تاثیر کتاب صوتی بر آموزش کودک
زمانی که من و خواهرم هفت‌هشت ساله بودیم، شب‌ها وقت خواب، کاست‌های قصه‌های کودکانه را در دستگاه ضبط اتاقمان می‌گذاشتیم و آنقدر بهشان گوش می‌دادیم تا خوابمان ببرد. داستان‌ها پر از موسیقی و شعر و تصویر بودند. محبوب‌ترین داستان ما «خروس زری پیرهن پری» شاملو بود. شعرهایش را حفظ شده بودیم و بعدها از جملات آن، مثل رمزهایی استفاده می‌کردیم که فقط خودمان می‌دانستیم. شخصیت‌ها را شناخته بودیم، با ترس‌هایشان می‌ترسیدیم، با خنده‌هایشان می‌خندیدیم و با غصه‌هایشان اشک می‌ریختیم.
«شنیدن» کتاب‌ها در کودکی، این فرصت را برای آن‌ها فراهم می‌کند تا فضای داستان را با صدای قصه‌گوها و به همراه همدیگر بشنوند. البته کتابهای صوتی می‌تواند کاربردهای گسترده‌تری هم برای کودکان داشته باشد. مدرسه‌ها، مهدها و سایر محیط‌های آموزشی، می‌توانند کتابهای صوتی را به‌عنوان بخشی از منابع درسیشان به دانش‌آموزان معرفی کنند و مطالب را انتقال دهند.
کودکان، کتابهای صوتی را بیشتر دوست دارند
کتابهای صوتی، قبلاً برای دانش‌آموزانی کاربرد داشت که در مدرسه‌شان زبانی به‌جز زبان مادریشان صحبت می‌کردند، یا دانش‌آموزانی که نمی‌توانستند بخوانند و یا تمرکز کافی برای خواندن کتاب نداشتند. اما به‌تدریج مشخص شد که کتاب صوتی می‌تواند برای بسیاری از دانش‌آموزان مسیری را فراهم کند تا به ادبیات دسترسی داشته باشند و از آن لذت ببرند. به‌خصوص کودکانی که هنوز به مدرسه نرفته‌اند و سواد خواندن و نوشتن را نیاموخته‌اند.
کتابهای صوتی کودکان، می‌توانند منابع مهمی برای مدارس و مهدکودک‌ها باشند؛ برای کودکان زیر هفت سال، کتابهای صوتی بسیاری به زبان فارسی وجود دارند که با تصاویر مرتبط هم همراه شده‌اند. کودکانی که سواد خواندن و نوشتن نیاموخته‌اند، به‌راحتی می‌توانند داستان‌ها را با صدای گوینده‌های حرفه‌ای گوش دهند و بدون آنکه سواد خواندن کتاب را داشته باشند، آن را بخوانند.
فواید کتابهای صوتی برای کودک
مری شویر، معلمی در آمریکا، که کتابهای صوتی را روش مناسبی برای درگیرکردن کودکان به کلاس می‌داند، روایت می‌کند که: ”در یکی از کلاس‌هایم، شاگردی بود که همیشه دنبال‌کردن کلاس برایش دشوار بود. روزی، داستان «هری وحشتناک» را در کلاس گذاشته بودم و کتابش را هم به بچه‌ها داده بودم. در تمام طول این مدت، به‌مدت سی دقیقه تمامِ کلاس ساکت بود اما او در گوشه‌ای برای خودش بازی می‌کرد و توجهی به کلاس نداشت. پس از ده دقیقه، داستان برایش جالب شد و کتاب را از روی میز برداشت و گوشه‌ای از کلاس نشست و شروع کرد به کتاب‌خواندن. به من گفت: «بعد از آنکه داستان را شنیدم، خودم با سرعت بیشتری خواندن کتاب را ادامه دادم.»“
خانم شویر، پی برده بود که گوش‌دادن به کتابهای صوتی، به همراه خواندن آن، مهارت خواندن کودکان و دایرۀ لغات آن‌ها را افزایش می‌دهد. این موضوع، باعث می‌شود که کودکان کتابهای دشوارتر را راحت‌تر بخوانند و بیاموزند. او معتقد بود که وقتی کودکان کتاب‌ها را می‌شنوند، ارتباط عاطفی با گویندۀ داستان برقرار می‌کنند و باعث می‌شود تا آخر داستان را گوش دهند.
اشلی الیسیا، معلم پایۀ سوم دبستان در ایالت کارولینای آمریکا هم گفته است که: «کتابهای صوتی، می‌تواند پای دانش‌آموزانی را که از ادبیات بیزارند، به دنیای شگفت‌انگیزی باز کند.» او می‌گوید: «کتابهای صوتی می‌تواند باعث شود تا دانش‌آموزان، بیشتر از آنکه در یک داستان به کلمات و معنی آن‌ها توجه کنند، به شخصیت‌ها و موضوع آن فکر کنند.»
