کتاب انتفاضه شعبانیه

کتاب انتفاضه شعبانیه به‌قلم صفاءالدین تبرائیان را انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر کرده است. این کتاب به بررسی و واکاوی قیام ملی مردم عراق در برابر رژیم بعث پس از شکست صدام در جنگ با کویت می‌پردازد.

درباره کتاب انتفاضه شعبانیه

صدام حسین، دیکتاتور عراق، پس از پایان جنگ با ایران و ناکامی در اجرای نقشه‌های بلندپروازانه‌اش برای فتح تهران، با جنگ لفظی علیه کشورهای عرب منطقه و متهم کردن به عدم حمایت از خود در طول جنگ با ایران و اتهام دزدی نفت به کویت، جنگ با این کشور را آغاز کرد. جنگی که جز خسارات جانی و مالی فراوان چیز دیگری به همراه نیاورد، ضمن اینکه سبب‌ساز حضور و دخالت آمریکایی‌ها در این منطقه و شدت یافتن مناقشات و درگیری‌ها و افزایش تلفات و کشتار غیرنطامیان گشت. در همین حین و پس از شکست و عقب‌نشینی خفت‌بار رژیم بعث از مواضع خود در کویت، خیزش ملی مردم عراق در ۱۰ شعبان ۱۴۱۱ هجری قمری از نمونه‌های مهم قیام مردمی علیه حکومت جبار و مستبد صدام بود که هر چند با ددمنشی تمام پاسخ داده شد، اما نقش مهمی در سیر حوادث مهم سال‌های بعد در این کشور و منطقهٔ خاورمیانه ایفا کرد. کتاب پیش‌رو کوششی است برای تحلیل ابعاد مختلف زمینه‌ساز این قیام و اثری که در جنبه‌های مختلف تاریخ عراق و کل منطقهٔ خاورمیانه داشته است. 

خواندن کتاب انتفاضه شعبانیه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

علاقه‌مندان به تاریخ خاورمیانه و نیز دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های علوم سیاسی و روابط بین‌الملل از خواندن این کتاب سود خواهند برد.

بخشی از کتاب انتفاضه شعبانیه

«عراق امروز گستره‌ای است که در پی وقوع جنگ جهانی اول از سلطهٔ خلافت عثمانی جدا شد و تحت‌الحمایهٔ بریتانیا قرار گرفت. انگلیسی‌ها حدود ۱۰۰ روز پس از شروع نخستین حرب عالمگیر به بندر مهم بصره در جنوب عراق یورش بردند. اشغال بصره و چندی بعد سرتاسر عراق جای پای پادشاهی بریتانیای کبیر در منطقه را بیش از پیش مستحکم کرد. سر والنتین چیرول از کارگزاران مهم دولت انگلیس که در ۱۹۰۲م / ۱۲۸۱ش به‌منظور ارزیابی اوضاع به این بخش حساس منطقهٔ خاورمیانه اعزام شده بود می‌گوید حق دولت انگلیس است که در خلیج‌فارس سلطهٔ خود را حفظ کند و جورج کرزن در ۱۹۱۱م / ۱۲۹۰ش در مجلس لردها اعلام کرد: «اشتباه است اگر گمان کنیم مصالح سیاسی ما تنها منحصر به خلیج‌فارس است. این مصالح تا بصره و فراتر از آن تا بغداد امتداد دارد. 

انگلیسی‌ها به دلایل متعددی مبادرت به اشغال عراق کردند که اهم آن‌ها عبارت است از:

۱. منافع اقتصادی: به رغم آنکه سابقهٔ بهره‌وری‌های سرشار مالی بریتانیا در عراق به قبل از سدهٔ نوزدهم باز می‌گردد اما از آغاز سدهٔ بیستم منافع اقتصادی آن‌ها رو به فزونی نهاد. پیدایی نفت به‌ویژه در ناحیهٔ موصل منبع درآمدزایی هنگفت و عامل عمدهٔ تحریک انگلیسیان سودجو برای رخنه و سلطه بر عراق بود هر چند صرف نظر از نفت منابع اقتصادی وسوسه‌انگیز دیگری در عراق دیدگان استعمارگران بریتانیایی را خیره کرده بود.

۲. مصالح سیاسی و نظامی: انگلیسی‌ها به‌منظور نگاهبانی از مطامع امپراتوری خود در مشرق‌زمین و البته هندوستان دست به هر اقدامی می‌زدند؛ آنان طی سده‌های هفدهم و هجدهم برای تسلط بر آبراه‌های دریایی منتهی به هند، با رقیبان کهنه‌کار پرتغالی هلندی و فرانسوی مصاف سختی داشتند؛ اما انگلیسی‌ها در نیمهٔ دوم قرن نوزدهم، دو رقیب توانمند چون آلمان و روسیه را نیز فراروی خود دیدند. ناگفته نماند که آلمان از اوائل سدهٔ نوزدهم به‌عنوان رقیب سرسخت بریتانیا، جلوه‌های دیپلماسی و نمایش نظامی خود را در منطقه آشکار کرد. اتحاد عثمانی با آلمان، سیاست‌ورزان انگلیسی، قرار گرفتن عثمانی در کنار آلمان در رویارویی نظامی آتی را حدس زده بودند. ترک‌ها پیش از آغاز نزاع قهرآمیز با انگلیسی‌ها خصومت خود با آنان را آشکار کرده بودند. دولتمردان انگلیسی برای ضربه زدن به این محور و حمایت از منافع و مصالح منطقه‌ای خود، به ویژه در خلال جنگ، چاره را در هجوم به عراق و تصرف این کشور و اخراج عثمانی پس از چهار قرن از بین‌النهرین دیدند.