کتاب تربیت در عمل

کتاب تربیت در عمل نوشتهٔ راضیه ایزدی و محمدرضا عابدی توسط انتشارات سایه سخن منتشر شده است. نسخهٔ الکترونیکی این کتاب را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تربیت در عمل

کتابی که به پرورش عملی فرزندان می‌پردازد، چه محتوایی دارد و هدفش چیست؟ برای یافتن پاسخ، نیازی نیست فوراً به سراغ صفحات کتاب بروید؛ بهتر است ابتدا نگاهی به کتاب زندگی خودتان بیندازید. شاید با مرور تجربیات شخصی‌تان، حتی دیگر نیازی به خواندن این کتاب پیدا نکنید. در واقع، کتاب تربیت در عمل می‌تواند بازتابی گذرا از زندگی شما باشد. پس بیایید ورق زدن کتاب زندگی‌تان را آغاز کنیم. به نخستین خاطره‌ای که از دوران کودکی (احتمالاً بین ۳ تا ۶سالگی) به یاد می‌آورید، فکر کنید. مهم نیست این خاطره خوب باشد یا بد، فقط کافی‌ست مربوط به سال‌های اولیه زندگی‌تان باشد. در آن لحظه کجا بودید؟ چه کسانی کنارتان بودند؟ چه نیازهایی داشتید؟ اطرافیان چقدر متوجه شما و نیازهایتان بودند؟ برای برآوردن آن‌ها چه می‌کردند؟ آیا حس می‌کردید بسیاری از افراد گویی شما را نمی‌بینند، دچار نوعی کوری روان‌شناختی هستند؟ دوست داشتید آن‌ها چگونه رفتار کنند؟ آرزو داشتید آن خاطره چگونه رقم می‌خورد؟ حالا تصور کنید قدرت تغییر گذشته را دارید و می‌توانید آن خاطره را همان‌طور که دل‌تان می‌خواست، بازآفرینی کنید. این تمرین کوتاه، تنها برگی از کتاب زندگی شما بود. می‌توانید همین‌طور به مرور دیگر صفحات زندگی‌تان ادامه دهید. هدف چیست؟ هدف، بررسی عمیق‌تر زندگی‌تان است تا شاید از این طریق به اصل موضوع تربیت، که منظور این کتاب نیز هست، دست یابید.

مولانا داستانی درباره «گاو جزیره سبز» دارد؛ گاوی که در جزیره‌ای سرسبز و پرعلف تنها زندگی می‌کند. قاعدتاً باید زندگی خوبی داشته باشد، اما عاملی مانع خوشبختی اوست: نگرانی برای آینده. او شب‌ها از فکر اینکه فردا چه بخورد، لاغر می‌شود. با اینکه هر روز علف کافی هست، ترس از تمام شدن آن در آینده، آرامشش را می‌گیرد. داستان تربیت فرزندان نیز شباهت زیادی به این حکایت دارد. نگرانی بیش از حد برای آینده باعث می‌شود رفتارهای خاصی با خود، همسر و فرزندان‌مان داشته باشیم و از یاد ببریم که همین نگرانی‌ها ما را از مسیر درست دور می‌کند و به‌اصطلاح لاغر می‌سازد. پیام این دو مثال (برگی از حکایت زندگی و گاو جزیرهٔ سبز) چیست؟ اول اینکه، تأمل در زندگی شخصی، راهنمای ما به‌سوی درک تربیت است. دوم اینکه، این تأمل به‌خودی‌خود کافی و غنی است، اما ذهن پرمشغله و تحلیل‌گر ما با تولید افکار و نگرانی‌های مداوم، مانع رسیدن به نتیجه می‌شود. نتیجهٔ تفکر عمیق در خود و دنیای اطراف، کشف فرایند مهمی به نام «تربیت» است؛ البته به شرطی که بتوانیم این تأمل را بدون وقفه ادامه دهیم. ذهن ما حتی همین حالا که این متن را می‌خوانید، ممکن است به هزار جای دیگر برود و شیوه‌های تربیتی را نقد کند. همین ذهن، وقتی به تربیت فکر می‌کند، مفاهیم دیگری مانند توصیه، عادت‌سازی، مهارت‌آموزی و آموزش را می‌سازد که گاه مانع تحقق تربیت اصیل می‌شوند. اگرچه این مفاهیم، به‌ویژه آموزش، ابزارهای مفیدی هستند، گاهی در رقابت با «پرورش» یا «تربیت» قرار می‌گیرند. یعنی گاهی آموزش می‌دهیم تا از زیر بار مسئولیت تربیت شانه خالی کنیم، یا وقتی حوصلهٔ تربیت نداریم، به آموزش پناه می‌بریم. تفاوت کلیدی اینجاست: آموزش یعنی انتقال ارزش‌های مربی به فرد تحت تربیت، در حالی که تربیت یعنی توجه به نیازهای فرد تحت تربیت. تربیت، نیازمحور است و آموزش، ارزش‌محور. آموزش نیز ظرافت‌های خود را دارد؛ اینکه چه محتوایی، به چه گروه سنی و با چه روشی ارائه شود تا آسیب‌زا نباشد، اهمیت زیادی دارد، زیرا آموزش زودهنگام می‌تواند در رشد کودک اختلال ایجاد کند.

