کتاب معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه

کتاب معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه؛ به همراه دستورالعمل نمره‌دهی برای آموزشگران نوشتهٔ ریچارد پل و لیندا الدر و ترجمهٔ محمدرضا سلیمی است و نشر نو این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه

دربارهٔ این تصور که دانش‌آموزان و دانشجویان ما دارند یاد می‌گیرند که سنجشگرانه بیندیشند فراوان سخن گفته می‌شود. اما هر فرد خردمندِ آشنا با تحصیلات امروزی، اگر معیارهای قابلیت در سنجشگرانه‌اندیشی را حتی به شکل گذرا، وارسی کند قاعدتاً قانع خواهد شد که این تصور صحیح نیست. 

معیارهایی که در کتاب معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه بر شمرده شده به عنوان مرجعی برای آموزشگران، طراحان برنامهٔ آموزشی، مدیران، و مراجع تصمیم‌گیرنده به کار می‌آیند. استفاده از این قابلیت‌ها در برنامهٔ درسی به ما اطمینان می‌دهد که سنجشگرانه‌اندیشی، در آموزش هر موضوعی به تمام دانشجویان، در هر پایه از تحصیل، پرورش داده می‌شود. فقط زمانی می‌توانیم انتظار داشته باشیم که گروه‌های زیادی از دانشجویان این قابلیت‌ها را به دست آورند که بیشتر آموزشگران در هر مؤسسه معیارهای سنجشگرانه‌اندیشی را در موضوع یا موضوعاتی درسی در هر پایهٔ تحصیلی پرورش دهند. نمی‌توان از دانشجویان انتظار داشت که سنجشگرانه‌اندیشی را در یک یا چند ترم آموزشی به طور اصولی یاد بگیرند.

اگر کسب این قابلیت‌ها را فرآیندی در نظر بگیریم که دوازده تا شانزده سال یا بیشتر طول می‌کشد و همهٔ آموزش‌ها، از کودکستان تا دانشگاه، در آن نقش دارند، دانشجویان می‌توانند به همهٔ قابلیت‌هایی که در این کتاب بیان می‌کنیم، و بیشتر از آن، دست یابند. بنابراین، توصیه می‌کنیم کسانی که مسئول آموزش هستند مشخص کنند کدام قابلیت‌ها، در کدام پایه، در کدام موضوعات، و برای چه دانش‌آموزان یا دانشجویانی آموزش داده شوند. مهم‌ترین قابلیت‌ها باید بیشترین سهم را در آموزش به خود اختصاص دهند تا بیشتر تقویت شوند. بعضی از قابلیت‌ها را می‌توان به شیوه‌های محدودتری آموزش داد.

به باور ما، هر شهروند یا دانشجوی فرهیخته به توانایی‌ها و آمادگی‌هایی که از طریق این قابلیت‌ها پرورش داده می‌شوند نیاز دارد. و معتقدیم هر شخص خردمندی که این قابلیت‌ها را به طور دقیق مطالعه کند با این نظر موافقت خواهد کرد.

برای اینکه کلاس درس را به اجتماعی از اندیشه‌ورزان تغییر دهیم، باید دوراندیشی داشته باشیم. باید با دید باز و جامع‌نگرانه تأمل کنیم و نظام‌مند، متعهد، و ژرف‌بین باشیم. در واقع این کار پرچالشی است؛ اما چالشی است که اگر از آن چشم‌پوشی کنیم، پذیرفته‌ایم که بهروزی و سلامت جامعه و دانشجویان به خطر بیفتد.

خواندن کتاب معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب در اصل برای آموزشگران (معلمان، استادان، و تسهیل‌گران) سنجشگرانه‌اندیشی نوشته شده است. هدف کتاب این است که چارچوبی برای ارزیابی توانایی و قابلیت دانش‌آموزان و دانشجویان در زمینهٔ سنجشگرانه‌اندیشی فراهم آورد. 

بخشی از کتاب معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه

«سواد اطلاعاتی نگرانی فزایندهٔ آموزشگران است. سواد اطلاعاتی مجموعه‌ای از مهارت‌هاست که هم به آموزش و هم به سنجشگرانه‌اندیشی پیوند داده می‌شوند. بدون توانایی در سواد اطلاعاتی، دانشجویان نمی‌توانند افراد فرهیخته‌ای باشند چون نمی‌دانند چه اطلاعاتی را بپذیرند و چه اطلاعاتی را رد کنند. این سنجشگرانه‌اندیشی است که ابزارهایی را برای ارزیابی اطلاعات فراهم می‌کند.

با نگاه واقع‌بینانه، سواد اطلاعاتی جنبه یا بعدی از سنجشگرانه‌اندیشی است که به آن وابسته است، اما نه به طور کامل. دلیل آن ساده است. اطلاعات قطعاً یکی از هشت عنصر اصلی اندیشه است که در ارتباط با هم عمل می‌کنند. برای فهم هر مجموعه‌ای از محتوا، هر ارتباط انسانی، هر کتاب، فیلم، یا پیام رسانه‌ای، شخص نباید صرفاً «اطلاعات» خام محتوا را بفهمد، بلکه باید هدف آن، پرسش‌هایی که مطرح می‌کنند، مفهوم‌هایی که اطلاعات را سازمان می‌دهند، انگاشته‌هایی که زیربنای آن را شکل می‌دهند، نتیجه‌هایی که از آن حاصل می‌شوند، برآیندهایی که به دنبال نتیجه‌ها می‌آیند، و نظرگاه‌های روشن‌کنندهٔ محتوا را نیز درک کنند.

به‌علاوه، برخوردار بودن از اطلاعات کفایت نمی‌کند، فرد باید بتواند وضوح، درستی، دقت، مناسبت، عمق، جامع‌نگری، منطق و اهمیت آن را ارزیابی کند.

ذهنِ ما تنها به وسیلهٔ اطلاعاتی که جست‌وجو می‌کنیم شکل نمی‌گیرد؛ اطلاعاتی که ما را جست‌وجو می‌کنند و اطلاعاتی که رد می‌کنیم نیز در شکل‌دادن به ذهن ما نقش دارند. برای مثال، دانشجویان، برای آنکه سوگیری‌ها و پروپاگاندا را کمتر درونی کنند، به اطلاعات درست نیاز دارند تا بدانند چه‌طور رسانه‌های همگانی در انتخاب، شکل‌دادن، و پیچش اطلاعات برای مصرف همگانی عمل می‌کنند. هدف اصلی رسانه‌های همگانی آموزش همگانی نیست، بلکه سود بردن است. رسانه‌ها سودشان را این‌گونه به حداکثر می‌رساند که به مردم بگویند اساساً چه می‌خواهند بشنوند و برای مخاطبانشان با توجه به تمایلات، تعصبات، و تعهداتشان برنامه پخش کنند. بازارهای رسانه‌های همگانی به میزانِ حساسیتِ مخاطبانشان، آگهی‌دهندگانشان، دولت، و میزان محبوبیت رقیبانشان توجه می‌کنند. آنها اشتیاق مردم را با برنامه‌های جدید، مهیج، و تکان‌دهنده تغذیه می‌کنند. این رویدادها حاصل توطئه نیستند، بلکه حاصل دخالت منفعت اقتصادی‌اند.»