کتاب خاطرات و خطرات (جلد دوم)

کتاب خاطرات و خطرات (جلد دوم) نوشتهٔ مهدی قلی هدایت است. نشر ارس این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی دربردارندهٔ توشه‌ای از تاریخ شش پادشاه و گوشه‌ای از دورهٔ زندگی نویسنده.

درباره کتاب خاطرات و خطرات (جلد دوم)

کتاب خاطرات و خطرات (جلد دوم) گوشه‌ای از وقایع تاریخ معاصر ایران را در کنار عملکرد نویسنده از زبان خودش در بر گرفته است. در این کتاب در باب سلطنت شش پادشاه و وقوع حوادث بزرگی همچون ترور ناصرالدین شاه، مشروطیت، استبداد صغیر، نابودی سلسلهٔ قاجار، روی کار آمدن رضاشاه پهلوی، جنگ جهانی اول و دوم و اشغال ایران و به سلطنت رسیدن محمدرضاشاه پهلوی می‌خوانید. مهدی قلی هدایت در این اثر، علاوه‌بر مستندکردن تجربیات و آموخته‌های یکی از آگاه‌ترین و اثرگذارترین رجال سیاسی تاریخ معاصر (خودش)، برخی از حساس‌ترین وقایع سیاسی ایران را مستند کرده است. جلد اول این مجموعه شامل خاطرات این مرد از دورهٔ پیش از آغاز فعالیت‌های سیاسی‌اش تا زمان به‌ توپ بسته‌شدن مجلس را مکتوب کرده است. این مجموعه را یکی از جذاب‌ترین و مهم‌ترین آثار مستند تاریخ معاصر ایران دانسته‌اند.

خواندن کتاب خاطرات و خطرات (جلد دوم) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه در باب تاریخ معاصر ایران پیشنهاد می‌کنیم.

درباره مهدی قلی هدایت

مهدی قلی هدایت ملقب به «مخبرالسلطنه» در سال ۱۲۴۳ هجری شمسی در تهران به دنیا آمد. او در محیطی اشرافی از پدری به نام «علیقلی خان مخبرالدوله» که مقام وزارت علوم را در دوران ناصرالدین شاه و وزارت داخله را در زمان مظفرالدین شاه بر عهده داشت و پدربزرگی به نام «رضاقلی هدایت» که رئیس دارالفنون و ادیب و شاعری برجسته بود، پرورش یافت. پس از سپری‌کردن تحصیلات مقدماتی و عرفی در سال ۱۲۵۸، برای فراگیری ادبیات آلمانی عازم این کشور شد. آنجا به مطالعهٔ تاریخ کشورهای اروپایی مشغول شد و پس از گذشت دو سال به ایران بازگشت؛ سپس مشغول به تدریس در مدرسه‌های جدید و کار در دولت شد. او در زمرهٔ کسانی بود که از مشروطه حمایت کرد و پس از تصویب آن، او و برادرش «مرتضی قلی صنیع الدوله» و همچنین «میرحسین خان» و «میرحسین خان پیرنیا»، کسانی بودند که نظام‌نامهٔ انتخابات را تهیه کردند. مخبرالسلطنه مسئول برگزاری اولین انتخابات مجلس شورای اسلامیِ تهران بود. شهرت او بیشتر ناشی از حضورش در مناصب مختلف سیاسی ایران در اواخر سلطنت قاجار و رضاشاه پهلوی است. زندگی این شخصیت سیاسی با سلطنت شش پادشاه و وقوع حوادث بزرگی همچون ترور ناصرالدین شاه، مشروطیت، استبداد صغیر، نابودی سلسلهٔ قاجار، روی کار آمدن رضاشاه پهلوی، جنگ جهانی اول و دوم و اشغال ایران و به سلطنت رسیدن محمدرضاشاه پهلوی همراه بود. در بیشتر این وقایع یا ناظری آگاه بود یا خود نقشی فعال داشت. کتاب «خاطرات و خطرات»، گوشه‌ای از این وقایع را در کنار عملکرد او از زبان خودش در بر گرفته است.

بخشی از کتاب خاطرات و خطرات (جلد اول)

«تلگراف شاه به روزولت

از آنجا که می‌دانیم جناب‌عالی با کمال توجه ناظر جریان وقایع در ایران می‌باشید خوشحالم که به اطلاع جناب‌عالی برسانم که دولت ما با توجه به اصل منشور اتلانتیک که با آن کمال موافقت را داریم پیمان اتحاد با دولت انگلیس و دولت جماهیر شوروی بستیم، به امضا کردن این سند ما اتکای خود را به حسن نیت و دوستی دیرین که بین کشورهای متحد امریکا و ما وجود دارد ابراز می‌داریم و اطمینان داریم که رویهٔ دیرین جناب‌عالی نسبت به مبادی اصلی این پیمان اجرای تعهداتی را که در این پیمان مندرج است تضمین می‌کند و برای کشور و ملت ما آیندهٔ درخشانی در سایهٔ صلح و آرامش در داخل مرزهای کشور ایجاد می‌کند، محمدرضا پهلوی.

