کتاب حقوق بشر در شعر شاعران منتخب معاصر

کتاب حقوق بشر در شعر شاعران منتخب معاصر نوشته رسول خالدی است. کتاب حقوق بشر در شعر شاعران منتخب معاصر به اشعار نیما، شاملو، اخوان، نصرت رحمانی و فروغ می‌پردازد.

درباره کتاب حقوق بشر در شعر شاعران منتخب معاصر

در قرن بیستم و بعد از جنگ جهانی دوّم و تشکیل سازمان ملل و زیر مجموعه‌های آن، عدّه‌ای تلاش نمودند تا با نوشتن اعلامیّه‌ای ارزش و اعتبار انسان را در جوامع مختلف ارتقا دهند و با این کار بتوانند تا حدّی مانع از جنگ‌های فرارو شوند؛ به همین خاطر دست به تدوین اعلامیّۀ حقوق بشر زدند و این اعلامیّه را در سال ۱۹۴۸ به تصویب رساندند، اما چیزی که وجود داشت این بود که نه تنها این اعلامیّه بلکه تمام عهدنامه‌ها و اعلامیّه‌ها نه تنها ضمانت اجرایی نداشت و ندارد، بلکه تنها وسیله‌ای در دستان صاحبان قدرت بود که به وسیلۀ آن هر ظلم و ستم و بی‌عدالتی را تحت عنوان دفاع از حقوق انسان‌ها و حقوق بشر جلوه دهند.

این جاست که ادبیّات به عنوان زبان حقوق انسانی و حقوق بشر به کمک انسان‌ها می‌آید و با نشان دادن اوضاع جامعه و اقشار آن گامی در جهت بالا بردن ارزش‌های انسانی برمی‌دارد. شاعران و نویسندگان زیادی در همه جای جهان مفاهیم حقوق انسانی را در آثار خود منعکس نموده‌اند؛ به خصوص در ایران که همواره جایگاه ادیبان بزرگی بوده که شهرت جهانی داشته‌اند. اشخاصی چون فردوسی و سعدی و مولوی که در اشعار و آثار خود به بهترین وجه این مفاهیم را بیان نموده‌اند.

ادبیّات معاصر ما، چون شاهد تغییرات زیاد حکومتی چه در عرصۀ جهانی و چه در عرصۀ داخلی و در این میان شاهد بی‌عدالتی‌ها و تبعیض‌ها و از بین رفتن کرامت انسانی بوده؛ موارد نقض حقوق انسانی را به بهترین وجه بیان داشته است. به خصوص این که ادبیّات معاصر خود از نظر ساختار هم تغییراتی داشته و چهره‌ای نو در زمینه‌های مختلف خود به ویژه شعر گرفته، بالطبع این چهره نو، مفاهیمی را بیشتر ارائه می‌دهد که با شکل و قالبش بیشتر همراه گردد. به خصوص این که برخی شاعران چون شاملو از این بابت به شاعران سنت‌گرای پیشین تاخته و شعر آنها را چون بیانگر زندگی و درد و رنج مردم و بیان بی‌عدالتی‌ها و ظلم‌ها نبوده است؛ کم تأثیر دانسته‌اند.

هر چند این موج انسان دوستی و طرفداری از حقوق انسان ها در ادبیّات معاصر از زمان انقلاب مشروطه آغاز می‌شود و شاعران زیادی با سرودن اشعاری، حقوق انسانی و بشر را همراه با مفاهیمی چون عدالت و آزادی و... نشان داده‌اند، ولی شاید بتوان گفت اوج این کار از سال ۱۳۰۰ ه.ش. به بعد است که در آغاز با اندیشه‌های نیما یوشیج ادامه می‌یابد و در اشعار شاعران دیگری چون اخوان و رحمانی، بازتاب پیدا می‌کند و در اشعار فروغ و شاملو هر کدام به نحوی به اوج می‌رسد. هر چند در این زمینه شاعران دیگری هم بوده‌اند که اشعارشان بازتاب حقوق انسانی در زمان معاصر است.

این نکته هم قابل ذکر است که در این پژوهش، مسائل مختلف حقوق انسانی با توجه و نیم نگاهی به اعلامیّۀ جهانی حقوق بشر تحلیل و بررسی شده است، هر چند که محدوده‌ای از زندگانی برخی شاعران چون نیما، قبل از تصویب این اعلامیّه است اما این موارد چون بیشتر به صورت کلّی گرد آمده است، محدودۀ قبل از تصویب آن را نیز در بر می‌گیرد. درست است اعلامیّۀ حقوق بشر در نیمه قرن بیستم به تصویب رسیده اما در آن مسائلی نهفته است که می‌توان نمونه‌های از آن را در تاریخ و گذشتۀ ملل مختلف پیدا کرد.

خواندن کتاب حقوق بشر در شعر شاعران منتخب معاصر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به ادبیات معاصر پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب حقوق بشر در شعر شاعران منتخب معاصر

نویسندگان علم حقوق با تکیه بر چنین تعاریفی، واژۀ «حق» را به صورت‌های مختلفی معنا کرده‌اند، از جمله قربانیان در کتاب حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه: «حق

عبارت است از سلطه، اختیار، امتیاز و توانایی که در جامعۀ معیّنی برای یک انسان در برابر انسان‌های دیگر، یا در برابر اشیاء به رسمیّت شناخته می‌شود.»۷

اما در اصطلاح حقوقی معنای خاصی دارد:

مدرس در کتاب حقوق فطری یا مبانی حقوق بشر دربارۀ واژۀ حق می‌گوید: «حق در اصطلاح حقوقی عبارت است از قدرت و توانایی و امتیازی که به موجب قانون یا قواعد حقوقی به اشخاص نسبت به متعلّق آن (حق) اعلام می‌شود که به موجب آن می‌توانند در روابط اجتماعی ارادۀ خود را به یکدیگر تحمیل کنند و همدیگر را به رعایت و احترام آن الزام نمایند.»۸

واژۀ «حقوق» نیز دارای معانی خاصی است، در فرهنگ معین این‌گونه آمده‌است: «جِ حق. راستی‌ها، درستی‌ها، حصه‌ها، بهره‌ها، وظایف، تکالیف، مواجب، شهریه‌ها، اموال، املاک، قوانین.»۹

امّا معنای علمی و تخصصی آن به شرح زیر است: نویسنده کتاب حقوق فطری یا مبانی حقوق بشر دربارۀ واژۀ حقوق هم، چنین می‌گوید: «حقوق عبارت از مجموع احکام و قوانین و قواعد کلّی و الزامی است که با توجه به مقتضیات متغیّر زمان و مکان به منظور استقرار امنیّت و تثبیت عدالت و بسط تمدّن و بهبود روابط جمعی بر زندگی اجتماعی مردم حکومت می‌کند و اختیار و آزادی آنان را هماهنگ می‌سازد و دولت اجرای آن را تضمین می‌نماید.»