کتاب جامعه؛ یک شجره شناسی تاریخی

کتاب جامعه؛ یک شجره شناسی تاریخی نوشتهٔ میگوئل ا. کابررا و ترجمهٔ حسین احمدی است و انتشارات اندیشه احسان آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب جامعه؛ یک شجره شناسی تاریخی

مفهوم مدرن جامعه را شاید بتوان محور اصلی مطالعات جامعه‌شناختی دانست. جامعه‌شناسان کلاسیک تمایزی جدی بین اشکال سنتی و جدید زندگی جمعی انسان‌ها قائل بوده و تلاش کرده‌اند این تمایز را در مطالعات خود مدنظر داشته باشند. در بین خانواده بزرگ علوم اجتماعی تقسیم‌کارِ صورت گرفته به این شکل بوده که اغلب مطالعات جوامع، سنتی را به مردم‌شناسی و بعضاً انسان‌شناسی و مطالعه جوامع مدرن را به جامعه‌شناسی واگذار کرده‌اند. بنابراین، برخی جامعه‌شناسان مفهوم جامعه را محور اصلی جامعه‌شناسی دانسته‌اند؛ در حالی‌که، برخی دیگر نیز به کنش، گروه، خود، ارتباط، فرهنگ، و... پرداخته‌اند.

کتاب جامعه؛ یک شجره شناسی تاریخی به مفهوم جامعه می‌پردازد و تلاش می‌کند این مفهوم را از ابعاد مختلف مورد مداقه قرار دهد. درآغاز کار به چالش‌هایی که در درون پارادایم فردگرا راه را برای ظهور مفهوم جامعه باز کرد اشاره می‌شود. در ادامه با استفاده از دو رویکرد کلان حاکم بر جریان اصلی جامعه‌شناسی مفهوم جامعه با مد نظر قرار دادن رویکرد لیبرال و رویکرد انتقادی مورد بررسی قرارگرفته و سرچشمه‌های مرتبط با هرکدام از برداشت‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند. در نهایت نویسنده با تلخیص مباحث به این نتیجه دست می‌یابد که برداشت جامعه‌گرا با توجه به پیش‌فرض‌هایی که با خود دارد پیامدهای خاصی داشته که اگر این پیش‌فرض‌ها متفاوت بودند نتیجه متفاوتی به‌دست می‌آمد. علاوه‌براین اشاره‌ای نیز به برداشت‌های تلفیقی انجام می‌شود. تلخیص مناسب مطالب کتاب در فصل اول توسط نویسنده، مترجم را از هرگونه توضیح اضافی در مورد محتوای کتاب بی‌نیاز می‌کند.

شاید بررسی مفاهیم محوری جامعه‌شناسی بتواند عنصری مهم در کمک به رشد این علم در جامعه ایرانی و تحریک علائق اعضای جوان‌تر جامعه‌شناسی ایران برای فعالیت بیشتر در این حوزه باشد. هدف از انتخاب این کتاب تکمیل مباحث نظری موجود در زمینه‌های نظری مربوط به مبانی جامعه‌شناسی و نظریه‌های جامعه‌شناسی بوده است. 

خواندن کتاب جامعه؛ یک شجره شناسی تاریخی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

کتاب حاضر می‌تواند توسط دانشجویان رشته‌های مختلف به‌ویژه دانشجویان شاخه‌های مختلف علوم اجتماعی، مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر دانشجویان، کتاب برای محققان، برنامه‌ریزان و فعالان علاقه‌مند به حوزه مسائل اجتماعی نیز قابل استفاده و راهگشاست.

بخشی از کتاب جامعه؛ یک شجره شناسی تاریخی

«مفهوم مدرن جامعه به‌عنوان موجودیت مستقل یا پدیده عینی برای اولین‌بار در دهه دوم قرن نوزدهم شکل گرفت. طبیعتاً برخی از عناصر آن (همان‌طور که نقل‌قول از سن سیمون نشان می‌دهد) باید قبلاً طرح‌شده باشد، ولی تا آن زمان این مفهوم به شکل قطعی و صریح ظاهر نشده بود. پس از آن بود که قلمرو روابط بین موجودات انسانی یک موجودیت مستقل را شکل داد، موجودیتی که مستقل از خواست سوژه‌های مورد بحث است و توسط یک مکانیسم درونی عمل و تغییر قاعده‌مند شده است که این مکانیسم مستعد کنترل آگاهانه پیشینی نیست. پیش‌فرضی وجود دارد که اشاره می‌کند این موجودیت مستقل اثر علّی بر ذهنیت و رفتار انسانی دارد، و بنابراین، انسان‌ها افراد طبیعی و بی‌انتها نبوده، بلکه سوژه‌های متغیر و تاریخ‌مند هستند. به عبارت دیگر، انسان‌ها سوژه‌های پیش-ساخته و مقتدری که قصدمندانه عمل کرده و مراودات و نهادهای جمعی‌شان را به‌طور دلخواه سازماندهی و بازسازماندهی کنند نیستند، بلکه در مقابل عاملان تاریخی هستند که تجسم و تجلی موقعیت مشخص تاریخی‌شان هستند، موقعیتی که شرایط ممکن را برای کنش انسانی مشخص می‌کند. تشکیل این پیش‌فرض و مفهوم جدید جامعه نه‌تنها متضمن گسست عمیق با دیدگاه قبلی از موجودات انسانی بود، به همین نحو گسست از روابط و رفتار انسان‌ها را که در مفهوم فرد ریشه داشت نیز دربرمی‌گرفت. علاوه‌براین، پیش‌فرض و مفهوم جدید صریحاً در مخالفت مستقیم با پارادایم فردگرایانه نظری مطرح شده بود. به علاوه، مفهوم جامعه عمداً با هدف انتقاد، مبارزه، و جایگزین شدن با مفهوم قبلی فرد (و مقوله ماهیت انسانی که به‌عنوان مبنای این مفهوم به‌کار می‌رود) مطرح شد.»