کتاب مددکاری اجتماعی و نوتوانی گروه‌های خاص(توانبخشی)

فرض کنید معلولی به تنهایی می‌خواهد از پله‌های یک ساختمان عبور کند و امکان عبور برای او نیست. در این وضعیت چند نفر با گفتن کلماتی مانند: کمک کنید ثواب دارد، بیچاره علیل است، عاجز است، چند نفر کمک کنید تا این بنده خدا را بلند کنیم و....به او کمک میکنند در این لحظه وضعیت روحی و روانی معلول را در نظر بگیرید! فکر می‌کنید چقدر ممکن است از نظر عاطفی و شخصیتی ضربه دیده!، اعتماد به نفس و عزت نفس او به حداقل ممکن رسیده باشد؟ آیا ممکن است احساس بدی نسبت به خود و یا دیگران پیدا کند؟! آیا همین مسئله سبب نمی‌شود که دچار افسردگی شود؟ اما اگر وضیعت معماری ساختمان‌ها به شکلی برای او در نظر گرفته می‌شد که نیازی به کمک‌ دیگران پیدا نکند، او هم احساس می‌کرد که می‌تواند همانند دیگران زندگی کند و هرگز برای رفتن به اماکن عمومی دچار ترس و اضطراب نمیشد.

در توان بخشی حرفه‌ای باید به نیازهای آموزشی و حرفه‌ای کودکان معلول توجه خاص داشت. لازم است این گونه کودکان را از جهات آموزشی، حرفه‌ای، روانی، اجتماعی برای گذراندن یک زندگی طولانی بدون اتکاء به دیگران، آماده ساخت و به آنها تجربه و مهارت کافی آموزش داده شود تا خود را برای زندگی مناسب در آینده آماده سازند.

در توان بخشی حرفه‌ای علاوه بر این که روی جسم بیمار کار می‌شود تا قدرت از دست رفته را بازیابد، توان‌بخشی فکری هم صورت می‌گیرد تا معلول قبول کند که ناتوانی در یک عضو به خودی خود نقصی نیست که ممکن باشد در سیر کلی کار، اثر نامطلوبی برجای بگذارد. معلول در این مرحله از توان‌بخشی، می‌پذیرد که باید با وضعیت جدید خود را وفق داده و راههای جدید برای آینده خود، از هر نظر پیدا کند.

اعتقاد کلی برآن است که اگر چنانچه معلول در طول مدت درمان احساس کند که اعضاء تیم توان‌بخشی و مددکار اجتماعی در کنار او و خانواده اش هستند، احساس آرامش کرده، اضطراب او کاهش مییابد و به همین دلایل جواب سریع‌تر و بهتری به درمان خواهد داد و از گسیختگی و به هم ریختگی خانواده کاسته خواهد شد. «معلول درک خواهد کرد که رمز همه موفقیت‌ها اراده است و اگر او اراده کند میتواند شرایط را به میل خود تغییر دهد.»

در توان‌بخشی به معلول تفهیم می‌گردد که در روی هر دیواری هرچند هم که بلند باشد سرانجام دری وجود دارد و باید آن را جستجو و پیدا کرد. در توان‌بخشی معلول درک خواهد کرد که «مصیبت همیشه پایان کار نیست بلکه...» و بهترین راه برای موفقیت و تحقق‌بخشیدن به رویاها این است که از خواب برخیزیم.

توان‌بخشی قصد دارد که این تفکر را در معلول تقویت نماید. که با خود بگوید: «من به توانایی خود در رسیدن به اهدافم ایمان دارم»

معلولان می‌توانند کار کنند، ازدواج کنند، صاحب فرزند شوند، فرزند خود را تربیت کنند، تحصیل کنند و آموزش دهند. حقیقت بزرگ آن است که معلول کسی نیست که تا آخر عمر وابسته به دیگران باشد و نباید وابسته باشد. معلولان می‌توانند در تولید، سهم بسیاری داشته باشند و می‌توانند خودکفا باشند.

آلمان در جنگ دوم جهانی در زمان جنگ از معلولان جنگی که قادر به اعزام به جبهه نبودند، بهترین استفاده را کرد و از اینراه معلولان جنگی هم احساس می‌کردند که همچنان در جنگ سهیم و فعال هستند و خود را سربلند حس می‌کردند. کارهایی نظیر، انبارداری، دوخت و دوز لباس و چکمه‌‌های سربازان، تمیزکردن اسلحه، تعمیرات وسایل و بسیاری از وظایف پشت جبهه به عهده معلولین بود. همین سربازان معلول بعد از پایان جنگ به شدت تحسین شدند و به آنان لقب قهرمانان نشسته دادند.

