کتاب تحولات فقر و نابرابری در ایران در دهه ۱۳۹۰

کتاب الکترونیکی «تحولات فقر و نابرابری در ایران در دهه ۱۳۹۰» اثری پژوهشی است که توسط پژوهشکده امور اقتصادی منتشر شده است. این کتاب به بررسی روندها و تغییرات فقر و نابرابری در ایران طی دهه ۱۳۹۰ می‌پردازد و با تکیه‌بر داده‌ها و تحلیل‌های آماری، وضعیت رفاهی گروه‌های مختلف جمعیتی را مورد واکاوی قرار می‌دهد. اثر حاضر بخشی از سلسله نشست‌های اقتصاد ایران در دهه ۱۳۹۰ است و با مشارکت کارشناسان و اساتید حوزه اقتصاد و رفاه اجتماعی تدوین شده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تحولات فقر و نابرابری در ایران در دهه ۱۳۹۰

این کتاب در قالب یک گزارش تحلیلی و ناداستان، تصویری جامع از وضعیت فقر و نابرابری در ایران در دهه ۱۳۹۰ ارائه می‌دهد. «تحولات فقر و نابرابری در ایران در دهه ۱۳۹۰» با بهره‌گیری از داده‌های آماری، نمودارها و تحلیل‌های کارشناسانه، روندهای کلان اقتصادی و اجتماعی را بررسی کرده است. ساختار کتاب به‌گونه‌ای طراحی شده که ابتدا تحولات کلان اقتصادی و رفاهی را مرور می‌کند، سپس شاخص‌های فقر و نابرابری را معرفی و تحلیل می‌کند و در ادامه به شناسایی گروه‌های آسیب‌پذیر و بررسی وضعیت رفاهی آن‌ها می‌پردازد. در بخش‌های پایانی نیز عوامل مؤثر بر این تحولات و پیشنهادهایی برای بهبود شرایط ارائه شده است. نویسندگان و سخنرانان این مجموعه از میان مدیران و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌های اقتصادی انتخاب شده‌اند و تلاش شده است تا تصویری واقع‌گرایانه و مستند از وضعیت معیشتی مردم ایران در این دهه ترسیم شود.

خلاصه کتاب تحولات فقر و نابرابری در ایران در دهه ۱۳۹۰

این کتاب با تمرکز بر دهه ۱۳۹۰، به بررسی روندهای فقر و نابرابری در ایران پرداخته است. در ابتدا، مهم‌ترین تحولات اقتصادی و اجتماعی این دهه مانند اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها، تحریم‌های بین‌المللی، جهش ارزی، اجرای طرح تحول سلامت، مذاکرات هسته‌ای، کاهش قیمت جهانی نفت، اجرای توافق برجام، خروج آمریکا از برجام و افزایش قیمت بنزین مرور شده‌اند. این تحولات تأثیرات قابل توجهی بر وضعیت رفاهی مردم و شاخص‌های فقر و نابرابری داشته‌اند. در بخش شاخص‌های فقر و نابرابری، روند نزولی درآمد سرانه، افزایش نرخ تورم، رشد نرخ فقر و تغییرات خط فقر سرانه به تفصیل بررسی شده است. داده‌ها نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۰، درآمد سرانه حدود ۳۲ درصد کاهش یافته و نرخ فقر به حدود ۳۲ درصد رسیده است. ضریب جینی نیز از ۰/۳۷ به ۰/۴ افزایش یافته که بیانگر رشد نابرابری است. مصرف حقیقی سرانه، کالری دریافتی و مصرف مواد غذایی اساسی مانند گوشت قرمز، مرغ و لبنیات نیز کاهش چشمگیری داشته‌اند. کتاب به شناسایی گروه‌های آسیب‌پذیر مانند شاغلین غیررسمی، مستأجرین، کودکان و ساکنان مناطق محروم پرداخته است. این گروه‌ها در شاخص‌های رفاهی وضعیت پایین‌تری نسبت به میانگین کشوری دارند. برای مثال، نرخ فقر در میان مستأجرین حدود ۴۰ درصد، شاغلین غیررسمی ۴۷ درصد و خانوارهای دارای کودک ۳۵ درصد گزارش شده است. استان سیستان و بلوچستان نیز به‌عنوان نماینده مناطق محروم، نرخ فقر بالاتری نسبت به سایر استان‌ها دارد. در ادامه، عوامل کلان اقتصادی مانند رشد اقتصادی پایین، نرخ بالای تورم و ناکارآمدی نظام رفاه اجتماعی به‌عنوان دلایل اصلی وضعیت موجود معرفی شده‌اند. همچنین، ناکارآمدی در شناسایی ذی‌نفعان، تداخل وظایف دستگاه‌های اجرایی و ضعف در نظام توزیع یارانه‌ها از جمله مشکلات ساختاری نظام حمایتی کشور برشمرده شده است. در پایان، پیشنهادهایی برای بهبود شرایط از جمله تمرکز بر حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر، اصلاح نظام یارانه‌ای و افزایش تعهد بودجه به کاهش فقر ارائه شده است.