خلاصه کتاب تربیت در عمل

آیا تربیت فقط ویژهٔ فرزندان است؟ آیا فقط والدین فرزندان را تربیت می‌کنند؟ کتاب صوتی تربیت در عمل گفته است که تربیت مختص به فردی خاص نیست و همه را شامل می‌شود. ما در هر زمان و مکانی می‌توانیم هر کسی را تربیت کنیم؛ از خودمان گرفته تا دیگران. دو نویسندهٔ این کتاب صوتی بر این باورند که برای مثال، اگر نیازهای همسرمان را تشخیص دهیم و به‌موقع و مناسب برآورده‌شان کنیم، بستری فراهم کرده‌ایم که قابلیت‌های مثبت جسمی، شناختی، فرهنگی، هیجانی، اجتماعی، اخلاقی و معنوی‌اش شکوفا شود و به همین سادگی او را تربیت کرده‌ایم. اگر برای خودمان بستری فراهم کنیم که این موجب شکوفایی توانمندی‌ها و قابلیت‌های هفتگانۀ ما بشود، در حال تربیت خودمان هستیم. به‌طورکلی روابط، میدانی برای تربیت هستند و در هر رابطه‌ای می‌توانیم خودمان و طرف مقابلمان را تربیت کنیم. تربیت اینجا و اکنون و با هر فردی ممکن است رخ دهد.

چرا باید کتاب تربیت در عمل را بخوانیم؟ 

خواندن کتاب تربیت در عمل از آن جهت توصیه می‌شود که تمرکز اصلی خود را بر جنبه‌های کاربردی و فرایند عملی تربیت قرار داده و فراتر از بحث‌های صرفاً نظری حرکت می‌کند. این کتاب به خواننده کمک می‌کند تا تمایز حیاتی میان تربیت، که بر نیازهای فرد تحت تربیت متمرکز است، و آموزش، که بیشتر بر انتقال ارزش‌های مربی استوار است، را به خوبی درک کند. علاوه بر این، مجموعه‌ای از ابزارهای مشخص و عملی مانند گفت‌وگو، بازی، قصه و نوازش را در اختیار خواننده قرار می‌دهد و نگاه‌های تربیتی متنوعی از جمله ذهن‌آگاهی، شفقت، احترام و همکاری را معرفی می‌نماید تا دیدگاهی جامع‌تر شکل گیرد. یکی از ویژگی‌های برجسته کتاب، تأکید آن بر خودکاوی و تأمل در تجربیات شخصی زندگی، مانند تمرین یادآوری اولین خاطره، به‌عنوان راهی برای رسیدن به درک عمیق‌تر از تربیت است؛ در واقع، هدف اصلی ایجاد یک فرایند فکری و تأملی در خواننده است.

