کتاب مبارزه با فساد در حکمرانی منابع طبیعی

معرفی کتاب مبارزه با فساد در حکمرانی منابع طبیعی

کتاب الکترونیکی «مبارزه با فساد در حکمرانی منابع طبیعی» (کاری مشترک از موسسه بروکینگز و موسسه حکمرانی منابع طبیعی) به قلم «دانیل کافمن» و دیگران و با ترجمهٔ مهدی مقدری، اثری پژوهشی و تحلیلی دربارهٔ فساد در مدیریت منابع طبیعی است. این کتاب توسط انتشارات کتاب شرق منتشر شده و به بررسی چالش‌ها، پیامدها و راهکارهای مقابله با فساد در زنجیرهٔ ارزش منابع طبیعی می‌پردازد. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب مبارزه با فساد در حکمرانی منابع طبیعی

این کتاب به بررسی فساد ساختاری و پیامدهای آن در حکمرانی منابع طبیعی می‌پردازد و با تکیه بر پژوهش‌های میدانی و مطالعات تطبیقی، تصویری از وضعیت کشورهای سرشار از منابع طبیعی ارائه می‌دهد. اثر حاضر در قالب همکاری میان موسسه بروکینگز و موسسه حکمرانی منابع طبیعی شکل گرفته و حاصل پروژه‌ای پژوهشی با عنوان «اهرم فشار شفافیت برای کاهش فساد» است. نویسندگان، با تمرکز بر دوره‌ای که چالش‌های فساد در کشورهای دارای منابع طبیعی شدت یافته، به تحلیل روندهای تاریخی، اقتصادی و نهادی پرداخته‌اند. کتاب، ضمن مرور نظریه‌ها و تجربیات جهانی، به معرفی رویکردهایی مانند «تاپ» (شفافیت، پاسخگویی و مشارکت) و «تاپ‌پلاس» می‌پردازد و نقش نهادها، ساختارهای حکمرانی و ابتکارات جهانی را در کاهش فساد بررسی می‌کند. مخاطب در این کتاب با مفاهیم نفرین منابع، فساد سیاسی و اداری، و تأثیرات آن‌ها بر توسعه پایدار آشنا می‌شود. اثر حاضر، علاوه بر تحلیل‌های نظری، نمونه‌های عینی از کشورهایی مانند مغولستان و نیجریه را نیز بررسی می‌کند و به نقش عوامل زمینه‌ای و مکمل در موفقیت یا ناکامی سیاست‌های ضدفساد می‌پردازد.

خلاصه کتاب مبارزه با فساد در حکمرانی منابع طبیعی

این کتاب با تعریف فساد و انواع آن آغاز می‌شود و نشان می‌دهد که فساد در حوزه منابع طبیعی، به‌ویژه در کشورهای سرشار از منابع، چگونه به مانعی جدی برای توسعه و حکمرانی خوب تبدیل می‌شود. نویسندگان با تکیه بر پژوهش‌های تجربی و داده‌های جهانی، مفهوم «نفرین منابع» را توضیح می‌دهند؛ پدیده‌ای که در آن وفور منابع طبیعی نه‌تنها به رشد اقتصادی منجر نمی‌شود، بلکه اغلب با افزایش فساد، تضعیف نهادهای دموکراتیک و حتی بروز درگیری‌های داخلی همراه است. کتاب، زنجیرهٔ ارزش منابع طبیعی را به پنج مرحله تقسیم می‌کند و در هر مرحله، سناریوهای واقعی فساد و راهکارهای مقابله با آن را بررسی می‌کند. رویکرد «تاپ» (شفافیت، پاسخگویی و مشارکت) به عنوان راهبردی برای کاهش فساد معرفی می‌شود، اما نویسندگان تأکید دارند که این سه‌گانه به‌تنهایی کافی نیست و باید با عوامل زمینه‌ای مانند کارآمدی دولت، فضای مدنی، اعتماد اجتماعی و ساختارهای مکمل مانند بنگاه‌های دولتی و صندوق‌های ثروت ملی ترکیب شود. در ادامه، نمونه‌هایی از اجرای سیاست‌های ضدفساد در کشورهای مختلف ارائه می‌شود و نقاط قوت و ضعف این سیاست‌ها تحلیل می‌شود. کتاب نتیجه می‌گیرد که موفقیت در کاهش فساد نیازمند رویکردی چندلایه و توجه به زمینه‌های نهادی و اجتماعی هر کشور است.

چرا باید کتاب مبارزه با فساد در حکمرانی منابع طبیعی را خواند؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و مبتنی بر شواهد، به یکی از مهم‌ترین چالش‌های توسعه در کشورهای دارای منابع طبیعی می‌پردازد. مخاطب با مطالعهٔ آن، درک عمیق‌تری از سازوکارهای فساد، پیامدهای آن بر توسعه و حکمرانی، و راهبردهای مقابله با فساد به دست می‌آورد. اثر حاضر، علاوه بر ارائهٔ نظریه‌ها و مدل‌های جهانی، نمونه‌های عینی و مطالعات موردی را نیز بررسی می‌کند و به مخاطب کمک می‌کند تا پیچیدگی‌های سیاست‌گذاری در حوزه منابع طبیعی را بهتر بشناسد.

