کتاب عشق از نگاه حنبلیان

کتاب الکترونیکی «عشق از نگاه حنبلیان» نوشتهٔ جوزف نورمن بل و با ترجمهٔ احمد جباری فرکوش و فرشید باقری، توسط نشر یافته منتشر شده است. این اثر به بررسی مفهوم عشق در سنت فکری و فقهی مکتب حنبلی می‌پردازد و با رویکردی تحلیلی، دیدگاه‌های چهار اندیشمند برجستهٔ این مکتب را دربارهٔ عشق، هوس، عقل و رابطهٔ انسان با خداوند واکاوی می‌کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب عشق از نگاه حنبلیان

«عشق از نگاه حنبلیان» اثری پژوهشی و ناداستان است که به تحلیل تاریخی و الهیاتی مفهوم عشق در میان متفکران مکتب حنبلی می‌پردازد. جوزف نورمن بل در این کتاب، با تمرکز بر آثار چهار اندیشمند مهم حنبلی—ابوالفرج ابن جوزی، احمد ابن تیمیه، ابن قیم جوزی و مرعی بن یوسف الکرمی—سیر تحول نگاه حنبلیان به عشق را از قرون میانه تا دوره‌های متأخر بررسی کرده است. ساختار کتاب مبتنی بر تحلیل متون اصلی و مقایسهٔ دیدگاه‌هاست و در کنار آن، به زمینه‌های تاریخی، اجتماعی و حتی تطبیقی میان سنت اسلامی و فرهنگ غربی نیز توجه شده است. نویسنده تلاش کرده است تا ضمن پرهیز از سوگیری، تفاوت‌ها و شباهت‌های رویکرد حنبلیان با دیگر مکاتب اسلامی و حتی سنت‌های فلسفی و عرفانی را برجسته کند. این کتاب نه‌تنها به جنبه‌های فقهی و اخلاقی عشق می‌پردازد، بلکه تأثیرات ادبی، اجتماعی و حتی سیاسی این مفهوم را در بستر تاریخ اسلام مورد توجه قرار داده است.

خلاصه کتاب عشق از نگاه حنبلیان

کتاب «عشق از نگاه حنبلیان» با مروری بر پیشینهٔ تاریخی و فلسفی عشق در تمدن اسلامی آغاز می‌شود و سپس به‌طور خاص به تحلیل دیدگاه‌های چهار متفکر برجستهٔ مکتب حنبلی می‌پردازد. نویسنده ابتدا با بررسی کتاب «ذم الهوی» ابن جوزی، به تحلیل نگاه انتقادی و محتاطانهٔ او نسبت به عشق می‌پردازد؛ ابن جوزی عشق را پدیده‌ای می‌داند که باید مهار و کنترل شود و آن را با وسوسه‌های شیطانی مرتبط می‌داند. او عقل را ابزار اصلی برای مقابله با هوس و عشق شهوانی معرفی می‌کند و بر ضرورت صبر و جهاد نفس تأکید دارد. در ادامه، نویسنده به آرای ابن تیمیه می‌پردازد که عشق انسان به خدا را از منظر فقهی و کلامی مورد تردید قرار می‌دهد و معتقد است که عشق به خداوند به معنای عرفانی آن، با اصول شریعت سازگار نیست. ابن تیمیه بر این باور است که انسان می‌تواند به شریعت و قوانین الهی عشق بورزد، اما عشق به ذات خداوند را به دلیل فقدان قرابت و همسانی میان انسان و خداوند، ناممکن می‌داند. در بخش‌های بعدی، ابن قیم جوزی به عنوان متفکری با رویکردی منعطف‌تر معرفی می‌شود که تلاش می‌کند احساسات انسانی را به سوی معنویت هدایت کند و در آثارش به تحلیل مراحل مختلف عشق، از جمله عقل، هوس، قلب و صبر می‌پردازد. او ضمن تأثیرپذیری از استادانش، نظریه‌های متعددی دربارهٔ عشق ارائه می‌دهد و به نوعی میان دیدگاه‌های فقهی و عرفانی پیوند برقرار می‌کند. در نهایت، کتاب با بررسی آثار مرعی بن یوسف الکرمی و جمع‌بندی دیدگاه‌های مختلف، به این نتیجه می‌رسد که مکتب حنبلی با وجود رویکرد محتاطانه و گاه انتقادی نسبت به عشق، نتوانسته است تأثیر این مفهوم را در ادبیات و فرهنگ اسلامی نادیده بگیرد. نویسنده نشان می‌دهد که عشق، حتی در میان متفکران سخت‌گیر این مکتب، موضوعی پررمزوراز و چندلایه باقی مانده است.

