کتاب هنر جنگ

درباره کتاب هنر جنگ

سان تزو از بومیان ایالت چای بوده و نام اصلی‌اش سون وو است. او در کتاب خود، هنر جنگ، به بررسی احوال پادشاه وو پرداخته است و تمام اصول این کتاب را روی زنان آزمایش کرده است. سان تزو چندین فرمانده را تربیت کرده بود و خود نیز فرماندهی ارتشی را بر عهده داشت که ایالت چو را در هم شکستند و وارد پایتخت یینگ شدند.

نکاتی که در رابطه با سان تزو می‌توان به آن‌ها اشاره کرد عبارت‌اند از:

الف) در ابتدا وو تزو هسو، ضمن معرفی سان تزو به هولو سفارشاتی دربارهٔ او کرده است.

ب) سان تزو از بومیان وو بوده است.

ج) تزو در حال گذراندن دورهٔ بازنشستگی خود بوده و حتی معاصرانش نیز از توانایی جنگاوری وی بی‌اطلاع بودند.

سیزده فصل کتاب، برای پادشاه هولو تألیف شده است. در مستندات ارائه‌شده در صفحات مختلف، به این مطلب اشاره شده است که فرمانروا مخاطب این اثر است. 

خواندن کتاب هنر جنگ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به همهٔ کسانی که شیفتهٔ دانستن رمز و راز جنگ‌های کهن هستند پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب هنر جنگ

«(در معرفی کتاب، تسائو به مذاکراتی اشاره می‌کند که فرمانده در معبد آن‌ها را گفته است.)

۱. سان تزو می‌گوید: «هنر جنگیدن موضوعی بسیار مهم و حیاتی است.»

۲. در واقع، موضوع جنگ بحث مرگ و زندگی است. جاده‌ای است که یک سر آن به امنیت و نجات و سر دیگرش به هلاکت و نابودی ختم می‌شود؛ بنابراین موضوع جنگ ضرورت دارد و نباید از آن غافل شد.

۳. هنر جنگیدن را پنج عامل بنیادی اداره می‌کند و این موضوع باید مورد توجه افرادی قرار گیرد که در این زمینه جست‌وجو و بررسی می‌کنند.

۴. این عوامل به شرح زیرند:

الف) قوانین اخلاقی، ب) آسمان، ج) زمین، د) فرماندهی، ه) انضباط.

(منظور سان تزو در عامل الف، که قوانین اخلاقی است، اصل هماهنگی میان فرمانده با سربازان است؛ به موجب این عامل، سربازان از فرمانده و دستورات او اطاعت می‌کنند.)

۵ و ۶. اخلاق موضوعی است که باعث هماهنگی کامل مردم با رهبرانشان می‌شود. در این حالت، مردم بدون اینکه از به‌خطرافتادن زندگی‌شان ترسی به دل راه دهند، از رهبران پیروی می‌کنند.

(تو یو از وانگ تزو نقل می‌کند: «افسران بدون تمرین مداوم در زمان جنگ عصبی و مردد می‌شوند و فرماندهان نیز بدون تمرینات استوار در زمان بحران دلسرد و مردد خواهند شد.»)

۷. منظور از عامل آسمانْ شرایط جوی است؛ از جمله، موقعیت زمانی، شب و روز، سردی و گرمی هوا و زمان و فصول که هریک از اهمیت فراوانی برخوردار است.

(در میان مُفسران، این عامل کمی مبهم و رمزآلود است؛ برای مثال، مِنگ شی دربارهٔ آسمان به طلوع و غروب خورشید و هلال و بدربودن ماه اشاره دارد؛ درحالی‌که وانگ هسی وضعیت کلی آسمان را درنظر دارد که شامل پنج عنصر فصول چهارگانه، باد، ابر و پدیده‌ها و رخدادهای دیگر می‌شود.)

۸. عامل زمین شامل فواصل دور و نزدیک، سختی یا آسانی مسیر و امن یا خطرناک‌بودن آن می‌شود؛ همچنین از منظر جغرافیای منطقه و احتمال پیروزی یا شکست (زندگی و مرگ) نیز مهم است.

۹. عامل فرماندهی بر مبنای خردمندی و هوش، انصاف، انسانیت، شجاعت و جدیّت یا سخت‌گیری است.

(پنج فضیلت اصلی چینی عبارت‌اند از: ۱. انسانیت یا خیرخواهی، ۲. صداقت و درستی، ۳. اعتمادبه‌نفس، ۴. خردمندی و ۵. انصاف و حسن‌نیت. در اینجا، خردمندی و انصافْ انسانیت و خیرخواهی را در بر می‌گیرد و دو فضیلت نظامی شجاعت و جدیّتْ معادل درستی، صداقت، عزت‌نفس و کنترل شخصی درنظر گرفته شده است.)

۱۰. بر اساس عامل انضباط، می‌توان از موارد زیر مطلع شد: نحوهٔ صف‌آرایی ارتش به زیرمجموعه‌های مناسب، ترفیع‌گرفتن افسران، تعمیر و نگهداری از جاده‌ها، راهنمایی تدارکات و کنترل هزینه‌های نظامی که ارتش آن‌ها را تأمین می‌کرد.

۱۱. هر فرمانده باید با این پنج عامل گفته‌شده آشنا باشد. اگر آن‌ها را به‌خوبی بداند، پیروز می‌شود و اگر از آنان اطلاعی نداشته باشد، شکست می‌خورد.

