کتاب اقتصاد سیاسی رشد

کتاب اقتصاد سیاسی رشد (The politiccal Economy of Growth) نوشته پل الف. باران و ترجمه کاوه آزادمنش، اثری در حوزه‌ی اقتصاد سیاسی و توسعه است که توسط انتشارات خوارزمی منتشر شده است. این کتاب به بررسی ریشه‌ها و ساختارهای توسعه‌نیافتگی در کشورهای جهان سوم می‌پردازد و با نگاهی انتقادی، نقش سرمایه‌داری انحصاری و امپریالیسم را در شکل‌گیری عقب‌ماندگی اقتصادی تحلیل می‌کند. نویسنده، یکی از اقتصاددانان برجسته و منتقد سرمایه‌داری در این اثر تلاش کرده است تا باتکیه‌بر مفاهیم مازاد اقتصادی، سکون و حرکت در سرمایه‌داری انحصاری و بررسی تجربه‌های تاریخی، راهکارهایی برای عبور از وضعیت توسعه‌نیافتگی ارائه دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب اقتصاد سیاسی رشد

کتاب اقتصاد سیاسی رشد اثری به قلم پل الف. باران (Paul A Baran) است که به‌عنوان یکی از متون کلیدی در حوزه‌ی توسعه و اقتصاد سیاسی شناخته می‌شود. این کتاب در قالب چند فصل، ابتدا به مفاهیم پایه‌ای مانند مازاد اقتصادی و نقش آن در رشد و توسعه می‌پردازد و سپس با تمرکز بر سرمایه‌داری انحصاری، ویژگی‌ها و پیامدهای آن را در کشورهای توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته بررسی کرده است. ساختار کتاب شامل مقدمه‌هایی از نویسنده و صاحب‌نظران دیگر و فصل‌هایی درباره‌ی سکون و حرکت در سرمایه‌داری، ریشه‌های عقب‌ماندگی، ریخت‌شناسی توسعه‌نیافتگی و دشواری‌های صعود اقتصادی است. نویسنده با تحلیل تاریخی و تطبیقی نشان داده است که توسعه‌نیافتگی کشورهای جهان سوم نه‌تنها نتیجه‌ی عوامل داخلی، بلکه به‌شدت تحت‌تأثیر ساختارهای جهانی و عملکرد امپریالیسم قرار داشته است. او با نقد دیدگاه‌های متعارف اقتصاددانان، بر ضرورت برنامه‌ریزی اقتصادی و نقش دولت در هدایت توسعه تأکید کرده است. این کتاب به‌ویژه در میان دانشجویان و پژوهشگران حوزه‌ی توسعه و اقتصاد سیاسی جایگاه ویژه‌ای دارد و به‌عنوان مرجعی برای تحلیل انتقادی ساختارهای اقتصادی و اجتماعی جهان معاصر مطرح است.

خلاصه کتاب اقتصاد سیاسی رشد

کتاب، توسعه‌نیافتگی را پدیده‌ای مرتبط با ساختارهای جهانی و عملکرد امپریالیسم می‌داند و معتقد است که کشورهای توسعه‌نیافته، قربانی روابط نابرابر اقتصادی و سیاسی با کشورهای سرمایه‌داری پیشرفته هستند. او مفهوم مازاد اقتصادی را به‌عنوان کلید فهم رشد و توسعه معرفی کرده و نشان داده که در نظام سرمایه‌داری انحصاری، بخش عمده‌ای از مازاد اقتصادی به‌جای سرمایه‌گذاری مولد، صرف هزینه‌های غیرمولد، تبلیغات، رقابت‌های انحصاری و مصارف نظامی می‌شود. نویسنده با بررسی تجربه‌های تاریخی به این نتیجه رسیده که بورژوازی ملی در کشورهای توسعه‌نیافته به‌تنهایی قادر به صنعتی‌کردن و پیشبرد توسعه نیست و حتی در نمونه‌هایی مانند ژاپن نیز نقش دولت و شرایط خاص تاریخی تعیین‌کننده بوده است. او راه رشد سوسیالیستی و برنامه‌ریزی اقتصادی را به‌عنوان راه‌حل اصلی برای عبور از توسعه‌نیافتگی پیشنهاد کرده و بر اولویت صنایع سنگین و کشاورزی جمعی تأکید کرده است. در بخش‌هایی از کتاب، نویسنده به نقد نظریه‌های متعارف اقتصاددانان لیبرال و محافظه‌کار پرداخته و نشان داده که نظام سرمایه‌داری انحصاری نه‌تنها موجب رشد اقتصادی پایدار نمی‌شود، بلکه با ایجاد ضایعات، نابرابری و اتلاف منابع، مانع اصلی توسعه‌ی واقعی است. او همچنین به دشواری‌های اجرای برنامه‌های توسعه در کشورهای سوسیالیستی و موانع داخلی و خارجی پیش روی آن‌ها اشاره کرده و بر نقش مبارزه‌ی اجتماعی و حمایت مردمی در موفقیت این برنامه‌ها تأکید کرده است. در مجموع، کتاب اقتصاد سیاسی رشد با تحلیل ساختاری و تاریخی، تصویری انتقادی از وضعیت توسعه‌نیافتگی و راه‌های برون‌رفت از آن ارائه داده است.

