کتاب حکمرانی حزبی

کتاب حکمرانی حزبی (از دیدگاه شهید آیت‌الله دکتر بهشتی) نوشته محمدمهدی رفیعی و با نظارت علمی حامد نیکونهاد، توسط نشر معارف منتشر شده است. این اثر به بررسی اندیشه‌های شهید بهشتی درباره‌ی حزب، سیاست‌ورزی متشکل و جایگاه احزاب در نظام سیاسی اسلام می‌پردازد و با گردآوری و تحلیل گفتارها و نوشتارهای به‌جای‌مانده از شهید بهشتی، تصویری نظام‌مند از نظریه‌ی حزبی او ارائه می‌دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب حکمرانی حزبی

کتاب حکمرانی حزبی اثری پژوهشی در حوزه‌ی اندیشه‌ی سیاسی است که ساختار آن بر تحلیل و طبقه‌بندی دیدگاه‌های شهید بهشتی درباره‌ی حزب و سیاست‌ورزی متشکل استوار شده است. کتاب در دو بخش اصلی تنظیم شده: بخش نخست به مفاهیم پایه‌ای حزب، ضرورت و مبانی تشکل سیاسی، کارکردها و آسیب‌های سیاست‌ورزی حزبی و جایگاه حزب در نظام حکمرانی اسلامی می‌پردازد. بخش دوم به تجربه‌ی زیست حزبی شهید بهشتی و تاریخچه‌ی حزب جمهوری اسلامی اختصاص یافته است. 

نویسنده با بهره‌گیری از منابع دست‌اول، گفتارها و نوشتارهای شهید بهشتی را گردآوری و تحلیل کرده و تلاش نموده است تا تصویری روشن از نظریه‌ی حزبی در بستر فرهنگ و نظام اسلامی ارائه دهد. این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، جایگاه حزب و حکمرانی حزبی را در نظام امت و امامت بررسی می‌کند و به تفاوت‌های آن با مدل‌های غربی می‌پردازد. 

سید محمد حسینی بهشتی متولد ۱۳۰۷، روحانی و از چهره‌های مؤثر انقلاب اسلامی ایران بود. او تحصیلات حوزوی و دانشگاهی داشت، به زبان‌های خارجی مسلط بود و در زمینه‌ی آموزش دینی نوآورانه عمل می‌کرد. بهشتی از مخالفان رژیم پهلوی بود و مدتی در آلمان مدیریت مرکز اسلامی هامبورگ را بر عهده داشت. پس از بازگشت به ایران، در تدوین کتاب‌های درسی و قانون اساسی جمهوری اسلامی نقش داشت و نخستین رئیس دیوان عالی کشور شد. او از بنیان‌گذاران حزب جمهوری اسلامی بود و در عرصه‌ی دینی نیز دیدگاه‌هایی متفاوت داشت، از جمله دفاع از دکتر علی شریعتی. بهشتی در ۷ تیر ۱۳۶۰ در جریان انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسید.

خلاصه کتاب حکمرانی حزبی

کتاب حکمرانی حزبی به واکاوی مفهوم حزب و حکمرانی حزبی در اندیشه‌ی شهید بهشتی می‌پردازد و تلاش می‌کند تصویری جامع از جایگاه و ضرورت حزب در نظام سیاسی اسلام ارائه دهد. نویسنده ابتدا به تعریف حزب از منظر شهید بهشتی می‌پردازد و حزب را تشکلی سازمان‌یافته با اهداف و مرام مشخص معرفی می‌کند که نقش مهمی در سامان‌دهی نیروها و هدایت افکار عمومی دارد. 

در ادامه، تفاوت میان حزب مطلوب و حزب نامطلوب از نگاه شهید بهشتی بررسی می‌شود؛ حزب مطلوب حزبی است که ارزش‌محور و حق‌گرا باشد و انحصارطلبی و خودمحوری را کنار بگذارد. شهید بهشتی با تأکید بر مردمی بودن نظام سیاسی اسلام، مسئولیت اجتماعی افراد و ضرورت مشارکت فعال مردم در سیاست را از مبانی حکمرانی حزبی می‌داند. او معتقد است که وجود احزاب رسمی و شفاف، آسیب‌های ناشی از باندبازی و گروه‌های غیررسمی را کاهش می‌دهد و زمینه‌ی مشارکت حداکثری امت را فراهم می‌کند.

