کتاب تبرستان باستان در عصر مفرغ

کتاب تبرستان باستان در عصر مفرغ نوشته‌ علی اکبر عابدیان کاسگری اثری پژوهشی درباره‌ی تاریخ، جغرافیا و تحولات فرهنگی منطقه‌ی تبرستان (مازندران و بخش‌هایی از شمال ایران کنونی) در دوران عصر مفرغ است. این کتاب با رویکردی باستان‌شناختی و تاریخی روندهای زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این منطقه در یکی از مهم‌ترین دوره‌های پیشاتاریخی ایران را بررسی می‌کند. ساختار این کتاب شامل بخش‌هایی درباره‌ی جغرافیای طبیعی، قلمرو و روابط اقتصادی‌اجتماعی، ورود به دوره‌ی فلزات، آثار باستانی و تأثیر اقلیم بر بقایای تاریخی است. این اثر را نشر دگراندیشان منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تبرستان باستان در عصر مفرغ

تبرستان باستان در عصر مفرغ پژوهشی جامع از علی اکبر عابدیان کاسگری است که با تکیه‌ بر داده‌های باستان‌شناسی، منابع مکتوب و مطالعات میدانی، تاریخ و فرهنگ تبرستان در دوره‌ای را بازخوانی می‌کند که هنوز خط و نوشتار در این منطقه رایج نبوده است. نویسنده با رویکردی تحلیلی، ابتدا جغرافیای طبیعی و مرزهای تاریخی تبرستان را ترسیم کرده و سپس نقش اقلیم، کوهستان البرز و دریای مازندران در شکل‌گیری تمدن و سکونتگاه‌های انسانی را بررسی کرده است. 

علی اکبر عابدیان کاسگری در این کتاب ضمن اشاره به کمبود پژوهش‌های میدانی در برخی مناطق تلاش می‌کند با گردآوری داده‌های پراکنده و تحلیل آثار به‌دست‌آمده، تصویری از روندهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی این منطقه ارائه کند. ساختار کتاب تبرستان در عصر مفرغ به‌گونه‌ای است که ابتدا زمینه‌های طبیعی و جغرافیایی را شرح می‌دهد و سپس تحولات عصر فلزات، به‌ویژه عصر مفرغ و آثار باستانی مرتبط را مطرح می‌کند. در پایان این اثر نیز منابع فارسی و غیرفارسی استفاده‌شده در کتاب فهرست شده‌اند.

خلاصه کتاب تبرستان باستان در عصر مفرغ

کتاب تبرستان باستان در عصر مفرغ با مقدمه‌ای درباره اهمیت داده‌های باستان‌شناسی در بازسازی تاریخ اقوام پیش از تاریخ آغاز می‌شود. نویسنده با تأکید بر نقش جغرافیای متنوع و اقلیم خاص تبرستان توضیح می‌دهد که این منطقه به‌دلیل وجود رشته‌کوه البرز و دریای مازندران همواره محل مناسبی برای سکونت و مهاجرت گروه‌های انسانی بوده است. بخش نخست این کتاب قلمروی تبرستان، مرزهای تاریخی و روابط اقتصادی‌اجتماعی ساکنان آن را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد شرایط طبیعی، منابع آب و خاک حاصلخیز، و موقعیت جغرافیایی چگونه زمینه‌ساز شکل‌گیری تمدن‌های اولیه شده‌اند. 

در ادامه‌ی کتاب تبرستان در عصر مفرغ ورود به دوره‌ی فلزات و به‌ویژه عصر مفرغ بررسی شده است. علی اکبر عابدیان کاسگری روند کشف و استفاده از فلزات، بهبود فناوری سفالگری و نقش معادن منطقه را در توسعه‌ی ابزارها و ساختارهای اجتماعی تحلیل کرده است. آثار باستانی به‌دست‌آمده از تپه‌ها و محوطه‌های مختلف شواهدی از پیشرفت‌های فنی و هنری، تبادلات فرهنگی و شکل‌گیری جوامع طبقاتی را نشان می‌دهد. این کتاب همچنین به تأثیر اقلیم و تغییرات زیست‌محیطی بر بقایای باستانی و روندهای مهاجرتی اشاره می‌کند و با بررسی نمونه‌هایی از سفالینه‌ها و ابزارهای فلزی، تصویری از زندگی روزمره و ساختار اجتماعی مردم تبرستان در عصر مفرغ ارائه می‌کند. در بخش‌های پایانی، نویسنده روش‌های گاه‌نگاری، چالش‌های تعیین دقیق تاریخ رویدادها و اهمیت منابع مکتوب و شفاهی در تکمیل داده‌های باستان‌شناسی را مطرح می‌کند. این کتاب با جمع‌بندی یافته‌ها و ارائه‌ی منابع پژوهشی به پایان می‌رسد.