(آن چه که یک جامعه را می‌سازد کار است و کار است و کار.)

مددکاران اجتماعی بر این اعتقاد هستند که افراد را عادت دهند تا به جای این‌که دراز بکشند و منتظر باشند تا میوه‌ای از آسمان فرود بیاید، باید سخت کار کنند و درخت آینده را با قطره‌های عرق آبیاری کنند. سپس ناظر رشد و میوه دادن آن باشند.

در فلسفه توان بخشی به معلولین این منظور رسانیده می‌شود که (افراد قوی با هر وضعیتی که داشته باشند راه خود را باز می‌کنند، همان‌طوری که آبشار راه خود را باز می‌کند.) در فلسفه توان‌بخشی این تفکر در معلول ایجاد می‌گردد که (انسان در خواستن همیشه اشتباه نمی‌کند ولی در نخواستن اشتباهش همیشگی است.)

در فلسفه توان‌بخشی به معلولین تفهیم می‌گردد که در راه، پیچ و خم‌های بسیاری وجود دارد که نباید آن‌ها را جزء موانع به حساب آورد، بلکه آن چه می‌بایست مهم شمرد، هدف است که به سوی آن قدم برداشته می‌شود.

رمز تمام پیروزی‌ها اراده است، کسی که دارای عزم راسخ باشد جهان را به میل خود تغییر میدهد.

امروزه این تفکر در جامعه توان‌بخشی به وجود آمده است که فرد معلول کسی نیست که مورد غضب خداوند قرار گرفته باشد، بلکه حاصل ازدواج دو فرد دارای ژن معیوب بوده که با مشکل خود آشنایی نداشتهاند و همچنان به زندگی خود ادامه داده اند.

مهارت و تخصص کلید اعتبار و اعتماد به نفس است، اعتبار و اعتماد به نفس کلید نفوذ در دیگران است. هر چه بیشتر رشد کنند، ارزشمندتر می‌شوند. آن سوی ناکامی‌ها خدایی هست که داشتن آن جبران همه نداشتن‌هاست.

فلسفه توان‌بخشی یعنی بالا بردن اعتماد به نفس در معلول. یعنی «باور خویشتن، این‌که چقدر خودمان را قبول داریم، باور مثبت درباره خویش» یعنی پیدا کردن عزت نفس که پله اول اعتماد به نفس است. آمادگی جهت فراگیری و آموزش از هرکس در هرکجا. گوش دادن به نظریات انتقادی دیگران بارویی گشاده، نگاه مثبت به زندگی و پذیرفتن نقاط ضعف و این که هیچ کس کامل نیست.

فردی می‌خواست خودکشی کند. با کارشناسی مصاحبه کرد، کارشناس به او گفت تو خیلی شجاع هستی، فرد سوال کرد چطور؟ کارشناس گفت: من جرأت آن را ندارم و تو که می‌خواهی این کار را انجام دهی فوق‌العاده نترس هستی و از او خواست تا هرکدام از راه‌های خودکشی را که انتخاب کرده است با چند نفر مطرح کند و میزان ترس و یا شجاعت آن‌ها را آزمایش کند، فرد با انجام این کار متوجه شد که هیچ کدام قدرت انجام این کار را ندارند. با خود فکر کرد و گفت: من که شجاعت خودکشی را دارم، پس قدرت انجام کارهای بهتر و ادامه زندگی جدید را هم دارم.

«فلسفه توان‌بخشی یعنی تغییر نگرش به زندگی جدید و بیدار کردن دلهای مرده»

هلن کلر بر این باور بود که: تواناست اگر اراده کند و پیگیر باشد، پس به آن می‌رسد. زندگی روزهای مهمی دارد. شعرهای زیبا ما را از هیجان به ارتعاش در می‌آورد. مثل خوابی ناخوشآیند می‌گذرد و ما بیدار می‌شویم تا زیبایی واقعی خداوند را با چشم‌های دیگر ببینیم و با گوش‌های تازه بشنویم.

امروز دانشمندان درصدد استفاده از بزاق دهان مارمولک و مورچه برای درمان بیماران دیابتی و پارکینسون هستند. تعدادی از دانشمندان از طریق استفاده از کامپیوتر و اتصال به قسمت‌های بینایی مغز، آرزو دارند که بینایی را به افراد نابینا برگردانند. خداوند به انسان قدرت داده و وعده کرده است که اگر بخواهد می‌تواند تغییر کند.