کتاب علیت یا تجلی

کتاب «علیت یا تجلی» نوشتۀ امیرحسین منصوری نوری است و انتشارات حوزه علمیه مروی آن را منتشر کرده است. این کتاب جستاری است در فاعلیت الهی.

درباره کتاب علیت یا تجلی

در نظریۀ علیت، خداوند علت اصلی و منشأ همه چیز است و هر موجودی که در عالم هستی وجود دارد، نتیجۀ فاعلیت خداوند است. طبق این دیدگاه، خداوند به‌عنوان خالق، علت اولی و اساسی جهان و هر چیزی است که در آن رخ می‌دهد. نظریۀ تجلی بیشتر در عرفان اسلامی مطرح است و بیان می‌کند که جهان و پدیده‌های آن تجلی صفات الهی هستند. به این معنا که خداوند از طریق تجلی صفات خود، جهان را به وجود می‌آورد و امور جهان بر اساس تجلیات مختلف او پیش می‌روند.

کتاب علیت یا تجلی، جستاری در فاعلیت الهی به بررسی یکی از مهم‌ترین مباحث فلسفه و کلام اسلامی یعنی رابطه خداوند با عالم هستی می‌پردازد. در این کتاب، امیرحسین منصوری نوری به تحلیل۳ دیدگاه مختلف درباره‌ی این رابطه می‌پردازد که هر کدام از گروه‌های دین‌پژوه در تاریخ تفکر اسلامی به آنها پرداخته‌اند. این دیدگاه‌ها عبارت‌اند از: دیدگاه تباین کامل بین خالق و مخلوق: این گروه معتقدند که میان خالق و مخلوق جدایی مطلق و تباین کامل وجود دارد. خداوند به‌عنوان یک موجود کامل و فراتر از عالم مخلوقات شناخته می‌شود و هیچ سنخیتی میان ذات خداوند و مخلوقاتش وجود ندارد. این نظریه به‌شدت بر تمایز و جدا بودن خداوند از جهان تأکید می‌کند.

دیدگاه ارتباط وجودی بین خالق و مخلوق: گروه دوم به وجود نوعی ارتباط وجودی میان خالق و مخلوق معتقدند. آنها بر اصل علیت تأکید می‌کنند و معتقدند که خداوند علت اصلی و وجود بخش جهان است. این دیدگاه معتقد به سنخیت و ضرورت بین خالق و مخلوق است؛ یعنی رابطه‌ای که در آن خداوند به‌عنوان علت، مخلوق به‌عنوان معلول از وجود و هستی او بهره‌مند می‌شود. این نظریه نوعی رابطه متقابل و مداوم بین خداوند و جهان را در نظر می‌گیرد و دیدگاه عدم جدایی خالق و مخلوق: گروه سوم معتقدند که جدایی‌ای میان خالق و مخلوق وجود ندارد و این دو به شکلی متصل و غیر قابل انفصال هستند. بر اساس این نظریه، جهان و پدیده‌های آن در حقیقت تجلی و ظهوری از خداوند هستند و هر آنچه در جهان رخ می‌دهد در اصل جلوه‌ای از وجود خداوند است.

امیرحسین منصوری نوری در کتاب علیت یا تجلی به تحلیل نقاط قوت و ضعف هر یک از این نظریه‌ها می‌پردازد. او به‌دقت مسائل فلسفی و کلامی مرتبط با این دیدگاه‌ها را بررسی کرده و تأثیرات هر یک از این نظریات بر درک ما از رابطه خداوند و جهان هستی را تبیین می‌کند. به‌ویژه، منصوری نوری تلاش می‌کند تا نشان دهد چگونه این نظریات می‌توانند نتایج متفاوتی در حوزه‌های مختلف کلامی و فلسفی به همراه داشته باشند. کتاب علیت یا تجلی با جمع‌بندی و مقایسۀ نتایج کلامی حاصل از هر یک از این سه نظریه سعی می‌کند به یک درک جامع‌تر و دقیق‌تر از فاعل بودن خداوند و نحوهٔ تأثیرگذاری او بر جهان دست یابد. این جستار برای علاقه‌مندان به فلسفه، کلام و الهیات اسلامی، به‌ویژه در حوزه‌های مرتبط با مسئلۀ فاعلیت الهی و رابطه‌ی خداوند با مخلوقات، بسیار جذاب و مفید خواهد بود.

خواندن کتاب علیت یا تجلی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران فلسفه، کلام و الهیات اسلامی پیشنهاد می‌کنیم.