کتاب کارآزمایی های شاهددار تصادفی

کتاب کارآزمایی های شاهددار تصادفی نوشتهٔ الی جان درو جداد و مورای اینکین و ترجمهٔ عبدالرسول سبحانی و مهین ملایی است و نشر ارجمند آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب کارآزمایی های شاهددار تصادفی

کارآزمایی‌های شاهددار تصادفی (RCTs) یکی از قوی‌ترین و انقلابی‌ترین ابزارهای تحقیق در ارزیابی مداخلات درمانی هستند. کتاب کارآزمایی های شاهددار تصادفی با توصیفی مناسب و قابل دسترس، به اصول و عمل RCTها و نقش آن‌ها در تصمیم‌سازی‌های بالینی (Clinical decision- making) می‌پردازد. این کتاب با یک قالب ساختار یافته به صورتی کاملاً شفاف یک‌سری از اطلاعات در جنبه‌های مختلف RCTها از انواع طراحی‌های کارآزمایی تا واژگان فنی در تحلیل نتایج و کاربرد آن‌ها را در پزشکی مبتنی بر شواهد (EBM) برای خواننده فراهم می‌آورد. نویسندگان اصلی کتاب با تفکری عمیق و با تکیه بر شواهد و نقل‌وقول‌ها جایگاه منطقی و واقع‌گرایانه این ابزار را در تصمیم‌سازی‌های نظام سلامت بیان می‌کند و در نهایت از یک طرف راه را بر مدعیان و درمانگرانی که دائماً کشف‌های خارق‌العاده را در رسانه‌ها تبلیغ می‌کنند می‌بندد و از طرف دیگر با ذکر دغدغه‌های فکری خود در پایان هر فصل محققان را از شیفتگی مفرط، حقیقت ناب دانستن این روش، خطاناپذیر بودن آن برحذر می‌دارند.

دکتر عبدالرسول سبحانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی گیلان و مهین ملایی، کارشناس ارشد پرستاری این کتاب را ترجمه کرده‌اند. کتاب با نظر دکتر حسین ملک افضلی، استاد ممتاز دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران منتشر شده است.

خواندن کتاب کارآزمایی های شاهددار تصادفی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

مطالعهٔ این کتاب را به همهٔ محققان عرصه سلامت، اساتید گرامی هیئت علمی، دستیاران، دانشجویان و همهٔ تلاش‌گرانی که به ایده‌های خلاق برای یک مراقبت سلامت علمی و مدرن می‌اندیشند توصیه می‌کنیم.

بخشی از کتاب کارآزمایی های شاهددار تصادفی

«RCT ها اغلب بسته به سنجش کارآیی (Efficacy) یا اثربخشی (Effectiveness) یک مداخله، با واژه‌های مختلفی تعریف می‌شوند. از آنجا که این دو مفهوم در نام خود شباهت‌هایی با یکدیگر دارند گاهی با هم اشتباه می‌شوند.

منظور از لغت کارآیی (efficacy) این است که مداخله روی دریافت‌کنندگان آن مؤثر واقع شده یا خیر؟ هدف یک کارآزمایی کارآیی (گاهی دلالت بر کارآزمایی توضیحی دارد) پاسخ دادن به این سؤال است که آیا یک مداخله قادر به عملی شدن تحت شرایط بهینه هست؟ چگونه؟ یک کارآزمایی کارآیی به شکلی طراحی شده که نتایج حاصله، احتمالاً منجر به یک ارزشیابی «شفاف» از مداخله گردد. برای رسیدن به این‌هدف، پژوهشگران معیار ورودی دقیقی را تعیین می‌کنند که موجب ایجاد یک گروه مطالعه با همسانی بالایی می‌گردد. برای نمونه، پژوهشگران برای انجام یک مطالعه کارآیی بر روی اثرات یک داروی ضدفشارخون می‌توانند تنها بیماران بین سنین ۴۰ تا ۵۰ سال که هیچ‌گونه بیماری همراه (مثل دیابت) ندارند را در نظر بگیرند و آنانی که مداخلات ویژه دیگری (نظیر بتابلوکرها) دریافت می‌کنند را از تحقیق خارج کنند.