خواندن کتاب مبارزه با فساد در حکمرانی منابع طبیعی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران و دانشجویان حوزه‌های اقتصاد، علوم سیاسی، مدیریت دولتی و توسعه، فعالان حوزه شفافیت و حکمرانی، سیاست‌گذاران و مدیران دولتی، و همچنین علاقه‌مندان به مسائل منابع طبیعی و توسعه پایدار مفید است. همچنین برای کسانی که دغدغهٔ مقابله با فساد یا بهبود حکمرانی در کشورهای دارای منابع طبیعی را دارند، مطالعهٔ این اثر توصیه می‌شود.

فهرست کتاب مبارزه با فساد در حکمرانی منابع طبیعی

فصل اول: تعریف و سنجش فساد – به معرفی مفاهیم پایه فساد، انواع آن (فساد اداری و سیاسی)، و چگونگی سنجش فساد در حوزه منابع طبیعی می‌پردازد. همچنین مفهوم نفرین منابع و تأثیر آن بر توسعه، دموکراسی و درگیری‌های داخلی بررسی می‌شود.فصل دوم: بهبود حکمرانی از مسیر شفافیت، پاسخگویی و مشارکت – به نقش شفافیت، پاسخگویی و مشارکت در کاهش فساد می‌پردازد و ابتکارات جهانی مانند «ابتکار شفافیت صنایع استخراجی» را معرفی و ارزیابی می‌کند. همچنین به موانع اجرایی و شکاف‌های موجود در پیاده‌سازی این سیاست‌ها اشاره دارد.فصل سوم: عوامل زمینه‌ای و ظرفیت دولت – به بررسی نقش عوامل زمینه‌ای مانند تسخیر نظام، اعتماد اجتماعی و سیاسی، فضای مدنی و آزادی رسانه‌ها، حاکمیت قانون و کارآمدی دولت در موفقیت یا ناکامی سیاست‌های ضدفساد می‌پردازد.فصل چهارم: اقدامات مکمل و نمونه‌های عملی – به معرفی ساختارها و برنامه‌های مکمل مانند بنگاه‌های دولتی، صندوق‌های ثروت ملی و برنامه‌های افشای مالکیت منافع می‌پردازد و نمونه‌هایی از اجرای سیاست‌های ضدفساد در کشورهای مغولستان و نیجریه را تحلیل می‌کند.

بخشی از کتاب مبارزه با فساد در حکمرانی منابع طبیعی

«فساد در صنایع استخراج منابع طبیعی مانعی بر سر راه حکمرانی خوب و توسعهٔ پایدار در کشورهای جهان است. این موضوع به‌ویژه در زنجیرهٔ ارزش منابع طبیعی بسیار جدی است. به‌طور کلی شکنندگی دولت، درگیری و فساد فراگیر در بسیاری از «کشورهای سرشار از منابع» جا خوش کرده؛ جایی که فقر عمیق و گسترده است. پیشرفت کشورهای سرشار از منابع طبیعی در طول پانزده سال گذشته ناچیز بوده و در هر زمینه‌ای اوضاع بدتر شده است. به‌ویژه، پیشرفت اقتصادی آن‌ها در مقایسه با سایر نقاط جهان پایین‌تر بوده است. از آن بدتر، کیفیت حکمرانی این دسته از کشورها نه‌تنها بهبود نیافته، بلکه به شکل قابل‌توجهی پایین‌تر از سایر نقاط جهان است. در هر صورت، شواهد حاکی از آن است که چالش فساد بدتر شده است. بی‌گمان، کشورهای سرشار از منابع، به جزء برخی استثناها، با دشوارترین چالش توسعه دست به گریبانند. بااین‌حال، می‌توان چنین وضعیتی را تغییر داد. پژوهش‌ها حاکی از آن است که با در پیش گرفتن اصلاحات حکمرانی و مبارزه با فساد، منافع حاصل از توسعه به واسطهٔ بهبود حکمرانی و مهار فساد دست‌یافتنی خواهد شد. بسیاری از پژوهشگران و کارشناسان مبارزه با فساد، به‌ویژه آن‌هایی که در زمینهٔ شفافیت و پاسخگویی اجتماعی کار می‌کنند، حول سه‌گانه‌ای از عوامل مورد نیاز برای پیشرفت حکمرانی خوب هم‌نظر شده‌اند: شفافیت، پاسخگویی و مشارکت؛ ما این سه‌گانه را تاپ می‌نامیم. در جایی که پاسخگویی مؤثر وجود دارد، جایی که در آن شفافیت فراگیر است، و در جایی که مشارکت متانی پویا جریان دارد، احتمال کاهش فساد بیشتر از جایی است که تلاش‌ها صرفاً بر اقدامات شفافیت متمرکز شده‌اند.»