چرا باید کتاب تبرستان باستان در عصر مفرغ را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و مستند یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ شمال ایران را بازخوانی می‌کند و با گردآوری داده‌های باستان‌شناسی، جغرافیایی و تاریخی، تصویری نسبتاً کامل از روندهای فرهنگی و اجتماعی تبرستان در عصر مفرغ ارائه می‌کند. از ویژگی‌های شاخص این کتاب، توجه به نقش اقلیم و جغرافیا در شکل‌گیری تمدن، تحلیل آثار باستانی و بررسی تحولات فناوری و ساختارهای اجتماعی است. مطالعه‌ی این اثر امکان آشنایی با پیشینه‌ی تمدنی منطقه‌ای را فراهم می‌کند که در پژوهش‌های عمومی کمتر به آن توجه شده است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران تاریخ و باستان‌شناسی، دانشجویان رشته‌های جغرافیا و علوم انسانی، علاقه‌مندان به تاریخ ایران باستان و کسانی که به‌دنبال شناخت ریشه‌های فرهنگی و زیست‌محیطی شمال ایران هستند، پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب تبرستان باستان در عصر مفرغ

«پرداختن به تاریخ در پرتو مستندات مادی یکی از کارکردهای مهم باستان‌شناسی است. مستندات و آثاری که از جوامع انسانی برجای مانده می‌تواند رویدادهای مربوط به گروه‌های انسانی را قبل از اختراع و به‌کارگیری خط روشن نماید. این شیوه که بر پایه داده‌های باستان‌شناختی قرار دارد، اساس تاریخ اقوام پیش از تاریخ را تشکیل داده است. هرچند با توجه به جغرافیای چندسویه، بسترهای متفاوت در طبیعت و تنوع در اقلیم تبرستان باستان، توسعه فرهنگی و پیشرفت‌های اجتماعی در دوره دیرینه‌سنگی دوران پیش از تاریخ، از جمله در عهد نوسنگی، در همه مناطق بخش‌هایی از قلمرو تبرستان باستان از جمله در سوادکوه و فیروزکوه متاسفانه عملیات باستان‌شناختی اندکی صورت گرفته است. این در حالی‌ست که با توجه به مجاورت سوادکوه با دشت‌های وسیع و معادن غنی، و نزدیکی فیروزکوه به مسیرهای تجاری خوار و ری، مناطق مذکور در برخی از عهدهای دوره دیرینه‌سنگی دوران پیش از تاریخ از جمله در عهد نوسنگی، زیستگاه‌های بالقوه‌ای بوده‌اند. با این‌حال تاکنون پژوهش‌های روشمندی در جهت تبیین داده‌های یافت‌شده و گاه‌نگاری‌های صورت گرفته در سرتاسر قلمرو تبرستان باستان انجام نشده، بلکه بیشتر به عناصر پراکنده در مناطق خاصی از جغرافیای گسترده تبرستان باستان پرداخته شده و برای تحلیل و توصیف گاه‌نگاری‌های صورت گرفته، سالیابی‌های رادیو کربنی اندکی ارائه شده است. تاریخ تبرستان باستان کمابیش مانند سایر نقاط کشور ایران، ضمن آن که از تاریخ باستان‌شناختی فلات ایران متاثر است، به شکلی با تمدن‌های آسیای مرکزی، آسیای صغیر و خاورمیانه پیوند دارد؛ از این رو در صورت نیاز به مستنداتی از سرزمین‌های یادشده توجه شده است.»