کتاب دانیال نبی در اسلام و یهود

کتاب دانیال نبی در اسلام و یهود نوشتۀ محمد منابی در انتشارات اندیشه احسان به چاپ رسیده است. این کتاب با تکیه بر منابع پژوهشی مختلف و کتاب‌های مذهبی اسلامی و یهودی، زندگی و زمانۀ دانیال نبی و جایگاه ایشان در ۲ دین اسلام و یهود را بررسی کرده است.

درباره کتاب دانیال نبی در اسلام و یهود

این کتاب، در حوزۀ ادیان تطبیقی است که بر پایۀ کهن‌ترین و معتبرترین منابع غربی و شرقی و یهودی و اسلامی به واکاوی جایگاه دانیال نبی از منظر دو دین اسلام و یهود و همچنین فرازونشیب مراحل زندگانی ایشان می‌پردازد.

از آنجایی‌ که در قرآن کریم نامی از حضرت دانیال نیامده، در سنت اسلامی شخصیت وی کمتر شناخته‌شده است. حتی در دین یهود نیز تصویر روشنی از حضرت دانیال وجود ندارد و زمان حیات این پیامبر را به دوره‌های مختلف نسبت می‌دهند، گرچه در کتاب مقدس به‌عنوان یکی از پیامبران برجستۀ بنی‌اسرائیل نام‌ برده شده است.  در ایران و در شهر شوش مقبره‌ای به وی منسوب است که البته دربارۀ این نسبت نیز تردید فراوان وجود دارد؛ ازاین‌رو، شاید این کتاب بتواند بخشی از ابهامات را روشن کند. در این کتاب بررسی خواهد شد که چگونه دانیال نبی در دربار به موقعیت حساسی دست یافت و چگونه با قضاوت‌های خود و تعبیر پیشامدها، در دربار تأثیرگذار شد.

در این کتاب همچنین زندگانی حضرت دانیال نبی در قبل و پس از اسارت بابلی، چگونگی سرنگونی پادشاهی یهودیت در میان پیشگویی‌ها، انبیای قبل از دانیال نبی و آن دسته از منابع تاریخی که دربارۀ واقعۀ تاریخی اسارت بابلی به‌دست حکومت بابل سخن گفته‌اند، توصیف شده است. همچنین روایت داستان دانیال نبی و ۳ رفیق ایشان در کاخ سلطنتی و پیشگویی‌ها و تعبیر رؤیاها، فرشته و داستان زندانی و به چاه افکندن ایشان چه در حکومت بابلی و چه در حکومت هخامنشی و تأثیر بسزای ایشان در هنگام رهایی از اسارت و قبل از آن، همین‌طور چگونگی رسیدن ایشان به مقامی عالی در دربار بابلی و هخامنشی و نیز آراء و احوال ایشان با استناد به منابع یهودی و اسلامی پرداخته شده است.

کتاب دانیال نبی در اسلام و یهود شامل دو فصل اصلی است: فصل اول، بررسی احوال و ویژگی‌های دانیال نبی از نگاه یهودیت و فصل دوم، دانیال نبی از منظر اسلام و مسلمانان است. بخش دانیال نبی از نگاه یهودیت، شامل ۳ گفتار است. گفتار اول دربردارندۀ بحثی راجع به شخصیت‌شناسی ایشان است و سیر زندگانی دانیال نبی را پی می‌گیرد. در گفتار دوم به‌طور خاص کتاب‌شناسی دانیال نبی موجود در کتاب مقدس و گزاره‌های آن را ذکر می‌کند از جمله: ابواب کتاب دانیال نبی و تقسیم‌بندی موضوعی کتاب، تاریخ نگارش، زبان کتاب دانیال نبی، دوران کتاب و خلاصۀ نبوت‌های آن حضرت که هرکدام جداگانه بررسی شده‌اند. گفتار سوم به‌ فرم ادبی و محتوای کتاب دانیال نبی می‌پردازد. 