او تکثر اجتهادی و سیاسی در جامعه اسلامی را به رسمیت می‌شناسد و بر این باور است که اختلاف‌نظرها و تکثرها باید در قالب احزاب و تشکل‌های قانونی بروز پیدا کند تا از تفرقه و چنددستگی مخرب جلوگیری شود. در بخش دیگری از کتاب، تجربه‌‌زیسته‌ی حزبی شهید بهشتی و نقش او در تأسیس و هدایت حزب جمهوری اسلامی بررسی شده است. نویسنده نشان می‌دهد که شهید بهشتی نه‌تنها در عرصه‌ی نظری، بلکه در میدان عمل نیز به تحقق حکمرانی حزبی اهتمام داشته و حزب را ابزاری برای تحقق مشارکت مردمی و پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی می‌دانسته است. در نهایت، کتاب به این جمع‌بندی می‌رسد که حکمرانی حزبی در اندیشه‌ی شهید بهشتی، راهکاری برای تحقق مردم‌سالاری دینی، جلوگیری از باندبازی و تضمین مشارکت فعال و مسئولانه‌ی مردم در نظام سیاسی است.

چرا باید کتاب حکمرانی حزبی را بخوانیم؟

این کتاب با تمرکز بر اندیشه‌های شهید بهشتی، یکی از چهره‌های تأثیرگذار انقلاب اسلامی، فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با مبانی نظری و عملی حکمرانی حزبی در نظام اسلامی آشنا شود. اثر حاضر با گردآوری و تحلیل دقیق گفتارها و نوشتارهای شهید بهشتی، به پرسش‌های بنیادین دربارهٔ جایگاه حزب، ضرورت تشکل سیاسی و نسبت آن با مردم‌سالاری دینی پاسخ می‌دهد. مطالعه‌ی این کتاب به فهم بهتر تفاوت‌های مدل حزبی اسلامی با مدل‌های غربی کمک می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان مشارکت سیاسی و مسئولیت اجتماعی را در قالب احزاب سامان داد. همچنین، بررسی تجربه‌ی عملی شهید بهشتی در تأسیس و هدایت حزب جمهوری اسلامی، نمونه‌ای عینی از پیوند اندیشه و عمل در سیاست معاصر ایران را پیش چشم می‌گذارد.

خواندن کتاب حکمرانی حزبی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه‌ی این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران علوم سیاسی، علاقه‌مندان به اندیشه‌ی سیاسی معاصر ایران، فعالان حزبی و تشکل‌های سیاسی، و کسانی که دغدغه‌ی فهم جایگاه احزاب و مشارکت سیاسی در نظام اسلامی را دارند، مفید است. این اثر همچنین، برای کسانی که به دنبال راهکارهایی برای تقویت مشارکت اجتماعی و جلوگیری از باندبازی در سیاست هستند، پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب حکمرانی حزبی

«شما فکر نکنید اگر حزب نباشد، دیگر چنددستگی نیست. این دروغ است. این خلاف است. این اشتباه است. وقتی هم که در جامعه حزب نباشد، به جای حزب چه هست؟ باند و دارودسته. شما بفرمایید کی در تاریخ انقلاب سراغ دارید که دارودسته نبوده؟ بفرمایید. باز هم به حزب، اقلاً اگر کار سازماندهی‌اش را کامل کند، برنامه‌ای دارد، حسابی دارد، حساب و کتابی دارد، در و دروازه‌ای دارد. باند که دیگر این‌ها را هم ندارد. همه مفاسد حزب را دارد منهای حسنش. یا دارودسته است، یا قطب است و "مراد" به اضافهٔ تعدادی "مرید" و ذره‌های گردان پیرامون آن قطب. این‌که بدتر از حزب است.»