کتاب روانکاوی تحت اشغال

کتاب روانکاوی تحت اشغال (تمرین مقاومت در فلسطین) با عنوان انگلیسی Sychoanalysis under occupation: practicing resistance in Palestine، نوشته لارا شیهی و استفن شیهی با ترجمه توفان گرکانی و سیدسپهر هاشمیان، در سال ۱۴۰۳ توسط نشر قطره منتشر شده است. این اثر در دسته‌ی روان‌شناسی و به‌ویژه روانکاوی قرار می‌گیرد و به بررسی تجربه‌ی روانکاوی در بستر فلسطین اشغالی می‌پردازد. نویسندگان با رویکردی انتقادی و استعمارستیز، تلاش می‌کنند تا روانکاوی را نه‌تنها به‌عنوان یک نظریه، بلکه به‌مثابه ابزاری برای مقاومت و تولید دانش بومی در شرایط اشغال و سرکوب بررسی کنند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب روانکاوی تحت اشغال اثر لارا شیهی و استفن شیهی

کتاب روانکاوی تحت اشغال اثری تحلیلی است که به بررسی روانکاوی در بستر اجتماعی و سیاسی فلسطین می‌پردازد. این کتاب در قالب مجموعه‌ای از روایت‌ها، تحلیل‌ها و مطالعات موردی، تجربه‌ی درمانگران و بیماران فلسطینی را در شرایط اشغال و آپارتاید اسرائیل بازتاب می‌دهد. لارا شیهی و استفن شیهی، هر دو با پیشینه‌ی عرب لبنانی و فعالیت در حوزه‌ی روانکاوی و نظریه‌پردازی فرهنگی، با همکاری درمانگران بالینی فلسطینی، به پرسشگری درباره‌ی تأثیرات استعمار، خشونت ساختاری و مقاومت روانی پرداخته‌اند.

ساختار کتاب روانکاوی تحت اشغال بر پایه‌ی روایت‌های بالینگران و بیماران فلسطینی شکل گرفته و تلاش می‌کند تا با عبور از روایت‌های غالب غربی، دانش و تجربه‌ی بومی را برجسته کند. لارا شیهی و استفن شیهی در این اثر باتکیه‌بر نظریه‌های روانکاوی آزادی‌بخش و استعمارزدا، به‌ویژه اندیشه‌های فرانتس فانون، به بررسی رابطه‌ی میان روان، جامعه و سیاست در فلسطین می‌پردازند و نقش روانکاوی را به‌عنوان ابزاری برای مقاومت، خودشناسی و بازسازی هویت فردی و جمعی فلسطینیان برجسته می‌سازند.

خلاصه کتاب روانکاوی تحت اشغال

کتاب روانکاوی تحت اشغال با تمرکز بر تجربه‌ی زیسته‌ی درمانگران و بیماران فلسطینی، به بررسی تأثیرات روانی و اجتماعی اشغال نظامی و استعمار شهرک‌نشینی بر روان فردی و جمعی می‌پردازد. نویسندگان با روایت‌هایی از جلسات درمانی، مانند داستان ثمر، زنی که تحت فشارهای خانوادگی و اجتماعی و همچنین محدودیت‌های ناشی از اشغال زندگی می‌کند، نشان می‌دهند که چگونه روانکاوی می‌تواند فضایی برای بازشناسی خود، بیان احساسات سرکوب‌شده و مقاومت در برابر ساختارهای سلطه فراهم کند. در این کتاب، روانکاوی نه‌تنها به‌عنوان ابزاری برای درمان فردی، بلکه به‌مثابه سازوکاری برای بسیج اجتماعی و سیاسی معرفی شده است. لارا شیهی و استفن شیهی با همکاری درمانگران فلسطینی، به تحلیل پویایی‌های جنسیتی، طبقاتی و قومی در جامعه‌ی فلسطین می‌پردازند و نشان می‌دهند که چگونه اشغال و آپارتاید، ساختارهای روانی و اجتماعی را شکل می‌دهد و درعین‌حال مقاومت و فاعلیت فردی و جمعی را نیز برمی‌انگیزد.

کتاب با نقد روایت‌های غالب روان‌شناسی غربی، بر اهمیت تولید دانش بومی و روایت‌های فلسطینی تأکید دارد و روانکاوی را ابزاری برای بازسازی هویت، خودمختاری و حاکمیت بر زندگی فردی و جمعی فلسطینیان می‌داند. نویسندگان با بررسی تاریخچه‌ی روانکاوی در فلسطین و نقش استعمار در شکل‌دهی به روایت‌های روان‌شناختی، تلاش می‌کنند تا صدای درمانگران و بیماران فلسطینی را در مرکز توجه قرار دهند و امکان‌های جدیدی برای مقاومت و آزادی‌بخشی روانی ترسیم کنند.

