کتاب جامعه‌ شناسی بازیل برنشتاین

کتاب الکترونیکی جامعه‌ شناسی بازیل برنشتاین نوشته عباس محمدی اصل انتشارات آرمان رشد. این کتاب را می‌توانید از طاقچه دریافت کنید.

درباره کتاب جامعه‌ شناسی بازیل برنشتاین

بازیل برنشتاین در عرصه جامعه‌شناسی آموزش و پرورش به فعالیت پرداخت و نظریه‌ای بدیع در این حوزه عرضه داشت. او که می‌خواست عوامل اجتماعی مؤثر بر توفیق تحصیلی دانش‌آموزان را دریابد، در رویکردی ساخت‌گرایانه به جامعه کوشید نسبت پیشرفت تحصیلی را با کارکرد پدیده‌های اجتماعی دیگری چون زبان، طبقه اجتماعی برقرار کند. او در این نظریه‌پردازی از فرایند جامعه‌پذیری نیز غافل نماند و این مجموعه را در تحلیلی کلی سامان داد. وی که در پرداخت این نظریه از دیدگاه‌های متفکران متقدم خود غافل نبود، به کار تجربی در این حوزه همت گمارد و از نظرورزی‌ صرف و به دور از واقع دوری جست.

برنشتاین در نظریه خود مدعی شد کودکانی که به سن مدرسه می‌رسند، با امکانات برابری وارد این نهاد نمی‌شوند. حداقل این است که مثلا کودکان طبقه کارگر و متوسط از پیشینه‌های خانوادگی گوناگون از حیث یادگیری قابلیت‌های زبانی برخوردارند و همین قابلیت‌ها نیز آنها را در آغاز مسیر تحصیل نابرابر می‌دارد؛ خصوصاً که آموزش و پرورش نیز مکانیسمی برای کنترل این وضعیت ندارد و بلکه ناخودآگاه به این نابرابری و البته علیرغم شعارهای برابری خواهانه و شایسته‌سالارانه‌اش میدان می‌دهد و آن را تشویق می‌نماید.

بنابراین فراگیری خانوادگی کدهای زبانی بنا به طبقه اجتماعی کودکان فرق دارد و همین امر زمینه‌ای فراهم می‌آورد که آنان با تکیه بر این زبان به میدان یادگیری رسمی پای گذارند و در عین حال مواجه با آثار این پیشینه‌های زبانی در امر فراگیری شوند. در این صورت پیشرفت تحصیلی آنان در مدرسه بیش از اکتساب به انتساب طبقاتی ارجاع می‌یابد و آموزش و پرورشی که قرار بود به تعلیم و تربیت هم‌برابر کلیه استعدادهای جامعه همت گمارد، صرفاً آب به آسیاب اختلافات طبقاتی ایشان ریخته و نابرابری‌های طبقاتی را در آینده نیز باز تولید می‌کند و تداوم می‌بخشد.

زبان به عنوان دروازه جهان‌بینی، نه خنثا است و نه بی‌طرف که با سوگیری در اختیار آحاد جامعه و خصوصاً نسل نوباوه آن قرار می‌گیرد. کودکان طبقه پایین مثالا بیشتر با امر و نهی کلامی مواجه‌اند و کودکان طبقه متوسط عمدتاً با استدلال کلامی برخورد می‌کنند. بر این پایه، کودکان طبقه متوسط قبل از سن ورود به مدرسه از زبان، شیوه استدلال را فرا گرفته‌اند و برخلاف کودکان طبقه پایین که به این قابلیت دسترسی نداشته‌اند، سریع‌تر منظور معلمان را از آموزش‌های استدلالی فرا می‌گیرند.

ثمره این کاربرد زبان جز محدودیت بیان و استدلال و توان اندیشیدن کودکان طبقه پایین نخواهد بود. آنان که بر این مبنا تجربه ناخوشایندی از تحصیل را پیش رو می‌بینند، در مدارج تحصیلات تخصصی و خصوصاً دانشگاهی امتیازات لازم را کسب نکرده و در مشاغل کم درآمد به کار مشغول می‌شوند و روز از نو و روزی از نو؛ چرا که همین ماجرا در انتظار فرزندانشان نیز هست و آنها را از مسابقه هم‌برابر با طبقه متوسط بر سر اکتساب مواضع اجتماعی بر حسب کار و تلاش برابر باز می‌دارد. آموزش و پرورشی که قرار بود زمینه برابر گزینش استعدادهای جامعه را صرف نظر از معیارهای انتسابی برآورد، اینک ناخودآگاه به کارگزار بازتولید نابرابری مبدل می‌شود. چنین تعارضی نیز اگر نه از زاویه استمرار نابرابری در تخالف با شعارهای لیبرال دمکرات جوامع مدرن که لااقل از ناحیه به کار نگرفتن استعدادهای خفته در بخشی از جامعه، هزینه‌ای سنگین به جریان توسعه پایدار اجتماعی وارد می‌کند و شایسته برنامه‌ریزی‌های اصلاحی برای تحقق برابری اجتماعی می‌گردد.

تغییر اجتماعی آموزش و پرورش اما بدون نوسازی فرهنگی و تحول در تقسیم کار و اصلاح نظم اخلاقی ممتنع است و مدرسه نمی‌تواند یک تنه چنین وظیفه‌ای را تحقق بخشد و سایر نهادهای اجتماعی نه مخل که حداقل ناظر بی‌طرف این ماجرا باشند. چنین است که جامعه‌شناسی زبان تا جامعه‌شناسی اقتصاد، سیاست، فرهنگ و آموزش و پرورش پیش می‌رود و خواهان سیاست‌گذاری‌های عام و یکپارچه در نگاه ساختی به سامان اجتماعی و اصلاح آن از این منظر می‌گردد.

خواندن کتاب جامعه‌ شناسی بازیل برنشتاین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به جامعه‌شناسی و زبان‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.