کتاب پایان

کتاب پایان نوشتهٔ ریچارد نوپرت و ترجمهٔ علیرضا نوری رضوی است. نشر گیلگمش این کتاب را منتشر کرده است. این اثر درمورد روایت‌گری و بستار در سینما سخن گفته است.

درباره کتاب پایان

کتاب پایان (The End: Narration and Closure in the Cinema) را یکی از معدود آثاری دانسته‌اند که به مبحث «پایان» در سینما پرداخته است. نویسنده، استاد هنر در دانشگاه جورجیا و دانش‌آموختهٔ دانشگاه ویسکانسین است. حوزهٔ پژوهش او شامل سینمای فرانسه، نظریهٔ روایت و انیمیشن بوده است و چندین کتاب در این مباحث تألیف و ترجمه کرده است. ریچارد نوپرت این کتاب را در شش فصل به رشتهٔ تحریر در آورده است. او در کتاب حاضر در سه گفتمان، فیلم‌ها را در چهار دستهٔ پیشنهادیِ «متن بسته»، «داستان باز»، «گفتمان باز» و «متن باز» جای داده است تا فرایندهای درهم‌تنیدهٔ روایت‌گری و نظاره‌گری و آغاز و پایانی که روایت‌های سینمایی را شکل می‌دهد، آسان‌تر از یکدیگر تفکیک  و آن‌ها را ارزیابی کند. این اثر که یک پژوهش سینمایی و روایت‌شناسانه است، به بخش بسیار کنجکاوی‌برانگیز فیلم، بخشی که منبع انواع حدس‌وگمان‌ها است پرداخته است؛ آخر فیلم. نویسنده، روایت‌ در فیلم را با تمرکز بر پایان فیلم‌ها و با آوردن مثال‌هایی از چند فیلم و تحلیل آن‌ها بر اساس پایان‌بندیشان، بررسی کرده است. هدف او از نگارش کتاب «پایان»، دست‌یافتن به توافق دقیقی دربارهٔ چگونگی شیوه‌های بسیار متفاوتی بوده است که فیلم‌های گوناگون برای بیان داستان‌های خود برمی‌گزینند. با او همراه شوید.

خواندن کتاب پایان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران هنر و حرفهٔ سینما و نیز به دوستداران فیلم‌نامه‌نویسی و نمایشنامه‌نویسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب پایان

«در اواخر دههٔ ۱۹۷۰، یک نسخهٔ کامل از نشریهٔ قصه‌پردازی قرن نوزده به «بَستار در رمان» اختصاص یافت. این نسخهٔ ویژه از کتاب حس یک پایان، اثر فرانک کِرمود، و نیز از تأثیر این کتاب بر احیای گرایش نقادانه به بَستار روایت الهام گرفت. در پیش‌گفتار این نسخه، آلکساندر وِلش وفورِ مقالات و کتاب‌هایی را که به‌راستی در نخستین دههٔ نشر کتاب کِرمود به موضوع پایان اختصاص یافته بودند تحسین می‌کند؛ بااین‌حال، به‌ناگزیر می‌پذیرد که هنوز ناکارآمدی و ناسازگاری آزاردهنده‌ای در واژگان نقادانهٔ پایان وجود دارند. شکاف‌های نظریهٔ روایت از اواخر دههٔ ۱۹۷۰ تاکنون هنوز بسته نشده‌اند.

اختلاف‌نظر موجود دربارهٔ روش‌های توصیف و واکاوی پایان‌های رمان و شعر در مطالعات ادبی، اقتباس اصطلاحات ادبی در واژگان نقد فیلم را نیز بیش‌ازحد دشوار می‌کند. اما از طریق واژگان و روش‌شناسی کتاب حاضر می‌توان آن دسته از فعالیت‌های متنی و نظاره‌گری را دریافت که به ایجاد یا تهدید بَستار روایت منجر می‌شوند. در این کتاب، افزون بر ایجاد دستگاه جامع و دقیقی برای واکاوی پایان‌های فیلم داستانی، رویکرد نشانه‌شناختی تعدیل‌یافته‌ای به روایت‌شناسی فیلم نیز عرضه شده است.

تفکیک فرجام داستان از بَستار گفتمان کمک می‌کند که متون روایتگرانه را با نظر به راهبردهای کلی گشودگی یا قطعیت آن‌ها دسته‌بندی کنیم. چهار دستهٔ پیشنهادیِ متنِ بسته، داستان باز، گفتمانِ باز و متنِ باز یک عمل سنجش‌گرانهٔ بنیادی را ممکن می‌سازند که در واقع شناسایی الگوهای فرجام‌پذیری یا فرجام‌ناپذیری روایت و گشودگی یا بَستار گفتمان است. با اِعمال پیوستهٔ این الگو می‌توان به درک بهتری از راهبرد کلی روایتگرانهٔ هر فیلمی نسبت به ساختارها، تکنیک‌ها و طرح‌های مشابه فیلم‌های دیگر دست یافت. بنابراین، فرایند واکاوی فیلم همیشه شامل شناسایی فعال نشانه‌های بزرگ تَرامتنی و در نهایت شناسایی و مطالعهٔ ساختار یا شبکهٔ عناصر داستانی و تکنیک‌های گفتمانی ویژهٔ آن فیلم می‌شود. بااین‌حال، این دسته‌بندی‌ها به معنای انکار تمام موارد بینابینی نیستند، زیرا بسیاری از فیلم‌ها تلاش می‌کنند خود را از بند تعریف ساده‌ای از میزان بَستار یا پایان‌پذیری رها سازند و هر بیننده ممکن است در نهایت عناصر گوناگون روایتگری را به طرق متفاوت تفسیر کند.

چنین پژوهشی می‌تواند و باید بتواند موارد خاص فیلم‌هایی را که به نظر می‌رسند بین دو دسته در نوسان باشند، مشخص کند. فیلم فارغ‌التحصیل (مایک نیکولز، ۱۹۶۷) نمونه‌ای روشنگر از فیلمی است که به نظر می‌رسد ساختار داستانی نسبتاً سست بازی‌گوشانه‌اش به‌شدت از موج نوِ فرانسه تأثیر گرفته باشد. بِن براداک (داستین هافمن) در صحنهٔ نهایی این فیلم دل ایلِین رابینسون (کاترین راس) را به دست می آورد و ایلِین کارل اسمیت، مردی که به‌تازگی با او ازدواج کرده بود و خانوادهٔ خود را به‌خاطر بِن ترک می‌کند. بِن و ایلِین در یک لحظهٔ سرخوشی، سوار بر اتوبوس شهری، با هم فرار می‌کنند. داستان یقیناً هرمنوتیک اصلی هدف بِن را حل می‌کند. اگرچه، کاراکترها در نماهای واپسینِ اتوبوس دیگر واقعاً به یکدیگر هیچ توجهی نمی‌کنند (وقتی بِن به ایلِین روی می‌آورد او با نگاهی جدی سمت دیگر را می‌نگرد، وقتی ایلِین به بِن نگاه می‌کند او نیز با تبسم به سوی دیگری می‌نگرد). افزون بر آن، به جای تکرار شاد موسیقایی، باند صدا ترانهٔ صدای سکوت از سایمِن و گارفانکِل را پخش می‌کند که برای لحظات اندوه و تنهایی دوران پریشانی بِن به کار گرفته شده است. بنابراین، گرچه این فیلم در سطح گفتمان به‌قوت بسته است، نمایش این دو، باند صدا و این واقعیت که دیگر جایی برای رفتن ندارند، پایان خوش فیلم را تضعیف می‌کند.»