کتاب گنجینه حکمت

کتاب گنجینه حکمت نوشتهٔ محمدحسین آیتی با گردآوری اسماعیل آیتی و محمودرضا علوی‌بجستان و محمد رمضان‌پور و ویراستاری معصومه یگانه‌فر در موسسه فرهنگی راه روشن هدایت چاپ شده است. در فضیلت کتاب گنجینه حکمت، کافی است آن‌چه مرحوم مجلسی در عین‌الحیاة مرقوم داشته، که عیناً عبارات آن را نقل می‌کنم، فرماید: تمثیل دهم که مشتمل است بر توضیح معایب دنیا و آن قصّه یوزاسف و بلوهر است که محتوی است بر حِکَم شریفه‌ٔ انبیاء و مواعظ حکما و چون بر فواید بی‌نظیر محتوی است، ناظر این کتاب را به واسطه طول قصّه از برکات آن محروم نمی‌گردانیم.

درباره کتاب گنجینه حکمت

کتاب شریف مقامات الابرار اثر فقیه، عارف، مورّخ و شاعر بزرگ، مرحوم آیة اللّه حاج شیخ محمّد حسین آیتی، در پنج دفتر بر سبک مثنوی به نظم در آمده است. دفتر دوم این مجموعه مربوط به داستان یوزاسف و بلوهر است که تحت عنوان گنجینهٔ حکمت به چاپ رسیده است.

سراینده و نویسنده این کتاب، مرحوم آیة‌اللّه حاج شیخ محمدحسین آیتی، فرزند مرحوم آیة‌اللّه العظمی حاج شیخ محمدباقر آیتی خراسانی (اعلی اللّه مقامهما)، در سال ۱۳۱۰ هجری قمری مطابق با ۱۲۷۱ هجری شمسی در مهموئی از توابع قُهِستان دیده به جهان گشود. از جانب پدر به علی‌محمّد شریف علوی فاطمی ملقّب به اشرف‌الشّرفاء (متوفای ۱۱۴۹ هجری قمری) و از جانب مادر به ملا محمّدباقر بن مسعود علی‌شیرخوندی که از علمای بزرگ عهد نادرشاه افشار بود، می-رسد.

مرحوم آیة‌اللّه حاج شیخ محمّدحسین آیتی پس از کسب فیض از محضر اساتید و دانشمندان بزرگ و معروف در شهرهای بیرجند، قاین، مشهد و اصفهان، به ‌منظور تکمیل دروس حوزه به ‌کشور عراق و شهر نجف اشرف عزیمت نمود و در کنار مرقد مطهّر حضرت علیّ ابن ابیطالب سُکنیˈ گزید.

نجف در آن عصر برترین مرکز تعلیم جهان اسلام در فقه شیعه بود. ایشان در نجف از محضر درس اساتید بزرگ به ویژه آیة‌اللّه العظمی آقای سیّد ابوالحسن اصفهانی و آیةاللّه آقا ضیاءالدین عراقی، که از مراجع بزرگ آن عصر بودند بهره‌های بسیار برد و از این بزرگواران، دستور اجازهٔ اجتهاد و گواهیِ ممتاز در تحصیلات اسلامی دریارفت نمود.

متن اجازات این مراجع به ایشان، در کتاب بهارستان از تألیفات خود آن بزرگوار، در شرح حالی که به قلم مؤلّف درج گردیده، به چاپ رسیده است.

آیة‌اللّه حاج شیخ محمّدحسین آیتی سرانجام پس از عمری با برکت و خدمات صادقانه در سال ۱۳۵۰ هجری شمسی مطابق با ۱۳۹۱ هجری قمری دار فانی را وداع گفت و به دیدار حق شتافت. پاره‌ای از آثار و تألیفات ایشان عبارت است از:

۱. شرحی بر کفایة الاصول مرحوم آیة‌اللّه آخوند خراسانی (چاپ نشده است).

۲. درّ الفرید فیما روی عن السّبط الشّهید، در خطبه‌ها، موعظه‌ها و اشعار حضرت سیّدالشّهدا امام حسین است.

۳. مقامات الابرار و مقالات الاطهار(مقامات معنوی)؛ شامل دیوان اشعار و جامع منشآت ایشان است که به سبک مثنوی سروده شده و دارای چندین فصل می‌باشد، مؤلّف هر فصل را «دفتر» نامیده است. عناوین دفاتر مزبور به شرح زیر است:

دفتر اول (اشراق الآفاق): آیات آفاق و انفس و مقامات سیر و سلوک و تهذیب اخلاق. (این دفتر به صورت کتابی جداگانه به نام مقامات معنوی بزودی منتشر خواهد شد).

دفتر دوم (گنجینه حکمت): یا مدرسة الحکمة، داستان یوزاسُف و بلوهر که علامه مجلسی از آن تعبیر به «گنجینه حکمت» فرموده است (کتاب حاضر).

دفتر سوم : معرفت مبدأ و معاد و اثبات نبوّت انبیاء و ولایت اولیاء علیهم‌السّلام. (این دفتر به صورت کتابی مستقل با نام معارف معنوی به‌زودی منتشر خواهد شد.)

دفتر چهارم (روضه ابی عبدالله الحسین(ع)): در مقتل امام همام حضرت ابی عبدالله الحسین

دفتر پنجم (ادامه روضهٔ ابی عبدالله الحسین(ع)): تتمّه‌ دفتر چهارم از ورود اهل‌بیت به کوفه تا مراجعت به ‌مدینه‌ٔ ‌منوّره. ( دفتر چهارم و پنجم تحت عنوان حماسهٔ عاشورا در سه جلد وزیری چاپ و منتشر شده است).

با توجه به استقبال گسترده، مجموع اشعار این دو دفتر تحت عنوان دیوان حماسه‌ٔ عاشورا همراه با مستند سازی در ۷۳۵ صفحه اخیرا چاپ و منتشر شد. (مشهد: انتشارات موسّسه راه روشن هدایت ۱۳۹۹ ش.)

مجموع این دفترها (به انضمام دیوان درّ غلتان) حاوی حدود ۱۵۰۰۰ بیت است. ایشان ذوق هنری و طبع شعری خود را مدیون تشویق و تربیت ادیب دانشمند، مرحوم آقا میرزا عبدالجواد نیشابوری (ره) می‌دانست. وی در آغاز تحصیل در مشهد مقدّس (مدرسهٔ نوّاب) از محضر آن استاد فرزانه کسب فیض نمود. کتاب مقامات الابرار، در پنج فصل، به سال ۱۳۳۷ (هجری شمسی) با همّت و تلاش مرحوم علامه دکتر محمّد ابراهیم آیتی در چاپخانه‌ی دولتیِ ایران به چاپ رسیده است.

۴. دُرّ غلتان (غلطان)، شامل قصاید، مراثی و غزلیّات آن مرحوم است که در سال ۱۳۴۶ (هجری شمسی) در چاپخانهٔ دانشگاه تهران به چاپ رسیده است.

۵. کتاب بهارستان، در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قُهِستان، یکی دیگر از آثار ایشان است که در سال ۱۳۲۷ (هجری شمسی) در تهران به چاپ رسید و در سال ۱۳۷۱ (هجری شمسی) توسط انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد تجدید چاپ گردیده است. این کتاب از مآخذ و منابع دست اوّل برای دانشجویان و دانش‌پژوهان رشته‌های تاریخ به‌ویژه تاریخ خراسان قدیم است.

کتاب گنجینه حکمت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه مندان به مطالعهٔ کتاب‌هایی با موضوع پژوهش در اسلام پیشنهاد می‌شود.