کتاب رویکرد استاد مطهری به علم و دین

کتاب رویکرد استاد مطهری به علم و دین جلد سی و یکم از مجموعه کتاب‌های مبانی نظری اسلام و اثر عبدالحسین خسروپناه است.

 درباره کتاب رویکرد استاد مطهری به علم و دین

مسئله رابطه علم و دین، از مباحث مهم در حوزه فلسفه دین و کلام جدید است. گرچه از گذشته، به‌ویژه در حوزه مسیحیت، مسئله رابطه علم و دین مطرح بوده، منازعاتی که در طول قرون اخیر و معاصر میان علم و دین درگرفته است، بر اهمیت بحث می‌افزاید. استاد شهید مرتضی مطهری، یکی از بارزترین شخصیت‌های کلامی دوران معاصر، در آثار مختلف خود به این مسئله توجه ویژه‌ای داشته‌اند. ایشان در برخی از آثار علمی خود به مسائل اصلی مربوط به علم و دین و حل تعارض بین آنها اشاره می‌کنند. استاد، علم و دین را مکمل یکدیگر می‌داند و هر دو را در پاسخگویی به نیازهای بشر لازم و ضرور می‌داند. «دین و علم به دو نیاز اساسی بشر پاسخ می‌دهند دین هدف زندگی و جهت‌گیری حیات آدمی را روشن می‌سازد، ولی علم، هویت ابزاری دارد. بشر، علم را همچون ابزاری برای هدف‌های خویش استفاده می‌کند. اما اینکه هدف بشر چیست و چه باید باشد، علم قادر به پاسخگویی آنها نیست. این کار دین است».

در اثر پیش‌رو، فاضل ارجمند حجت الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه به واکاوی دیدگاه استاد شهید مطهری(ره) درباره علم و دین می‌پردازد. ابتدا تعریف دین، منشأ دین، اهداف، رسالت و قلمرو دین مطرح، و در ادامه تعریف علم و قلمرو آن بیان می‌شود. آنگاه به رهیافت اصلی استاد شهید درباره علم و دین و نحوه تناسبات این‌دو اشاره شده و در پایان نیز مسئله علم دینی و عقل و دین از نظرگاه علامه مطهری مورد بررسی قرار گرفته است. 

 خواندن کتاب رویکرد استاد مطهری به علم و دین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 همه دوست‌داران اندیشه‌ها و آرای استاد شهید مرتضی مطهری مخاطبان این کتاب‌اند. 

 بخشی از کتاب رویکرد استاد مطهری به علم و دین

رابطه علم و دین یکی از بحث‌های دین‌شناسی معاصر است که بررسی آن برای هر دینداری ضروری است. در این نوشتار مقصود از دین، دین اسلام، و مراد از علم، علوم تجربی، اعم از طبیعی و انسانی است. علوم طبیعی مانند: زیست‌شناسی، فیزیک، شیمی، زمین‌شناسی و ...‌؛ و علوم انسانی مانند: روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، مدیریت، اقتصاد و ... .

بحث اصلی این بخش درباره رابطه اسلام و علم است؛ آیا دین و علم موافق یکدیگراند یا مخالف؟ نظر دین درباره علم چیست؟ و نظر علم درباره دین چیست؟ این سؤال‌ها سابقه طولانی داشته، کتاب‌های پرارزشی در دنیا و در عالم اسلام در همین زمینه نگاشته شده است. بحث ما درباره اسلام و علم از دو جنبه قابل پیگیری است: جنبه اجتماعی و جنبه دینی.

آیا اسلام و علم از جنبه اجتماعی، با هم سازگار هستند یا نه؟ آیا مردم می‌توانند هم مسلمان به‌معنای واقعی کلمه باشند، که به اصول و مبانی اسلامی مؤمن بوده، به دستورهای دین عمل کنند؛ و هم عالم؟ یا عملاً باید یکی از این‌دو را انتخاب کنند؟ جنبه دیگر اینکه نظر اسلام درباره علم و نظر علم درباره اسلام چیست؟ که این هم در دو قسمت قابل طرح است: یکی اینکه اسلام درباره علم چه دستور داده و توصیه کرده است؟ آیا دستور داده که تا جای ممکن از علم بپرهیزید؟ آیا اسلام علم را خطرناک و به شکل یک رقیب برای موجودیت خود دانسته است؟! یا برعکس، در کمال صمیمیت، شجاعت و اطمینان، به علم توصیه و تشویق نموده است؟ صورت دوم اینکه نظر علم درباره اسلام چیست؟ چهارده قرن از ظهور اسلام و نزول قرآن می‌گذرد، در طول این مدت، علم در حال تطور، تکامل و پیشرفت بوده است. مخصوصاً در قرن‌های اخیر، ترقی علم به‌صورت جهش در آمد. علم پس از این‌همه توفیق، تطور و تکاملی که نصیبش شده، درباره معارف و اعتقادات اسلام و همچنین درباره دستورهای عملی، اخلاقی و اجتماعی اسلام چه نظری می‌دهد؟ آیا اینها را به رسمیت می‌شناسد یا نمی‌شناسد؟ آیا بر اعتبار آنها افزوده یا از اعتبار آنها کاسته است؟ هریک از این سه قسمت درخور بحث و تحقیق است. قبل از آنکه به دیدگاه شهید مطهری درباره ارتباط علم و دین اشاره کنیم، لازم است به انواع این ارتباط‌ها بپردازیم.