پژوهشگران تلاش خواهند کرد که تنها بیمارانی را وارد مطالعه کنند که توصیه‌ها را پی‌گیری می‌کنند و واقعاً مداخلات را دریافت می‌کنند. میزان همکاری شرکت‌کنندگان در رعایت دستورالعمل‌های ارائه شده توسط پژوهشگران را تمکین (Compliance) یا تبعیت (Adherence) می‌نامند. تمکین بالا زمانی حاصل می‌شود که تجویز یک مداخله توسط پژوهشگران یا متخصصین بهداشتی که حامی تحقیق می‌باشند، به طور کامل کنترل شود (مثل یک RCT که اثر جراحی بای‌پس عروق کرونر را با آنژیوپلاستی در بیماران مبتلا به آنژین ناپایدار مقایسه می‌کند). در کارآزمایی‌های کوتاه مدت، مشارکت راحت‌تر بدست می‌آید. در مواردی که مداخله باید توسط خود شرکت‌کنندگان اجرا شود، دوره مطالعه طولانی است و یا در مواردی که مداخله باید چند بار در روز اجرا شود، مشارکت کمتر است. در مثال داروی ضد فشارخون ذکر شده، مشارکت بستگی به میزان مصرف قرص‌های ضد فشارخون توسط شرکت‌کنندگان و طبق تجویز در طی کل مطالعه دارد. برای ایجاد مشارکت بالا، پژوهشگران ممکن است تنها بیمارانی را انتخاب کنند که در سایر مطالعات یا آزمایش‌های اولیه مشارکت زیادی از خود نشان داده‌اند.

همچنین کارآزمایی‌های کارآیی، گرایش به استفاده از دارونما به‌عنوان شاهد، رژیم‌های ثابت ‌(مثل mg۲۰ از راه دهان هر ۶ ساعت)، دوره‌های پاک شدن طولانی (مثلاً چنانچه بیمار داروی مدر می‌گیرد این دارو برای مدت کافی جهت اطمینان از این‌که بدن وی از دارو پاک شده است قطع می‌گردد)، تجزیه و تحلیل با قصددرمان (فصل سوم را بخوانید) و تمرکز روی پیامدهای سخت (مثل فشار خون ثبت‌شده در مواقع خاص به دنبال یک فرآیند مشروح و استاندارد) دارند.

منظور از اثربخشی این است که آیا یک مداخله «مؤثر است؟» (نه اینکه «آیا می‌تواند مؤثر باشد؟»). کارآزمایی اثربخشی (که گاهی کارآزمایی عمل‌گرایانه یا مدیریتی نامیده می‌شود) معمولاً مداخلات با کارآیی اثبات شده را هنگامی که برای گروهی ناهمگن از کسانی که در شرایط معمولی تحقیق هستند تجویز شده‌اند، می‌سنجد. کارآزمایی‌های اثربخشی نه تنها جهت اندازه‌گیری این‌که آیا مداخله تأثیر دارد یا خیر، بلکه برای تشریح کلیه پیامدهای خوب و بد ناشی از استفاده از آن تحت شرایطی شبیه به یک حالت بالینی نیز بکار می‌رود. به این منظور در مطالعات اثربخشی، بیشتر از معیارهای‌آسان‌تر برای در برگرفتن شرکت‌کنندگان با مشخصات ناهماهنگ استفاده می‌شود. در کارآزمایی‌های اثربخشی، گرایشی به استفاده از شاهدهای فعال (مثل‌داروی ضد فشار خون در مقابل بتابلوکر)، رژیم‌های انعطاف‌پذیر (مثل mg۲۰ خوراکی هر ۶ ساعت، کاهش و افزایش مقدار دارو تا mg۵ بسته به میزان فشار خون شاهد و عوارض ناخواسته) و تجزیه و تحلیل بیمارانی که مداخلات دریافت می‌کنند، وجود دارد (فصل سوم را بخوانید). در کارآزمایی‌های اثربخشی اغلب از مقیاس‌های پیامدی ساده نظیر مقیاس سنجش فعالیت جنسی یا کیفیت زندگی استفاده می‌شود.

کارآزمایی و اثربخشی دو رویکرد معقول و کامل بوده و اغلب به روشنی قابل تفکیک نیستند. این عبارات معرف دو انتهای یک طیف بوده و اکثر RCT ها شامل ترکیبی از عناصر هر کدام از این‌ها هستند. موضوع اصلی این است که پژوهشگران به بهترین ترکیب عناصر جهت پاسخ‌گویی به سؤالاتشان دست‌یاب‌اند.»