چرا باید کتاب اقتصاد سیاسی رشد را بخوانیم؟

کتاب اقتصاد سیاسی رشد اثری است که با رویکردی تحلیلی و انتقادی، ساختارهای اقتصادی و اجتماعی جهان معاصر را به چالش کشیده است. این کتاب باتکیه‌بر مفاهیم بنیادین مانند مازاد اقتصادی و نقش امپریالیسم، به بررسی ریشه‌های عقب‌ماندگی و توسعه‌نیافتگی در کشورهای جهان سوم پرداخته و راهکارهایی برای عبور از این وضعیت ارائه داده است. ویژگی شاخص این اثر، نگاه جامع و تاریخی به مسئله‌ی توسعه و نقد جدی نظریه‌های رایج اقتصادی است. خواننده با مطالعه‌ی این کتاب، درک عمیق‌تری از روابط نابرابر جهانی، نقش دولت در توسعه و موانع ساختاری پیش روی کشورهای توسعه‌نیافته به دست می‌آورد. همچنین کتاب با ارائه‌ی مثال‌های تاریخی و تحلیل‌های تطبیقی، امکان مقایسه‌ی تجربه‌های مختلف توسعه را فراهم کرده است. این اثر برای کسانی که به‌دنبال فهم عمیق‌تر اقتصاد سیاسی و مسائل توسعه هستند، منبعی سودمند به شمار می‌آید.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران اقتصاد، علوم سیاسی و توسعه، فعالان اجتماعی و علاقه‌مندان به تحلیل انتقادی ساختارهای اقتصادی و اجتماعی پیشنهاد می‌شود. همچنین این اثر به کسانی که دغدغه‌ی فهم ریشه‌های توسعه‌نیافتگی و نقش امپریالیسم در جهان معاصر را دارند، پیشنهاد می‌شود.

درباره پل الف. باران

پل الف. باران (Paul A Baran) یا پل الکساندر باران (Paul Alexander Baran) ‏زاده‌ی ۳۰ اوت ۱۹۰۹ بود و در ۲۶ مارس ۱۹۶۴ درگذشت. او اقتصاددان برجسته‌ی مارکسیست و آمریکایی و یکی از چهره‌های تأثیرگذار در مکتب اقتصاد نئومارکسیستی بود. در سال ۱۹۵۱ به مقام استادتمام در دانشگاه استنفورد رسید و تا پایان عمر، تنها اقتصاددان مارکسیستِ دارای کرسی دائم در ایالات‌متحده محسوب می‌شد. باران با انتشار دو اثر مهم خود، اقتصاد سیاسی رشد (۱۹۵۷) و سرمایه‌داری انحصاری که با همکاری پل سوئیزی نوشته شد، نقش بنیادینی در توسعه و تبیین نظریه‌های اقتصادی مارکسیستی در قرن بیستم ایفا کرد. تحصیلات دانشگاهی خود را در مؤسسه‌ی پلیخانوف در مسکو آغاز کرد و در سال ۱۹۳۱ مدرک دیپلم اقتصاد سیاسی خود را از دانشگاه شلسیش فریدریش ویلهلم در برسلاو دریافت کرد؛ سپس با نگارش رساله‌ای درباره‌ی برنامه‌ریزی اقتصادی، دکترای خود را از دانشگاه برلین گرفت و در همین دوران با متفکران برجسته‌ای چون رودولف هیلفردینگ، نویسنده‌ی سرمایه‌ی مالی، همکاری داشت و با نام مستعار «الکساندر گابریل» برای نشریه‌ی حزب سوسیال‌دموکرات آلمان مقاله می‌نوشت.

