کتاب آسیب شناسی گفتمان ناسیونالیسم در ایران معاصر

کتاب الکترونیکی «آسیب‌شناسی گفتمان ناسیونالیسم در ایران معاصر (در سایه خوانش آثار روشنفکران معاصر ایرانی: نمونه موردی آثار صادق هدایت و احمد کسروی)» نوشتهٔ پرویز نیک‌روش و با ویراستاری سیروس نیک‌روش و تصحیح زهرا منوچهری، توسط انتشارات فرزانگان دانشگاه منتشر شده است. این اثر به بررسی انتقادی گفتمان ناسیونالیسم در ایران معاصر می‌پردازد و با تمرکز بر آثار دو روشنفکر برجسته، «صادق هدایت» و «احمد کسروی»، نقاط ضعف و آسیب‌های این گفتمان را تحلیل می‌کند. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب آسیب شناسی گفتمان ناسیونالیسم در ایران معاصر

این کتاب به بررسی ریشه‌ها، تحولات و آسیب‌های گفتمان ناسیونالیسم در ایران معاصر می‌پردازد و بازه زمانی آن عمدتاً از آغاز مشروطه تا پایان دوره پهلوی اول را در بر می‌گیرد. نویسنده با تکیه بر نظریه گفتمان لاکلا و موفه، تلاش می‌کند تا با رویکردی تحلیلی، روند شکل‌گیری و تثبیت ناسیونالیسم ایرانی را در بستر تاریخی و اجتماعی ایران واکاوی کند. تمرکز اصلی کتاب بر تحلیل انتقادی آثار «صادق هدایت» و «احمد کسروی» است؛ دو روشنفکری که هر یک به شیوه‌ای خاص به بازنمایی هویت ملی و عناصر ناسیونالیستی در آثار خود پرداخته‌اند. کتاب، ضمن مرور نظریه‌های گفتمان و مفاهیم کلیدی آن، به بررسی چگونگی برجسته‌سازی عناصر باستان‌گرایانه، زبان فارسی و هویت ایرانی در این آثار می‌پردازد و تلاش می‌کند نقاط آسیب‌پذیر و چالش‌برانگیز این گفتمان را شناسایی کند. اثر حاضر همچنین جایگاه ناسیونالیسم را در نسبت با دیگر گفتمان‌های هویتی و سیاسی ایران معاصر مورد توجه قرار می‌دهد و به نقش روشنفکران در شکل‌دهی و ترویج این گفتمان می‌پردازد.

خلاصه کتاب آسیب شناسی گفتمان ناسیونالیسم در ایران معاصر

این کتاب با طرح این پرسش آغاز می‌شود که مهم‌ترین ویژگی‌های مشترک گفتمان ناسیونالیسم در آثار «صادق هدایت» و «احمد کسروی» چیست و این ویژگی‌ها چه آسیب‌هایی را به همراه داشته‌اند. نویسنده ابتدا به تبارشناسی ناسیونالیسم و ورود آن به ایران می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این ایدئولوژی، با تأکید بر عناصر باستانی، زبان فارسی و هویت ایرانی، در دوره مشروطه و پهلوی اول برجسته شد. در ادامه، با تحلیل آثار هدایت، به جلوه‌های باستان‌گرایی، تقلیل ایران به قوم پارس و زبان فارسی، و تقابل با عناصر عربی و اسلامی اشاره می‌شود. هدایت در آثارش، تصویری از ایران باستان و هویت ملی ارائه می‌دهد که گاه با اغراق و حذف عناصر متکثر فرهنگی و مذهبی همراه است. در بخش مربوط به کسروی، نویسنده به نقد نگاه او به ناسیونالیسم و میهن‌دوستی می‌پردازد و نشان می‌دهد که کسروی نیز با تأکید بر زبان و تاریخ ایران، به نوعی وحدت ملی و هویت ایرانی می‌اندیشد که در آن، برخی عناصر فرهنگی و مذهبی به حاشیه رانده می‌شوند. کتاب، با بهره‌گیری از نظریه گفتمان، این روند را به عنوان نوعی مفصل‌بندی هژمونیک تحلیل می‌کند که در آن، برخی دال‌های هویتی برجسته و برخی دیگر طرد می‌شوند. در نهایت، نویسنده آسیب‌های این گفتمان را در غلو باستان‌گرایی، حذف یا تقلیل عناصر دینی و قومی، و ایجاد تقابل‌های هویتی می‌داند که می‌تواند به نوعی بحران هویت و بی‌قراری گفتمانی در جامعه ایرانی منجر شود.