جواب روزولت

تلگراف اعلی‌حضرت را مشعر بر این که دولت ایران پیمان اتحاد با دولت انگلیس و دولت جماهیر شوروی سوسیالیستی بسته است دریافت داشتم، این پیمان را مطالعه کرده و خیلی خوشوقتم که می‌بینم در ضمن شرایط آن تعهد دول متفقه در محترم شمردن تمامیت ارضی، حاکمیت و استقلال سیاسی ایران و همچنان تعهدات چندی از طرف اعلی‌حضرت که در خور دوستی باستانی که بین مملکت ما از سالیان دراز موجود بوده و می‌باشد دایر بر همکاری با متفقین در مبارزهٔ آن‌ها بر علیه متجاوزین ظالم که سعی دارند حق بقای دول آزاد را انکار کنند منظور گشته است. آرزوی من این است که عقد این پیمان ترقی مسالمت‌آمیز ایران را تقویت کرده و سعادت ملت اعلی‌حضرت را تأمین نماید. فرانکلین روزولت.

دورهٔ واویلا

آشوب در تمام ذرات عالم است، روی کره می‌سوزد، خشک و تر، مرد و زن، در تهران قشون روس یک طرف قشون انگلیس یک طرف قشون امریکا بین این دو، سی چهل هزار نفر لهستانی غالب با دست خالی وارد تهران شدند و سربار زحمت‌های دیگر. اضطراب به جایی رسید که یاران فراموش کردند عشق. روزنامجات رنگارنگ در انتقاد دورهٔ پهلوی هم‌آهنگ، میدان به دست آورده ضرب شست می‌نمایند. در دورهٔ پهلوی زبان انتقاد و فحاشی خاموش بود. دل‌ها تنگ نام و ننگ فراموش شد، ورثهٔ مقتولین در قصر دعوی قصاص دارند. اجزای شهربانی مورد تعقیب، مختاری زندانی شد. زشت و زیبا در هم آمیخته، اغراض به قالب ریخته، در محاکم غوغا است، دولت خسته، رشته گسسته.

آلمان به قفقاز نزدیک شد، اضطراب افزود، سخنی از جبههٔ قفقاز می‌رود، روزبه‌روز عدهٔ انگلیس و امریکا می‌افزاید آذوقه می‌کاهد، آخر تدبیر دولت تشکیل وزارت خواربار شد مزید بر علت گشت و تدین مورد تهمت و تعقیب.

دورهٔ چهاردهم تقنینیه دایر شد. ۶ اسفند ۱۳۲۲ غوغای اعتبار نامه بر سایر غوغاها اضافه. شرح جنجال و قیل و قال در مجلس از صحبت ما بیرون است. همین‌قدر گوییم که لحن‌ها بیغاره است و حضور قشون اجنبی یگانه چارهٔ پتیاره. معروف است در جهنم ماری است که از او پناه به عقرب می‌برند. اگر فتنه‌جویان ساکتند از بیم نیروی اجنبی است، میلیسپو که برای مالیه استخدام شده بود وارد شد، اختیارات نامحدود برای او به تصویب رسید، قانون مالیات بر درآمد و اختیار ضبط مازاد محصول از مصرف مالک برقرار گشت. ۳ اردیبهشت ۱۳۲۲، از حیث نان سکونتی حاصل شد انتظار بهبودی به طفیل رئیس مالیه که امریکایی است فوق آن است که وضعیت اجازه بدهد.

میلیسپو هم اختیارات خود را از حد تجاوز داده تصرف در اموری می‌کند که محتاج تصویب مجلس است، روزنامه‌ها انتقاد می‌کنند و فریاد می‌زنند، این داد و بیداد هم از حد اعتدال بیرون است، بر سر تغییر رئیس بانک کشمکش بین رئیس مالیه و رئیس بانک ملی دایر است، از مقالات در روزنامه کار به انتشار رسالات کشیده است.

آلمان که از استالین گراد پیش‌آمده بود در اواخر سنهٔ ماضی و هذه السنه (۱۳۲۲) عقب می‌نشیند، در جبههٔ دوم مقداری از خاک فرانسه به تصرف متفقین آمده است به ایتالیا نفوذ کرده‌اند نگرانی تخفیف یافته احیاناً مال‌التجاره وارد می‌شود در وسایل حمل و نقل هم گشایش حاصل شده است. کابینهٔ ساعد هم پس از تزلزلی ثباتی یافته امید بهبودی می‌رود. گندم که در سنهٔ گذشته به پانصد ششصد تومان رسیده بود (۳۰۰ کیلو) به صد و پنجاه و کمتر داد و ستد می‌شود، برنج که تا هزار تومان خرواری رسید. اینک سیصد و چهارصد داد و ستد می‌شود قند که یکمن (۳ کیلو) پنجاه تومان (۵۰۰ ریال) به فروش می‌رفت حال بیست تومان ارزش دارد قیمت پارچه تنزل نموده است تا روزگار چه باز پیش آورد.»