام حسین (ع) در مواجهه با سلطان جائر – ۲»، «امام رضا (ع) و ولایت جائر»، «استبداد دینی از نگاه علامه طباطبایی» و «مواجههٔ علامه طباطبایی با استبداد».

گفته شده است که مواجهه با معضلات اجتماعی امروز، بر اساس تجربهٔ دینی و هنجارهای ارائه‌شده در دین، مسیری است که شاید گریزی از آن برای پیداکردن راهکارهای بهینه و مؤثر حل مسائل برخی جوامع نباشد؛ به‌ویژه باتوجه‌به اینکه بسیاری از معضلات امروز، ریشه در باور و فرهنگی دارد که دین‌ها یکی از مؤلفه‌های اصلی و اساسی آن بوده است. به‌باور محمد سروش محلاتی، گاه يک شخص ناصالح به قدرت می‌رسد و از عناوين و شعائر و مسائل دينی سوءاستفاده می‌کند. اين يک انحراف عملی در حکومت است و قهراً وظيفهٔ مسلمانان هم اين است که جلوی اين انحراف عملی را بگيرند، اما در قسم بعدی، بحث انحراف يک شخص نيست؛ بحث استبداد دينیْ يک بحث نظری است و پايه‌های فکری دارد. اين پايه‌ها ريشه در يک نوع برداشت از قرآن و روايات و يک نوع اجتهاد فقهی دارد. این نویسنده معتقد است که بايد استدلال‌های مربوط به چنین باوری بررسی شود. چگونه ممکن است اشخاصی از منابع دينی استفاده و استدلال کنند و نتيجه اين باشد که يک حکومت مطلقه در اختيار يک شخص قرار بگيرد که هر گونه می‌خواهد، در حکومت عمل کند؟ این پرسشی است که این اندیشمند دینی مطرح کرده است.

خواندن کتاب معضل استبداد دینی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران مطالعه درمورد استبداد دینی و حکومت دینی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره محمد سروش محلاتی

محمد سروش محلاتی در سال ۱۳۴۰ در محلات در ایران به دنیا آمد. او فقیه مسلمان شیعه و پژوهشگر دینی معاصر است. در سال ۱۳۵۵ وارد حوزهٔ علمیهٔ قم شد. پس از دروس سطح نزد آیت‌الله ستوده و سیدعلی محقق‌داماد، در درس خارج حائری‌یزدی حاضر شد؛ همچنین مدت ۱۵ سال از درس خارج وحید خراسانی و شبیری‌زنجانی و برخی استادان دیگر استفاده کرد. در همین مدت فلسفه و عرفان را از حسن‌زادهٔ آملی، جوادی‌آملی و انصاری‌شیرازی آموخت. حدود ۱۰ سال تدریس سطح عالی داشت و سپس به تدریس خارج فقه و اصول مشغول شد که در مدرسهٔ آیت‌الله گلپایگانی، از سال۱۳۷۷ تا سال‌ها پس از آن ادامه یافت. گرایش اصلی محمد سروش‌محلاتی در پژوهش، فقه سیاسی بوده است. او کتاب‌های فراوانی در حوزهٔ فقه سیاسی نوشته و در آن‌ها به بررسیِ فقهی حقوق شهروندی، قرائت‌های مختلف از نظریهٔ ولایت فقیه، امکانِ فقهی انتخابات و امکانِ جمع اسلام و مردم‌سالاری پرداخته است. سروش‌محلاتی مدافع نظریهٔ موافقت اسلام با دموکراسی است و کتاب‌هایی مانند «شهر مردگان» و «دین و دیکتاتوری» را در این زمینه تألیف کرده است. او در آثارش به شرح و تبیین نظریات فقهی - سیاسی سیدمحمدحسین طباطبایی، روح‌الله خمینی، مرتضی مطهری و سیدمحمد بهشتی پرداخته است.

محمد سروش‌محلاتی در مهر ۱۳۹۵ در سخنرانی خود در دانشگاه علامهٔ طباطبایی به‌تفصیل به موضوع مذاکره بین امام حسین (ع) و عمر بن سعد پرداخت. او به تبرئهٔ «سعید طوسی» واکنش نشان داد. از آثار محمد سروش محلاتی می‌توان به این موارد اشاره کرد: «دین و دولت در اندیشهٔ اسلامی»، «آزادی، عقل و ایمان (برگزیدهٔ کتاب سال)»، «اندیشه و ایمان در آزادی»، «مجموعه مقالات بی‌طرفی شرط داوری - فقه متهم است یا مدعی»، «امکان‌سنجی انتخابات در نظام اسلامی»، «شهر مردگان: ۱۰ مقاله در حقوق اساسی مخالفین»، «مبانی حریم خصوصی در اندیشهٔ اسلامی»، «مجموعه مقالات دولت و ابزارهای الزام شهروندان به شریعت»، «نظارت خبرگان نصیحت نخبگان؛ نگاهی به حقوق و وظایف مجلس خبرگان رهبری»، «اسلام و مقتضیات زمان»، «دولت و اجرای شریعت: سلسله مقالات دولت و ابزارهای الزام شهروندان به شریعت»، «مجموعه مقالات برگ‌های سیاه ستم؛ محرومیت ظالمانهٔ دختر پیامبر از دادرسی عادلانه»، «ولایت، در مغالطه و مصادره: ۳ مقاله در نسبت ولایت فقیه و حکومت»، «عقلانیت در عاشورا»، «فقاهت در عاشورا»، «تأملات سیاسی علامه طباطبایی»و «معضل استبداد دینی».

بخشی از کتاب معضل استبداد دینی

«گاهی اوقات از ابزار نظام تک‌حزبی استفاده و همه مردم را وادار می‌کنند فقط در یک حزب حضور داشته باشند؛ مدلی از دیکتاتوری که در کشورهای کمونیستی وجود داشت. گاهی هم به اقتضای اینکه جامعه، جامعه دینی است، شخصی که در راس قدرت قرار می‌گیرد، دیکتاتوری و استبداد خودش را با استفاده از ظواهر دینی پیش می‌برد. از قرآن، مسجد، شعائر دینی و استناد به آیات قرآن و روایات استفاده و بر اساس این استنادات قدرت خودش را توجیه می‌کند، یکه‌تازی خودش را موجه می‌کند، این تفسیر دوم از استبداد دینی است... تفسیر سومی هم از استبداد دینی وجود دارد. براساس این تفسیر، اساساً استبداد زاییده خود دین است؛ یعنی تفسیری از دین ارائه می‌شود که بر اساس این تفسیر، شخص باید قدرت مطلقه داشته باشد و «حاکم ما یشاء» و «فعال ما یرید» باشد...»