در فصل دوم، بحث معطوف به دانیال نبی از منظر اسلام است. این بخش نیز دارای ۳ گفتار است. در گفتار اول شخصیت دانیال نبی در دوران مختلف از منظر محققان مسلمان از دوران کودکی، اسارت و زندگی در بابل و مهم‌ترین گزاره یعنی محل دفن ایشان ذکر شده است. گفتار دوم تحت عنوان «تاریخچه کتاب دانیال نبی»، دربردارندۀ بحثی در باب اعتبار و محتوا و منابع اسلامی و نقل آنان از این کتاب است. در گفتار سوم به اماکن منسوب به دانیال نبی، معرفی شهر شوش و چگونگی پیدا شدن تابوت دانیال نبی به روایت مسلمانان، معرفی معماری شکل گنبد دانیال نبی در شوش و ذکر دیگر آرامگاه‌های منسوب به شخصیت ایشان در دیگر مکان‌ها پرداخته شده است.

خواندن کتاب دانیال نبی در اسلام و یهود را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

به همۀ دوستداران تاریخ ادیان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب دانیال نبی در اسلام و یهود

«طبق کتاب دانیال نبی می‌خوانیم که دانیال در زمره اسرای نبوکدنصر به اسارت برده شد. سفری که به نام وی جمع‌آوری شده است، می‌گوید وی با سه نفر دیگر از اسرا به نام‌های حننیا، میشایل، و عزریا که جوانانی خوش‌منظر بودند برای اقامت در کاخ پادشاه نبوکد نصر کلدانی انتخاب شدند و خوراک روزانه آنها از طعام مَلِک و از شراب نوشیدنی وی تعیین شد، تامدت سه سال با این تغذیه پرورش یابند و پس از آن در برابر پادشاه بایستند، چرا که در این مدت براساس رسم و رسوم عدات قیصر، به‌ویژه آموختن زبان کلدانی که زبان کاخ بود، تربیت شده بودند. پس نخستین اقدام دانیال و رفقای او در کاخ این بود که یهودی بودن خود را آشکار کردند. آنها این کار را از طریق نپذیرفتن غذاهایی که از طرف کاخ برایشان تعیین شده بود، انجام دادند. و در این باره سفر دانیال می‌گوید:

«دانیال در قلبش نیت نمود که خویشتن را از طعام ملک و شراب نوشیدنش ملوث نسازد» لذا رئیس خواجه‌سرایان تقاضا کرد که او رفقایش را از خوردن غذا و نوشیدنی قصر معاف دارد و به‌جای آن حبوبات (عدس، نخود، ماش و باقلا) در اختیارشان گذارد. رئیس خواجه‌سرایان در جواب گفت که می‌ترسد اگر این تقاضا را برآورده کند لاغرتر از جوانان همسال خود شوند، و در نتیجه وی در معرض خشم پادشاه قرار گیرد و سرخود را بر باد دهد». رئیس خواجه‌سرایان نام دانیال نبی را به نام کلدنی بلطشصر تغییر داد. نبوکد نصر خوابی دید و از معبرین تعبیر آن را درخواست، ولی آنها از عهده آن برنیامدند، نوبت دانیال رسید. پادشاه از او نیز خواست تا خواب را تعبیر کند و دانیال مهلت خواست و آنگاه به خانه خویش رفت و ماجرا را به اطلاع رفقایش رسانید. آنها آن شب را به مناجات سپری کردند و دانیال فردای آن روز نزد نبوکدنصر آمد و تفسیری حساب شده از خواب او ارائه داد. نبوکدنصر از توضیحات دانیال خوشحال شد و در برابر او به سجده افتاد و دستور داد او را گرامی دارند. نبوکد نصر گفت: «حقا خدای شما خدای خدایان و خداوند ملوک و کشف‌کننده رازهاست، چون که به کشف نمودن این راز قادری شد.»