کتاب تاریخ رشیدی

کتاب «تاریخ رشیدی» تألیف میرزامحمدحیدر دوغلات و تصحیح اسلام چمنی است و انتشارات اوغوزخان آن را منتشر کرده است. تاریخ رشیدی تاریخ فرزندان چنگیزخان را از زمان به تخت نشاندن توغلوقتمورخان پسر ایسان بوغاخان توسط امیر بولاتجی دوغلات در سال ۱۳۴۷ تا زمان به سلطنت رسیدن رشید سلطان پسر سعیدخان در سال ۱۵۳۳ و همچنین حوادث هندوستان در زمان تبعید میرزا حیدر توسط رشیدخان تاسال ۱۵۴۱ زمان حاکم شدنش در کشمیر را در برمی‌گیرد.

درباره کتاب تاریخ رشیدی

کتاب تاریخ رشیدی بین سال‌های۱۵۴۲ تا ۱۵۴۶ تحت تأثیر بابرنامۀ ظهیرالدین محمد بابر با استفاده از منابع معتبر تاریخی همچون تاریخ جهانگشای عطاملک جوینی، جامع التواریخ رشیدالدین فضل‌الله، ظفرنامۀ شرفالدین علی یزدی، تاریخ گزیدۀ حمدالله مستوفی و الوس اربعۀ اولوغ بیک و دیگر منابع معتبر نوشته شده است.

 در فاصلۀ دو قرن، در آسیای مرکزی، هندوستان و کشمیر و تبت اتفاقات مختلفی در کشمکش‌های سیاسی بین مدعیان تخت خانی می‌افتد. ازیک‌طرف درگیری‌های سیاسی و نظامی بین امیر تیمور و فرزندانش با مدعیان سلطنت اولاد جغتای خان در ماوراءالنهر و از طرف دیگر درگیری‌های آن‌ها با جانشینان جوجی خان، جنگ‌های بین شیبانی خان ازبک با شاه اسماعیل صفوی و درگیری‌های بین اولاد چنگیزی، وقایع مهم کتاب تاریخ رشیدی محسوب می‌شوند.

یکی دیگر از مهم‌ترین اتفاقات تاریخی کتاب تاریخ رشیدی، نوشتن تاریخ بنیان‌گذاری خانات قزاق است؛ زیرا دولت خانی قزاق در بحبوحۀ درگیری‌های سیاسی و نظامی برای به‌دست‌آوردن تخت خانی اولاد چنگیزی و دیگر مدعیان ترک‌تبار در میان ناآرامی‌ها و بی‌هویتی‌های آن زمان با نام قزاق شکل و هویت ملی خاص خود را با تأسیس خانات قزاق اعلام نمود که امروزه وارث آن جمهوری قزاقستان است.

یکی از ویژگی‌های کتاب تاریخ رشیدی بُعد ادبی این اثر است چون بخشی از کتاب گلچینی از ادبیات قرون میانۀ شاعران فارسی و ترک‌زبانان است به همراه نمونه‌هایی از ابیات آثار بزرگان ادب فارسی مانند سعدی، عبدالرحمن جامی، انوری و بزرگانی چون علیشیر نوایی و غزل‌سرایانی که به ترکی غزل سروده‌اند مثل لطفی، عطایی و سکاکی. شرح‌حال مختصري از نامداران ادب و عرفان آن زمان هم در کتاب گنجانده شده است. تاریخ رشیدی همچنین صناعات ادبی مثل کنایات، تشبیهات و استعاره‌ها را به کار گرفته است و میرزا حیدر توانسته است بامهارت اشعار شاعران را در بیان حوادث و اتفاقات تاریخی همگون و هم‌معنا بکار ببرد.

میرزامحمدحیدر دوغلات از نوشتن این کتاب چند هدف داشته است. هدف اول ثبت تاریخ بازماندگان نسل چنگیزخان است تا از یادها فراموش نشود و سندی کتبی از تاریخ آنان براي آیندگانشان باقی بماند. هدف دوم این است که چون او اعتقاد شدیدی به دین اسلام داشته، علاقه‌مند بود که تاریخ خود را از اولین مسلمان نسل چنگیزی که اثرات بسیار مثبت و پایداری در مسلمان‌شدن بازماندگان مغول ایفا کرده است آغاز کند؛ هدف سوم از نوشتن کتاب بیان زندگی خودِ نویسنده و وابستگان قومی‌اش بود درواقع میرزاحیدر در تمام وقایع تاریخی کتاب حضور غیرمستقیم دارد. هدف چهارم در نوشتن کتاب نمایش زندگی روزمره، رفتار و کردار، عادات و رسوم، قابلیت‌های سلاطین، خان‌ها و یا وابستگان آنها، امیران بنام و تأثیرگذار بر امورات سیاسی و یا افرادی است که به‌گونه‌ای با سلاطین و خان‌ها در رابطه بودند.

خواندن کتاب تاریخ رشیدی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به علاقه‌مندان به کتاب‌های تاریخی و دوستداران آشنایی با تاریخ ترکان پیشنهاد می‌کنیم.