چرا باید کتاب آسیب شناسی گفتمان ناسیونالیسم در ایران معاصر را خواند؟

این کتاب فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با نگاهی انتقادی به ریشه‌ها و پیامدهای گفتمان ناسیونالیسم در ایران معاصر بنگرد و با تحلیل آثار دو روشنفکر مهم، به پیچیدگی‌های هویت ملی و چالش‌های آن پی ببرد. اثر حاضر با تکیه بر نظریه‌های گفتمان، امکان فهم عمیق‌تری از نحوه شکل‌گیری و تثبیت مفاهیم هویتی و سیاسی در ایران را فراهم می‌سازد و به مخاطب کمک می‌کند تا نسبت میان تاریخ، سیاست و ادبیات را در فرآیند ملت‌سازی ایرانی بهتر درک کند.

خواندن کتاب آسیب شناسی گفتمان ناسیونالیسم در ایران معاصر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، تاریخ معاصر ایران و مطالعات فرهنگی مناسب است. همچنین برای علاقه‌مندان به نقد ادبی و کسانی که دغدغه هویت ملی، ناسیونالیسم و نقش روشنفکران در تحولات اجتماعی ایران را دارند، مطالعه این اثر مفید خواهد بود.

فهرست کتاب آسیب شناسی گفتمان ناسیونالیسم در ایران معاصر

- پیشگفتار و مقدمه: معرفی کلی پژوهش و اهمیت موضوع - فصل اول: کلیات پژوهش - مقدمه، بیان مسئله، اهمیت و ضرورت پژوهش، سوالات و فرضیه‌ها، اهداف، سوابق و روش تحقیق - فصل دوم: مبانی نظری پژوهش - تعریف گفتمان، نظریه‌های گفتمان، مفاهیم کلیدی مانند هژمونی، مفصل‌بندی، بی‌قراری، دال مرکزی و غیره - تاریخ‌نویسی ناسیونالیستی و اقدامات دولت پهلوی برای ترویج ناسیونالیسم - فصل سوم: گفتمان ناسیونالیسم در آثار صادق هدایت - زندگی و اندیشه هدایت، تقسیم‌بندی آثار، تحلیل داستان‌های توده‌ای، بورژوایی و روشنفکری، آبشخورهای فکری هدایت - فصل چهارم: گفتمان ناسیونالیسم در آثار سید احمد کسروی - زندگی و اندیشه کسروی، تحلیل نگاه او به ناسیونالیسم، تحولات و ابعاد هویت ملی در آثار کسروی، دیدگاه او درباره حکومت متمرکز و رضاشاه - فصل پنجم: نتیجه‌گیری - جمع‌بندی یافته‌ها، ویژگی‌های تاریخ‌نگاری ناسیونالیستی و آسیب‌شناسی گفتمان ناسیونالیسم در آثار هدایت و کسروی

بخشی از کتاب آسیب شناسی گفتمان ناسیونالیسم در ایران معاصر

«در این آموزه اصالت به ملت و تقدم هویت ملی بر تمام هویت‌های فروملی قومی، زبانی، مذهبی و محلی یا منطقه‌ای داده می‌شود. در این آموزه به‌مثابه ایدئولوژی سیاسی تنها حاکمیت مورد قبول، حاکمیت ملی است و بر تاریخ، فرهنگ، اساطیر مشترک، زبان رسمی، خاطرات و حافظه تاریخی تلخ و شیرین مشترک و مانند آن تأکید و اصالت داده می‌شود. این ویژگی‌های مشترک در صورت تبلیغ، اشاعه و درونی شدن در افراد و گروه‌های جامعه و تلقی از آن به‌عنوان یکی از ایدئولوژی‌های سیاسی می‌تواند هم به تقویت و استحکام دولت ملی انجامد و هم به شکل‌گیری و استمرار یک ملت فراگیر و منسجم انجامد. درواقع ملی‌گرایی در گذار جوامع و حکومت‌های سنتی به دولت ملی مدرن، ساز و کار یکپارچه‌کننده و ثبات‌بخش جدیدی در مقابل ساز و کارهای ناکارآمد پیشین که اغلب مبتنی بر مذهب، نظم امپراتوری و نظم قبیله‌ای بود، پدید آورد. درواقع ملی‌گرایی در شرایط فقدان مذهب و عدم کارایی آن توانست به‌مثابه پلی میان جوامع سنتی و دولت‌های مدرن عمل نماید و از این منظر ملی‌گرایی به‌عنوان ایدئولوژی اصلی دوران گذار نقش مهمی را در فرآیند تکوین و تشکیل یا به عبارتی دولت-ملت‌سازی بر عهده داشت.»