سایت طاقچه، کتابهای صوتی کودک و نوجوان ارزشمندی در گنجینه خود دارد؛ داستان‌های کهن و تازه‌ای که توسط گوینده‌های حرفه‌ای خوانده و منتشر شده‌اند. کتابهای صوتیِ مناسب کودکان را می‌توانید از اینجا دانلود کنید.
کاربردهای کتاب صوتی در مدارس
رادیو و تلویزیون، پیش از این ابزارهایی بودند که برای آموزش‌های از راه دور استفاده می‌شدند. در دوران جنگ ایران و عراق، زمانی که مدارس تعطیل بود، دانش‌آموزان در ساعت مشخصی می‌توانستند تلویزیون را روشن کنند و درس‌هایشان را از آن طریق دنبال کنند.
امروزه روند معمول محیط‌های آموزشی، به شکلی است که عمده‌ی تاکیدشان روی پرورش مهارت نوشتن و خواندن دانش‌آموزان است؛ از طرفی کودکان بسیاری وجود دارند که علی‌رغم توانایی بسیارشان، تمرکز کافی برای خواندن و نوشتن ندارند. بنابراین، بیشتر این کودکان، نمی‌توانند آن‌طور که باید در کلاس‌ها مشارکت داشته باشند.
پژوهش‌های انجام‌شده، نشان می‌دهند که کتابهای صوتی این امکان را برای این دانش‌آموزان فراهم کرده تا از مهارت خیال‌پردازی و تصویرسازیشان برای درک مفاهیم استفاده کنند و بتوانند این مهارت‌ها را زنده نگه دارند. این کودکان، به‌جای آنکه نیاز باشد با شکل کلمات درگیر شوند و آن‌ها را برای خودشان معنی کنند، بتوانند با صدای گوینده، لهجه و تأکید او روی کلمات ارتباط بگیرند و مفاهیم را بفهمند.
برای درس‌هایی مانند ادبیات، کتابهای صوتی می‌توانند ادای صحیح کلمات را به دانش‌آموزان بیاموزند. و یا برای دروسی مانند علوم، کتابهای صوتی به‌عنوان مرور درس‌ها استفاده شوند. علاوه‌بر آن، کتاب‌خانه‌های مدارس می‌توانند طبقه‌ای با عنوان کتابهای صوتی داشته باشند. به این ترتیب، به‌دلیل آنکه راحت‌تر استفاده می‌شوند، می‌توانند به‌عنوان منابع جست‌وجوهای کتاب‌خانه‌ای هم در مدارس استفاده شوند.
این شیوۀ آموزشی که با پیشرفت تکنولوژی و به‌تازگی هم رواج یافته است، کم‌کم به سمتی پیش می‌رود تا مدارس کتابهای صوتی را به رسمیت بشناسند و از آن در آموزش استفاده کنند؛ کودکان بیشتری در کلاس‌ها مشارکت کنند و «درس‌خواندن» به فرآیندی لذت‌بخش بدل شود.اگر به موضوع کتابهای صوتی علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنیم یادداشت «کتاب‌شنیدن، روشی برای کتاب خواندن» را در یادداشت‌های قبل بخوانید.
کتابهای صوتی، به‌عنوان نمونه‌ای از تلفیق ادبیات و ۱ ICT در آموزشِ مدارس در آمریکا و کشورهای اروپایی استفاده می‌شوند. سایت‌ها و مؤسساتی وجود دارند که در زمینۀ ترویج کتاب صوتی کودکان تلاش می‌کنند و مدارس می‌توانند با پرداخت هزینۀ اندکی، سالیانه عضو این سایت‌ها شوند و به منبع کتابهای صوتی این سایت‌ها که برای دانش‌آموزان سنین مختلف گردآوری شده‌اند، دسترسی داشته باشند. برای نمونه می‌توانید سری یه سایت soundlearning بزنید.
اگر دوست دارید در مورد کتاب صوتی بیشتر بدانید پیشنهاد می‌کنیم یادداشت «کتاب‌شنیدن، روشی برای کتاب خواندن» را بخوانید.
طاقچه از جمله جاهایی است که از کتابهای صوتی پشتیبانی می‌کند و تعداد زیادی از کتابهای صوتی را به‌صورت قانونی منتشر کرده است. کتابهای صوتی بسیاری در دسته‌های ادبیات، تاریخ، فلسفه و منطق، کودک و نوجوان و…، در اختیار کاربران طاقچه قرار داده شده است که در این میان، تعدادی از این‌ها، کتابهای صوتی رایگان هستند.
۱. ICT، مخفف information and communication teconologies، اصطلاحی است که در حوز آموزش استفاده می‌شود و به معنای استفاده‌های متنوع از ابزارهای مختلف تکنولوژی در آموزش مفاهیم است.
گلاره مرادی
