کتاب مرزهای ناپیدا

کتاب مرزهای ناپیدا (اقتصاد، جامعه و دین در ایران ساسانی – جشن‌نامه مایکل جی. مورونی) نوشته تورج دریایی و خداداد رضاخانی و با ترجمه مهناز بابایی، اثری پژوهشی درباره تاریخ، ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و دینی ایران ساسانی و مناطق همجوار آن است. این کتاب توسط انتشارات مروارید منتشر شده است و مجموعه‌ای از مقالات برجسته را در دو بخش گردآوری کرده است: بخش نخست شامل شش مقاله از پژوهشگران مختلف درباره تاریخ ساسانی و تمدن‌های اطراف، و بخش دوم شامل شش مقاله مهم از مایکل مورونی درباره اقتصاد، تجارت، بیماری‌های همه‌گیر، نخبگان اجتماعی و تحولات دینی و اقتصادی در دوره ساسانی و آغاز اسلام است. این مجموعه به بررسی جایگاه ایران ساسانی در مطالعات عهد باستان متأخر و پیوندهای آن با تحولات پس از اسلام می‌پردازد و تلاش دارد مرزهای مطالعات تاریخی را فراتر از تقسیم‌بندی‌های سنتی گسترش دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب مرزهای ناپیدا

کتاب مرزهای ناپیدا با گردآوری و ترجمه مقالاتی از پژوهشگران برجسته، به بررسی ابعاد مختلف تاریخ ایران ساسانی و ارتباط آن با تمدن‌های همسایه و دوره‌های پس از اسلام می‌پردازد. تورج دریایی و خداداد رضاخانی، با تمرکز بر نقش مایکل مورونی در مطالعات تاریخ ساسانی، تلاش کرده‌اند تا اهمیت این دوره را در چارچوب مطالعات عهد باستان متأخر برجسته کنند. ساختار کتاب در دو بخش تنظیم شده است: بخش نخست شامل مقالاتی است که به موضوعاتی چون روابط ایران ساسانی با ارمنستان، قوانین یهودی و زرتشتی، نقش اعراب همکار با ساسانیان و جایگاه زنان در قوانین زرتشتی می‌پردازد. بخش دوم، مجموعه‌ای از مقالات مایکل مورونی را ارائه می‌دهد که موضوعاتی مانند تجارت، اقتصاد، بیماری‌های همه‌گیر، ساختارهای اجتماعی و دینی عراق در دوره گذار از ساسانی به اسلامی و شیوه‌های تملک زمین را بررسی می‌کند. این کتاب با رویکردی میان‌رشته‌ای، مرزهای سنتی مطالعات ایران‌شناسی، اسلام‌پژوهی و عهد باستان متأخر را به چالش می‌کشد و به نقش ایران شرقی و خراسان بزرگ در شکل‌گیری جهان ایرانی و اسلامی می‌پردازد.

خلاصه کتاب مرزهای ناپیدا

کتاب مرزهای ناپیدا با هدف بازاندیشی در مرزبندی‌های تاریخی و جغرافیایی، مجموعه‌ای از مقالات را گردآوری کرده که هر یک به جنبه‌ای از تاریخ، جامعه و اقتصاد ایران ساسانی و مناطق پیرامونی آن می‌پردازد. در بخش نخست، مقالاتی از پژوهشگران مختلف به بررسی جایگاه ساسانیان در مطالعات عهد باستان متأخر، روابط فرهنگی و حقوقی میان یهودیان و زرتشتیان، تعاملات ایران با ارمنستان و نقش اعراب همکار با ساسانیان اختصاص یافته است. این مقالات نشان می‌دهند که چگونه ساختارهای اداری، قوانین و رسوم اجتماعی ساسانیان بر تحولات بعدی در جهان اسلام تأثیر گذاشته‌اند و چگونه منابع مختلف (از متون پهلوی تا سریانی و عربی) برای بازسازی تاریخ این دوره به کار گرفته می‌شوند. در بخش دوم، مقالات مایکل مورونی به موضوعاتی چون تجارت و اقتصاد در عهد باستان متأخر، تأثیر بیماری‌های همه‌گیر، نقش نخبگان اجتماعی عراق در دوره گذار از ساسانی به اسلامی، و شیوه‌های تملک زمین و جوامع دینی می‌پردازد. مورونی با نقد رویکردهای سنتی، بر اهمیت پیوندهای ساختاری و اداری میان دوره ساسانی و آغاز اسلام تأکید کرده و نشان داده است که مرزهای تاریخی میان این دو دوره، برخلاف تصور رایج، چندان شفاف و قطعی نیستند. این مجموعه، با ارائه دیدگاه‌های نوین و مقایسه‌ای، تصویری چندلایه از تحولات اجتماعی، اقتصادی و دینی ایران ساسانی و نقش آن در شکل‌گیری جهان ایرانی و اسلامی ارائه می‌دهد.