چرا باید کتاب عشق از نگاه حنبلیان را بخوانیم؟

این کتاب با تمرکز بر یکی از مکاتب فقهی کمتر شناخته‌شده در زمینهٔ عشق، فرصتی برای آشنایی با لایه‌های پنهان اندیشهٔ اسلامی دربارهٔ احساسات انسانی فراهم می‌کند. مطالعهٔ آن امکان مقایسهٔ تطبیقی میان رویکردهای فقهی، عرفانی و فلسفی را به دست می‌دهد و به خواننده کمک می‌کند تا ریشه‌های تاریخی و اجتماعی نگاه به عشق در جهان اسلام را بهتر درک کند. همچنین، کتاب با تحلیل دقیق متون اصلی و ارائهٔ روایت‌های متنوع، تصویری چندبعدی از مفهوم عشق در سنت اسلامی ارائه می‌دهد که برای علاقه‌مندان به مطالعات دینی، فلسفی و ادبی جذاب خواهد بود.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای پژوهشگران حوزهٔ الهیات، تاریخ اسلام، ادبیات تطبیقی و علاقه‌مندان به فلسفهٔ اخلاق و عرفان اسلامی مناسب است. همچنین، کسانی که دغدغهٔ فهم عمیق‌تر مفاهیم عشق، هوس و رابطهٔ انسان با خدا را دارند، می‌توانند از این اثر بهره‌مند شوند.

بخشی از کتاب عشق از نگاه حنبلیان

«در طول قرون متمادی و به‌ویژه در قرن چهارم، پیروان مذهب حنبلی کمک‌های شایانی به ادبیات عرب در خصوص عشق آسمانی (الهی) و عشق زمینی (جسمانی) کردند. با توجه به تصور حاکم بین شرق‌شناسان و مردم خاورمیانه، چنین واقعیتی در برخی پیروان مذهب حنبلی تا حدی نامتعارف به نظر می‌رسد. در کشورهای عرب امروزی، کسی که متعصب و دارای افکار سخت‌گیرانه باشد، با عنوان حنبلی مزاح کرده و محکوم می‌نمایند. معمولاً در مقولهٔ عشق این سؤال به صورت شوخی مطرح می‌شود که چگونه یک فرد حنبلی مذهب می‌تواند به موضوع عشق علاقمند باشد؟ بدون شک چنین تصوری ناعادلانه خواهد بود اما باید توجه داشت که برداشت این‌چنینی به خودی خود و در خلاء شکل نگرفته است. این مکتب از آغاز پیدایش و با عزمی راسخ و شجاعانه، طرفدار تفسیر سخت‌گیرانه و به نوعی افراطی از اسلام بوده است. موسس مذهب حنبلی، احمد بن حنبل، به دلیل نپذیرفتن اصول معتزله، زندانی و مورد شکنجه قرار گرفت. او حاضر به قبول این اصل نبود که قرآن مخلوق است. اصلی که خلیفهٔ زمان، مأمون، به‌شدت از آن حمایت می‌کرد. بعدها مکتب حنبلی با مخالفت در برابر شیعه، عرفان افلاطونی و دیگر جنبش‌ها و عقایدی که به زعم خود تهدیدی برای اسلام اصیل به‌شمار می‌رفت، برخاست. گاهی این مخالفت‌ها با خشونت نیز همراه بود. با این حال، مذهب حنبلی دارای وحدت رویه و یکپارچه‌ای نبوده است. از جمله؛ صوفیان که برخی از آنان از جمله شخصیت‌های برجسته در تاریخ اسلام بودند، حنبلی مذهب بودند.»