۱۲. زمانی‌که به دنبال تعیین موقعیت‌های نظامی هستید، در بررسی‌هایتان از مشورت و مقایسه استفاده کنید؛ برای مثال:

۱۳. الف) کدام‌یک از دو پادشاه به اصول و قوانین اخلاقی پایبندتر است؟

ب) کدام‌یک از دو فرمانده توانایی بیشتری دارد؟

ج) کدام‌یک از این دو ارتش از امتیازات زمین و آسمان بهرهٔ بیشتری می‌برد؟

د) کدام طرف منضبط‌تر و منسجم‌تر است؟

ه) کدام ارتش قوی‌تر است؟ (از نظر روحی و فیزیکی)

و) کدام ارتش افسران زبده‌تری دارد؟

(تو یو می‌گوید: «بدون تمرین مداومْ افسران در زمان جنگ عصبی و مردد می‌شوند و فرماندهان نیز بدون تمرینات استوار در زمان بحران دلسرد و مردد خواهند شد.»)

ز) در زمینهٔ پاداش و مجازات، کدام ارتش مقتدرتر عمل می‌کند؟

(در کدام ارتش، برای شایستگیِ سربازان پاداش فوری درنظر می‌گیرند و سوءرفتارها را به‌سرعت مجازات می‌کنند؟)

۱۴. بر اساس هفت موقعیت فوق می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که پیروز می‌شویم یا شکست می‌خوریم.

۱۵. فرمانده‌ای که استراتژی مرا برمی‌گزیند و آن را انجام می‌دهد، پیروز می‌شود. فرمانده‌ای که تمرد می‌کند و کار خود را انجام می‌دهد، شکست می‌خورد.

(نحوهٔ بیان این پاراگراف به ما می‌گوید که سان تزو رسالهٔ خود را گفت‌وگومحور و به صراحت، برای پادشاه هولو نوشته است.)

۱۶. با توجه به منافعی که طرح‌ها و مشاوره‌های من به همراه دارد، شما می‌توانید از هر موقعیتی فراتر از قوانین عادی بهره‌مند شوید.

۱۷. طرح‌ها و نقشه‌ها باید با توجه به میزان مطلوب‌بودن شرایط طراحی شوند.

(سان تزو مانند یک سرباز عمل می‌کند و به هیچ‌یک از مفاهیم تئوری اعتقاد ندارد.)

۱۸. در جنگ باید نیرنگ هم وجود داشته باشد.

(این حقیقتی است که هر سربازی آن را اذعان می‌کند. کول هندرسون می‌گوید: «ولینگتون در بسیاری از ویژگی‌های نظامیْ برجسته بود؛ زیرا به دلیل مهارت‌های فوق‌العاده‌اش اقدامات خود را مخفیانه انجام می‌داد و دوست و دشمنش را فریب می‌داد.»)

۱۹. در برابر دشمن، هرگاه توانا هستیم باید تظاهر کنیم ناتوانیم. زمانی‌که در آمادگی کامل به‌سر می‌بریم تظاهر کنیم اصلاً آماده نیستیم. هرگاه نزدیک او هستیم وانمود کنیم دوریم و زمانی‌که از او دوریم خود را نزدیک نشان دهیم.

۲۰. برای دشمن طعمه بگذارید، به بی‌نظمی تظاهر کنید و او را شکست دهید.

(همهٔ فرماندهان به‌جز شانگ یو می‌گویند: «زمانی‌که دشمن تظاهر می‌کند بی‌نظم است او را شکست دهید. این امر بسیار طبیعی است که سان تزو استفاده از فریب را در جنگ مدنظر داشته است.»)

۲۱. اگر دشمن از هر لحاظ ایمن بود، خود را برای حمله به او آماده کنید؛ اما هرکجا او را قوی‌تر از خودتان دیدید، با او درگیر نشوید.

۲۲. هنگامی‌که دشمن زودرنج است، او را عصبانی کنید تا ضعیف شود و بدون تصمیم‌گیری و نقشهٔ قبلی به سمت شما حمله کند.

(وانگ تزو می‌گوید: «بهترین تاکتیک این است که ابتدا به ناتوانی و ضعف بدنی تظاهر کنید؛ سپس به‌طور ناگهانی به دشمن حمله کنید و او را نابود سازید.»)

۲۳. زمانی‌که دشمن استراحت می‌کند او را خسته کنید.

(مه یائوشین می‌گوید: «درحالی‌که دشمن مشغول استراحت است، او را خسته کنید، فریبش دهید و او را کلافه کنید.»)

اگر افراد دشمن متحد و یکپارچه‌اند، سعی کنید بین آن‌ها فاصله ایجاد کنید.

(در این خصوص، در میان مفسران، یک تفسیر ارجحیت دارد: زمانی‌که پادشاه و هدف مشخص است میان آن‌ها اختلاف بیندازید.)

۲۴. جایی که دشمن آماده نیست، حمله کنید و او را غافل‌گیر نمایید.

۲۵. این‌ها توصیه‌های نظامی یا به عبارت دیگر، هنر جنگ هستند که موجب پیروزی می‌شوند و نباید از قبل برملا شوند.

۲۶. بنابراین فرمانده پیش از جنگ محاسباتی انجام می‌دهد که امکان پیروزی او را در مقابل دشمن بیشتر می‌کند.

(در زمان باستان، مرسوم بود که پیش از جنگ، فرمانده به معبد می‌رفت و در آنجا، برای پیروزی یا شکست محاسباتی انجام می‌داد.)

فرمانده‌ای که محاسبات کمتری دارد، امکان پیروزی را در جنگ از دست می‌دهد. کسی که نقشه می‌کشد و می‌اندیشد، شانس بیشتری برای پیروزی دارد؛ بنابراین پیروزی یا شکست را می‌توان پیش‌بینی کرد.»