با روی کار آمدن رژیم نازی، باران از آلمان گریخت و پس از اقامت کوتاهی در پاریس و مسکو، سرانجام به ایالات‌متحده مهاجرت کرد. در آمریکا، در دانشگاه هاروارد تحصیل کرد و مدرک کارشناسی‌ارشد گرفت، اما به‌دلیل مشکلات مالی از ادامه ی تحصیل در مقطع دکتری بازماند؛ سپس در نهادهایی همچون مؤسسه‌ی بروکینگز، اداره‌ی قیمت‌گذاری و دفتر خدمات استراتژیک (OSS) کار کرد و تحت‌نظر جان کنت گالبریت، در بررسی بمباران‌های استراتژیکِ آلمان و ژاپن پس از جنگ جهانی دوم شرکت داشت. بعدها در بانک فدرال رزرو نیویورک مشغول به کار شد و سپس به تدریس در دانشگاه جورج واشنگتن و استنفورد پرداخت. از سال ۱۹۴۹ به جمع نویسندگان و نظریه‌پردازان نشریه‌ی مانتلی ریویو پیوست و در کنار پل سوئیزی و لئو هابرمن در شکل‌دهی به اندیشه‌های اقتصادی چپ نو در آمریکا نقش مؤثری داشت. او در سال ۱۹۶۰ به‌همراه سوئیزی و هابرمن از کوبا بازدید کرد و تحت‌تأثیر انقلاب کوبا قرار گرفت. در سال‌های پایانی عمر نیز به کشورهای مختلفی مانند شوروی، ایران و یوگسلاوی سفر کرد.

باران از پیشگامان طرح مفهوم «مازاد اقتصادی» بود و از آن برای تحلیل سرمایه‌داری انحصاری و اقتصادهای توسعه‌نیافته بهره برد. آثار و ایده‌های باران به‌ویژه در همکاری با پل سوئیزی، تأثیر عمیقی بر اندیشه‌های اقتصادی مارکسیستی و نظریه‌های وابستگی در دهه‌های بعد گذاشت. مکاتبات او با سوئیزی در کتاب عصر سرمایه‌داری انحصاری منتشر شده که درک دقیقی از روند شکل‌گیری نظریات اقتصادی آن‌ها به دست می‌دهد. از شاگردان برجسته‌ی باران می‌توان به اقتصاددان معروف آمریکایی، ریچارد ولف اشاره کرد. باران در سال ۱۹۶۴ بر اثر حمله‌ی قلبی درگذشت، اما میراث فکری او همچنان الهام‌بخش پژوهشگران و اقتصاددانان منتقد سرمایه‌داری است.

جایزه‌ی پژوهشگر جوان پل باران (Paul Baran Young Scholar Award) به گروهی متنوع از دانشمندان و مهندسان جوان اهدا می‌شود؛ به‌پاس خلاقیت و نوآوری آن‌ها.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب در ایران منتشر شده است؟

کتاب اق‍ت‍ص‍اد س‍ی‍اس‍ی‌ رش‍د: ری‍ش‍ه‌ه‍ای‌ ع‍ق‍ب‌م‍ان‍دگ‍ی‌ با ترجمه‌ی م‍ه‍دی‌ ق‍راچ‍ه‌داغ‍ی‌ و توسط نشر پ‍ال‍ی‍ال‌‏‫ در سال ۱۳۵۸ روانه‌ی بازار کتاب ایران شده است.