چرا باید کتاب تحولات فقر و نابرابری در ایران در دهه ۱۳۹۰ را بخوانیم؟

مطالعه این کتاب فرصتی برای آشنایی با واقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی ایران در دهه ۱۳۹۰ فراهم می‌کند. «تحولات فقر و نابرابری در ایران در دهه ۱۳۹۰» با ارائه داده‌های مستند و تحلیل‌های کارشناسانه، روندهای کلان و جزئی فقر و نابرابری را به‌تصویر کشیده است. این اثر به‌ویژه برای کسانی که دغدغه سیاست‌گذاری اجتماعی، عدالت اقتصادی و شناخت ریشه‌های مشکلات معیشتی را دارند، منبعی ارزشمند به‌شمار می‌آید. همچنین، پیشنهادهای ارائه‌شده در کتاب می‌تواند راهنمایی برای تصمیم‌گیرندگان و پژوهشگران حوزه رفاه و اقتصاد باشد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران، دانشجویان اقتصاد و علوم اجتماعی، سیاست‌گذاران، فعالان حوزه رفاه اجتماعی و افرادی که به مسائل فقر، نابرابری و عدالت اجتماعی علاقه‌مند هستند، مناسب است. همچنین، برای کسانی که به‌دنبال تحلیل‌های مبتنی‌بر داده درباره وضعیت معیشتی گروه‌های آسیب‌پذیر در ایران هستند، مطالعه این اثر توصیه می‌شود.

بخشی از کتاب تحولات فقر و نابرابری در ایران در دهه ۱۳۹۰

«فقر و نابرابری مهم‌ترین معضل در کشور به‌شمار می‌رود. در دهه ۱۳۹۰ شرایط اقتصادی و رفاهی مردم به دلیل تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران، رشد بالای نرخ ارز و در اواخر دهه ۱۳۹۰ نیز به علت شیوع ویروس کووید-۱۹ تحولات زیادی را تجربه کرده است. روشن است که این تغییرات وضعیت معیشتی آحاد جامعه را نیز دستخوش تغییرات کرده است. با توجه به این مهم که گسترش فقر و نابرابری در کشور ایران که در مرحله گذار قرار دارد سدی بر سر راه رشد و توسعه اقتصادی است، لزوم شناخت ابعاد فقر و نابرابری در کشور و ریشه‌یابی علل تغییر و تحولات این مهم در کشور بیش از پیش احساس می‌شود. لذا در این گزارش تلاش کرده‌ایم به‌صورت جامع تغییرات و تحولات فقر و نابرابری در کشور را در دهه ۱۳۹۰ بررسی کنیم. در بخش ابتدایی گزارش پیش‌رو مهم‌ترین تحولات مرتبط با فقر و نابرابری در دهه ۱۳۹۰ هم در حوزه کلان و هم در بخش رفاه اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم شاخص‌های فقر و نابرابری در این دهه معرفی و مرور شده‌اند. در بخش سوم آسیب‌پذیرترین گروه‌های جمعیتی شناسایی شده و عوامل مؤثر بر این شرایط نیز به‌طور کامل مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. در نهایت پیشنهادات عمومی نیز برای بهبود شرایط ارائه شده است.»