کتاب تاریخ فرهنگ و تمدن شرق گیلان از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی

کتاب تاریخ فرهنگ و تمدن شرق گیلان از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی اثری از خلیلی سلیمی است. او در این کتاب به بررسی تاریخ و فرهنگ روستای خمیرمحله در استان گیلان می‌پردازد و آن را از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی بررسی می‌کند.

درباره کتاب تاریخ فرهنگ و تمدن شرق گیلان از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی 

تاریخ ایران پر از فراز و فرودهای بسیار است. در جای جای این کشور می‌توان تاثیراتی را که این تغییرات برجای گذاشته‌اند به خوبی مشاهده کرد. گیلان نیز از این قاعده مستثنی نیست و مردم آن، متاثر از وقایع سیاسی و اجتماعی، زندگی خود را به پیش می‌بردند. 

خلیل سلیمی در کتاب تاریخ فرهنگ و تمدن شرق گیلان از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی به بررسی تاریخ گیلان می‌پردازد. او این بررسی را به روستای خمیرمحله محدود کرده است و تاریخ آن را در بازه زمانی میان دو انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی بررسی می‌کند. 

کتاب تاریخ فرهنگ و تمدن شرق گیلان از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم 

اگر از مطالعات تاریخی لذت می‌برید و دوست دارید درباره تاریخ محلی ایران بیشتر بدانید، کتاب تاریخ فرهنگ و تمدن شرق گیلان از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی گزینه خوبی برای شما است.  

بخشی از کتاب تاریخ فرهنگ و تمدن شرق گیلان از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی

فرهنگ و تمدن روندی استمراری دارد. اما بخشی از مقاطع تاریخ بر اثر تحولات سیاسی دستخوش فراز و نشیب می شود. در چنین مقاطعی از تاریخ است که تمدنی برمی آید و تمدنی دیگر فرومی افتد. تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران از چند هزار سال پیش تاکنون دستخوش این تحول بوده است. شرق گیلان به عنوان بخشی از جغرافیای تاریخی ایران نیز از این قاعده مستنثنا نبوده و از بعد از مشروطیت تا وقوع انقلاب اسلامی با فراز و نشیب های فراوانی روبرو بوده است. بخش هایی از فرهنگ فراموش گردیده و قسمت های نوینی برآمده است.

بنابراین:

الف- برخی از آئین های ملی و مذهبی از بعد از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی در شرق گیلان ایجاد و یا به طور کلی ممنوع گردید.

ب- مطالب این کتاب بیشتر مشمول و مرسوم مناطق شرقی گیلان است. (اگر مناطق مرکزی گیلان را شامل انزلی، رشت، آستانه و لاهیجان بدانیم) اما این بدان مفهوم نیست که مشابه آن در سایر نقاط گیلان و حتی ایران معمول نبوده باشد.

پ- تحولات جهانی و تاثیر شگرف آن بر تحولات داخلی ایران و شرق گیلان آنهم در این مقطع از تاریخ، انکار ناپذیر بوده که از مهمترین آنها می توان به نکات زیر اشاره کرد:

۱- جنگ جهانی اول و انقراض قاجاریه

۲- ظهور و سقوط میرزاکوچک خان و جایگاه آن در تاریخ شرق گیلان

۳- ظهور رضاشاه و تاثیر ژرف اقدامات زیربنایی و اصلاحات ارضی اول توسط او

۴- جنگ دوم جهانی و تاثیرات شگرف آن در ایران و شرق گیلان

۵- انقلاب بلشویکی اکتبر ۱۹۱۷ روسیه و تاثیرات عمیق آن بر شمال ایران.

۶- اصلاحات ارضی دوم و فروپاشی نظام ارباب و رعیتی تحت نام «انقلاب سفید»

۷- انفجار اطلاعات و توسعه ی زیرساخت های فنی و فرهنگی که حریم ناگفتنی ها و نادیدنی ها را در هم شکست.

... و اما در این نوشته تلاش شده است تا با تمرکز به روستای «خمیرمحله» به عنوان یک واحد اجتماعی کوچک دهقانی به گونه ای باریک تر، ظریف تر و دقیق تر به جزئیات فرهنگ و تمدن شرق گیلان بپردازم.

فرهنگ و تمدّن شرق گیلان تا این اواخر همانند سایر نقاط ایران تفاوت چندانی با روزگاران پیشین نداشت. اگر در هزار سال پیش دانشوری و دانش اندوزی برای زن و مرد رعیت ناصواب بود، در شصت هفتاد سال پیش هم، چنان بود. اگر در سده های پیشین ضرب و شتم زنان، اقدامی ارزشی و نشانگر غیرت مردان بود، در هفتاد هشتاد سال پیش نیز چنان بود و اگر در هزار سال پیش وسیله مسافرت و جابجایی بار و بُنه، اسب و استر و اشتر بود، کماکان در هشتاد نود سال پیش هم، چنان بود. اگر در تاریخ سده ها و هزاره های پیشین نوگرایی و تحول خواهی مردم روستا و اقشار فرودست ناپسند بود و جامعه ی دهقانی دارای هزار و یک عادت غلط بود، در دوران مورد مطالعه ی فوق نیز وضعیت همان بود. در یک کلام، در پنجاه شصت سال پیش مردم ایران همان بودند که در سده های پیشین بودند.

خمیرمحله چگونه جایی بود؟

از نظر لغوی خمیرمحله، یعنی محلة خُمیران و کوزه گران. روستایی که مردم آن به کوزه گری و سفالگری مشغولند. اما حتی نسل پیشین هم هیچ سخن، یاد و خاطره‌ای از حضور سفالگران در این روستا نداشتند. دست کم از یکصد سال پیش، اهالی آن به کشاورزی مشغول بودند. خمیرمحله نمونه بارز یک روستای جنگلی در جلگه شرقی گیلان بود. دو رودخانه کوچک هر یک به عرض دو تا چهار متر و عمق متفاوت (در برخی گودی ها تا یک و نیم متر) و به طول دو سه کیلومتر در دره‌ای به ژرفای تا ده متر پیچ در پیچ در مرکز روستا به هم می‌پیوست.

این روستای کوچک با جمعیت محدود، زیستگاهی طبیعی برای درندگان، پرندگان، خزندگان، چرندگان، جوندگان، دوزیستان و انواع دیگر جانداران بود.

طبیعت با طراوت و تنوع حیات وحش آن جزئی از زندگی و سرگرمی مردم روستا بود. تنوع حیات وحش در طبیعت جلگه ای آن به گونه ای بود که انسان خود را تنها احساس نمی کرد و باور نداشت که طبیعت فقط مخصوص اوست و فقط باید در حیطه مالکیت او باشد.