چرا باید کتاب روانکاوی تحت اشغال را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی انتقادی و استعمارستیز، روانکاوی را از چهارچوب‌های رایج غربی فراتر می‌برد و آن را در بستر مقاومت و زندگی روزمره‌ی فلسطینیان بازخوانی می‌کند. کتاب روانکاوی تحت اشغال با روایت‌های عمیق و مستند از تجربه‌ی درمانگران و بیماران فلسطینی، به خواننده امکان می‌دهد تا با لایه‌های پنهان روانی و اجتماعی زندگی تحت اشغال آشنا شود. این اثر نه‌تنها به تحلیل ساختارهای قدرت و خشونت می‌پردازد، بلکه راه‌هایی برای بازسازی هویت، خودشناسی و مقاومت فردی و جمعی ارائه می‌دهد. مطالعه‌ی این کتاب فرصتی است برای مواجهه با پرسش‌های بنیادین درباره‌ی نقش روانکاوی در جوامع تحت ستم و امکان‌های تولید دانش بومی و رهایی‌بخش.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه‌ی این کتاب برای علاقه‌مندان به روانکاوی، روان‌شناسی اجتماعی، مطالعات استعمارزدایی، فعالان حوزه‌ی حقوق بشر و پژوهشگران علوم اجتماعی مفید است. همچنین به درمانگران، دانشجویان روان‌شناسی و کسانی که دغدغه‌ی مقاومت، هویت و تأثیرات روانی خشونت ساختاری را دارند، توصیه می‌شود.

درباره لارا شیهی

دکتر لارا شیهی استادیار روان‌شناسی بالینی در دانشگاه جورج واشنگتن (GWU) است. او همچنین رئیس انجمن روان‌کاوی و روان‌شناسی روان‌کاوانه (وابسته به انجمن روان‌شناسی آمریکا) است و در هیئت مشاوران شبکه‌ی سلامت روان ایالات متحده‌ـ‌فلسطین عضویت دارد.

لارا شیهی همراه با استفن شیهی کتاب روانکاوی تحت اشغال (Psychoanalysis Under Occupation) را نوشته است. این اثر که توسط انتشارات راتلج (Routledge) منتشر شده، در سال ۲۰۲۲ موفق به دریافت جایزه‌ی کتاب فلسطین از سوی Middle East Monitor شد.

او بیشتر در حوزه‌ی نظریه‌ها و رویکردهای استعمارزدایانه، رهایی‌بخش و ضد‌ستمگرانه در درمان بالینی، مفهوم‌سازی موردی و مشاوره‌ی اجتماعی تدریس می‌کند.

شیهی ویراستار همکار نشریه‌ی Studies in Gender and Sexuality و مجموعه‌ی CounterSpace in Psychoanalysis, Culture, and Society است و در هیئت تحریریه‌ی نشریه‌ی Journal of the American Psychoanalytic Association نیز عضویت دارد.

بخشی از کتاب روانکاوی تحت اشغال

«درحالی‌که فلسطینیان همچنان ابژه‌های پردردسر و درعین‌حال آن‌قدر درگیرکننده‌اند که شاید خاموش کردنشان (البته بیشتر اختناق بی‌صدا مدنظر است تا خاموشی آهسته) برای رژیم آپارتاید اسرائیل میسر نباشد، در این کتاب عمدتاً روی دنیاهای درونی فلسطینیان تمرکز کرده‌ایم و می‌خواهیم به همان شکلی که هستند؛ یعنی خودِ کاملشان و نه صرفاً به‌صورت ابژه‌های پاک‌سازی قومیتی یا قربانیان رژیم نژادپرست و اشغالگر و، درعین‌حال، مخاطبان ترحم ما؛ به تصویر کشیده شوند. بنابراین، ضروری است که جهانِ زیستی افرادی مانند ثمر و افراد دیگری را که در این کتاب مطرح می‌کنیم و دیگر افراد تحت استعمار و سرکوب‌شده را همچون محتوای واقعیت تجربی بدانیم. بااین‌حال، بااینکه تصمیم گرفته‌ایم کتاب را با داستان ثمر شروع کنیم، در بخش‌های دیگر کتاب دوباره سراغ قهرمان دیگرمان که در کوته‌نگاشت ابتدایی معرفی‌اش کردیم، یعنی قیصر که از روان‌شناسان بالینی معتبر و موفق فلسطینی است، نیز خواهیم رفت.»