کتاب در میانه جامعه شناسی و روشنفکری

کتاب در میانه جامعه شناسی و روشنفکری حاصل کوشش رحیم محمدی است. انتشارات اندیشه احسان این کتاب را منتشر کرده است. این اثر حاوی نقد آثار، افکار و کنش‌های «احسان نراقی» است.

درباره کتاب در میانه جامعه شناسی و روشنفکری

کتاب در میانه جامعه شناسی و روشنفکری نتیجهٔ سخنرانی‌های نشست‌های تخصصی «چهارمین همایش جامعه‌شناسان ایرانی و جامعهٔ ایرانی» است که در آن‌ها کوشش‌های علمی «احسان نراقی» موضوع گفت‌وگو و نقد و بررسی بوده است. «سید حسین سراج‌زاده» (رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران) دربارهٔ نقش و جایگاه علمی احسان نراقی به‌ویژه در نهادسازی جامعه‌شناسی ایران، در متن کتاب حاضر سخن گفته است. کتاب حاضر پس از مقدمه و گفتارهای افتتاحیه، چهار بخش را در بر گرفته است که عنوان آن‌ها به‌ترتیب عبارت است از «گفتارهایی در توضیح شکست و ناتمامی»، «گفتارهایی در توسعهٔ جامعه‌شناسی»، «گفتارهایی در سنجش گفتمان روشنفکری زمانه» و «گفتارهایی در مسؤلیت اجتماعی جامعه‌شناس». از میان افرادی که درمورد آثار، افکار و کنش‌های «احسان نراقی» سخن گفته‌اند و می‌توان آرای آن‌ها را در این اثر خواند، می‌توان از «ناصر تکمیل‌همایون»، «مقصود فراستخواه»، «داریوش رحمانیان»، «مهسا اسدالله‌نژاد»، « نعمت‌الله فاضلی»، «محمدامین قانعی‌راد» و «تقی آزادارمکی» نام برد.

«احسان‌الله نراقی» در ۲۲ شهریور ۱۳۰۵ به دنیا آمد و در ۱۲ آذر ۱۳۹۱ درگذشت. او مشاور فرح پهلوی، پژوهشگر ایرانی در حوزهٔ فلسفه و جامعه‌شناسی بود. احسان نراقی تنها فرد ایرانی است که معاونت یونسکو را عهده‌دار بوده است. او از نوادگان «ملامهدی فاضل نراقی» و از نظریه‌پردازان حزب رستاخیز بود و نیز به‌عنوان مشاور ساواک با نصیری و پاکروان همکاری می‌کرد. احسان نراقی پس از انقلاب ۱۳۵۷ دستگیر و پس از چندی از زندان آزاد و از ایران خارج شد. در میان نظریه‌پردازان عصر پهلوی احسان نراقی چهره‌ای آشنا است. او را از معدود اندیشمندانی دانسته‌اند که با وجود برخی انتقاداتش از روش سیاسی حاکم بر دورهٔ پهلوی، هرگز با حاکمیت وقت از درِ مخالفت وارد نشد و تا واپسین ماه‌های حضور محمدرضاشاه در ایران، چندین‌بار با او ملاقات کرد و شاید به‌نوعی امیدوار بود تا توصیه‌های او نجات‌بخشِ رژیم پهلوی باشد. با او بیشتر آشنا شوید.

خواندن کتاب در میانه جامعه شناسی و روشنفکری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران علوم اجتماعی ایران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب در میانه جامعه شناسی و روشنفکری

«قبل از اینکه وارد اصل موضوع شوم، به یک واقعه که برایم اتفاق افتاد و در آن حضور داشتم، اشاره می‌کنم. یک روز دکتر احسان نراقی خندان و شادان به پاریس آمد و گفت یک زمین بزرگ برای ساختن دانشکدهٔ علوم اجتماعی دانشگاه تهران گرفته‌ام. گفتیم کجاست؟ گفت: بغل دست زندان قزل‌قلعه است. بعد از چندین ماه دوبارهٔ آمد و گفت دکتر پیرنیا زمین را از ما گرفت و دانشکدهٔ اقتصاد دنشگاه تهران را درست می‌کند، حالا دارم یک زمین بزرگتر می‌گیرم. دفعه سوم گفت: زمین را گرفتم و دانشکدهٔ علوم اجتماعی را شروع به ساختن کردیم. به همان صورت ساخت که «برآورد حکمت به دانش سرا.» خب این غلط است که اگر ما نسبت به شخصی از لحاظ سیاسی اشکالاتی داریم، (وارد باشد یا نباشد) این را در مسائل علمی وارد کنیم. در دانشکدهٔ علوم اجتماعی که نراقی سازندهٔ آن است، چرا نباید بشود درباره خود او سخنرانی کرد. در حالی که من نسبت به دکتر نراقی با وجودی که شاگرد ایشان بودم. بسیار هم بر او انتقاد دارم، «قُولوا الحَق وَ لَوْ عَلَی أَنفُسِکمْ أَوِ الْوَالِدَینِ وَ الْأَقْرَبِینَ» این را برای رضای خدا، مقدمتاً عرض کردم.

نه فقط در علوم اجتماعی بلکه در کلیهٔ علم‌های مربوط به علوم انسانی، بنده یک تقسیم‌بندی دارم؛ بنده نام بعضی از اساتید را استادان آکادمیک کلاسیک گذاشته‌ام. در جامعه‌شناسی نمونه برجسته این نوع اساتید دکتر غلامحسین صدیقی بودند. ایشان اهل علم و دانش و به سیستم کلاسیک کار می‌کردند، یعنی کتاب می‌خواندند و فیش تهیه می‌کردند، اما نراقی اینطور نبود. وقتی که من پایان‌نامه جامعه‌شناسی‌ام را به دکتر صدیقی دادم، ایشان خواند. گفتند: «افتتاح نظامیه در بغداد ۴۲۳ در ماه ربیع الاول بوده است، بنده فیش دارم و می‌آورم.» رفت فیش‌های نظامیه را آورد و نشان داد. هیچ کاری برای نظامیه نکرد و چیزی هم چاپ نکرد، ولی وقتی کتاب می‌خواند، فیش برمی‌داشت. اینها دانشمندان آکادمیک، سنتی و کلاسیک هستند. گروه دوم کسانی هستند که آکادمیک هستند، اما به مرور زمان آکادمیک ـ دایرۀ‌المعارفی می‌شوند. احمد اشرف در خط آکادمیک کلاسیک می‌رفت، می‌خواست به سبک صدیقی و قزوینی کار کند، اما کارش به دایرۀ‌المعارف رسید. کارش هم در انسیکلوپدی ایرانیکا در امریکا، واقعاً مثبت است. یک دانش و رفرنس‌ها و مطالبی را به شما می‌دهد که شما می‌توانید به دنبال آن خط بروید و اطلاعات بیشتری پیدا کنید. او این سیستم آکادمیک را رها کرد و به خط انسیکلوپدیک آمد و کارهایش هم در آن خط خوب است، نقص هم البته دارد.»