خواندن کتاب تربیت در عمل را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟ 

در درجهٔ اول، والدین، مراقبان و تمام کسانی که مستقیماً درگیر پرورش و راهنمایی کودکان و نوجوانان هستند و به دنبال راهکارها و ابزارهای عملی می‌گردند، از مخاطبان اصلی کتاب محسوب می‌شوند. همچنین، مربیان، معلمان و فعالان حوزه آموزش و پرورش که می‌خواهند درک عمیق‌تری از تفاوت تربیت و آموزش و کاربرد رویکردهای تربیتی در کنار فعالیت‌های آموزشی پیدا کنند، از مطالب آن بهره‌مند خواهند شد. علاوه بر این، مشاوران و روان‌شناسانی که با مسائل رشد، تربیت و روابط خانوادگی سر و کار دارند نیز می‌توانند از دیدگاه‌های مطرح‌شده در کتاب استفاده کنند. با توجه به تأکید کتاب بر خودشناسی و تأمل در تجربیات شخصی، خواندن آن به تمام افرادی که به بهبود روابط و درک بهتر خود از طریق بازنگری در گذشته علاقه‌مند هستند نیز پیشنهاد می‌شود. درنهایت، این کتاب برای کسانی مناسب است که به دنبال درکی عمیق‌تر و فرایندمحور از تربیت هستند و نمی‌خواهند تنها به مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های ساده اکتفا کنند.

فهرست کتاب تربیت در عمل

بخشی از کتاب تربیت در عمل

«از آن‌جا برفتیم هشتم صفر سنهٔ اربع و اربعین و اربعمایه بود که به شهر اصفهان رسیدیم. از بصره تا اصفهان صدوهشتاد فرسنگ باشد. شهری است بر هامون نهاده، آب‌وهوایی خوش دارد و هرجا که ده گز چاره فرو برند، آبی سرد خوش بیرون آید و شهر دیواری حصین بلند دارد و دروازه‌ها و جنگ‌گاه‌ها ساخته و بر همهٔ بارو کنگره ساخته و در شهر جوی‌های آب روان و بناهای نیکو و مرتفع و در میان شهر مسجد آدینه بزرگ نیکو و باروی شهر را گفتند سه فرسنگ‌ونیم است و اندرون شهر همه آبادان که هیچ از وی خراب ندیدم و بازارهای بسیار، و بازاری دیدم از آنِ صرافان که اندر او دویست مرد صراف بود و هر بازاری را دربندی و دروازه‌ای و همه محلّت‌ها و کوچه‌ها را همچنین دربندها و دروازه‌های محکم و کاروان‌سراهای پاکیزه بود و کوچه‌ای بود که آن را کوطراز می‌گفتند و در آن کوچه پنجاه کاروان‌سرای نیکو و در هریک بیاعان و حجره‌داران بسیار نشسته و این کاروان که ما با ایشان همراه بودیم یک‌هزاروسیصد خروار بار داشتند که در آن شهر رفتیم هیچ بازدید نیامد که چگونه فرو آمدند که هیچ‌جا تنگی موضع نبود و نه تعذر مقام و علوفه. و چون سلطان طغرل‌بیک ابوطالب محمدبن میکاییل‌بن سلجوق رحمۀ‌الله علیه آن شهر گرفته بود مردی جوان آن‌جا گماشته بود نیشابوری، دبیری نیک با خط نیکو، مردی آهسته، نیکولقا و او را خواجه عمید می‌گفتند، فضل‌دوست بود و خوش‌سخن و کریم. و سلطان فرموده بود که سه سال از مردم هیچ‌چیز نخواهند و او بر آن می‌رفت و پراکندگان همه روی به وطن نهاده بودند و این مرد از دبیران شوری بوده بود و پیش از رسیدن ما قحطی عظیم افتاده بود، اما چون ما آن‌جا رسیدیم جو می‌درویدند و یک‌من‌ونیم نان گندم به یک درم عدل و سه من نان جوین هم و مردم آن‌جا می‌گفتند هرگز بدین شهر هشت من نان کم‌تر به یک درم کس ندیده است، و من در همهٔ زمین پارسی‌گویان شهری نیکوتر و جامع‌تر و آبادان‌تر از اصفهان ندیدم، و گفتند اگر گندم و جو و دیگر حبوب بیست سال نهند تباه نشود و بعضی چیزها به زیان می‌آید، اما روستا همچنان است که بود، و به‌سبب آن‌که کاروان دیرتر به راه می‌افتاد بیست روز در اصفهان بماندم.»