چرا باید کتاب مرزهای ناپیدا را بخوانیم؟

کتاب مرزهای ناپیدا با گردآوری مقالاتی از پژوهشگران برجسته و ارائه ترجمه‌ای دقیق، فرصتی کم‌نظیر برای آشنایی با تحولات اجتماعی، اقتصادی و دینی ایران ساسانی و مناطق همجوار فراهم می‌کند. این اثر با رویکردی میان‌رشته‌ای، مرزهای سنتی مطالعات تاریخی را به چالش می‌کشد و نشان می‌دهد که چگونه ساختارهای اداری، قوانین و رسوم ساسانیان بر شکل‌گیری نهادهای اسلامی و تحولات بعدی تأثیرگذار بوده‌اند. همچنین، کتاب با پرداختن به موضوعاتی چون روابط میان ادیان، نقش زنان، تجارت و اقتصاد، و بررسی منابع متنوع تاریخی، امکان درک عمیق‌تری از پیوستگی‌ها و تغییرات تاریخی در منطقه را فراهم می‌کند. مطالعه این کتاب برای کسانی که به دنبال فهمی جامع‌تر و چندبعدی از تاریخ ایران و خاورمیانه هستند، ارزشمند است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران تاریخ ایران، دانشجویان مطالعات خاورمیانه، علاقه‌مندان به تاریخ ساسانیان، و کسانی که دغدغه شناخت ریشه‌های اجتماعی، اقتصادی و دینی تحولات ایران و جهان اسلام را دارند پیشنهاد می‌شود. همچنین برای افرادی که به مطالعات تطبیقی میان تمدن‌ها و بررسی مرزهای تاریخی علاقه‌مندند، این اثر مناسب است.

بخشی از کتاب مرزهای ناپیدا

«در سال ۱۸۷۵ میلادی، جورج راولینسون، استاد کرسی تاریخ باستان دانشگاه آکسفورد، نخستین کتاب مفصل دربارۀ تاریخ شاهنشاهی ساسانی را به زبان انگلیسی نوشت. این اثر با عنوان هفتمین شاهنشاهی بزرگ شرق؛ جغرافیا، تاریخ و آثار باستانی ساسانیان یا امپراتوری جدید پارسی، برای نخستین‌بار پرتوهایی از آگاهی بر بخشی از تاریخ جنوب غربی آسیا افکند که پیش‌تر تنها نزد سکه‌شناسان، زبان‌شناسان و مورخان ادیان شناخته شده بود و آنان تنها گوشه‌هایی محدود از این تمدن درخشان را می‌کاویدند. راولینسون در پی آن بود تا توالی تاریخی امپراتوری‌های خاور نزدیک را بازگو کند؛ چراکه مفهوم «امپراتوری» دغدغه‌ای کلیدی در روزگار اوج امپریالیسم بریتانیا به‌شمار می‌رفت، به‌ویژه با علاقۀ شخصی او به این منطقه. از این‌رو، نمی‌توان امپریالیسم بریتانیا را از مطالعۀ امپراتوری‌های پیشین این سرزمین جدا دانست. بررسی چگونگی تداوم این امپراتوری‌ها از عصر آشوریان تا فروپاشی ساسانیان، برای قدرت‌های قرن نوزدهمی الگویی راهنما بود تا با شناخت ژرف‌تر، شیوه‌های حکمرانی خویش را سامان دهند. چنین زمینه‌ای زایشِ مطالعات شرق‌شناسی را رقم زد که از آغاز، دستاوردی در خدمت امپریالیسم زمانه بود. شگفت آن‌که این کتاب، در مقایسه با امپراتوری‌های باستانی چون آشور، هخامنشیان و به‌ویژه اسکندر مقدونی، چندان توجهی به تاریخ ساسانیان نشان نمی‌دهد. با مرور فصل‌های اختصاص‌یافته به ساسانیان، خواننده درمی‌یابد که راولینسون، شرق‌شناسی است که گویی به‌ناگزیر تاریخ دوره‌ای کم‌جاذبه از جنوب غربی آسیا را روایت می‌کند و دستاوردهای آن روزگار نیز هیجانی در او برنمی‌انگیزد. این بی‌تفاوتی، گواهی است بر نگاه امپریالیستی که حتی ارزش سنجش با تمدن غربی را برای «دیگری» قائل نیست.»