کتاب دریافت سپرده و اعطای تسهیلات بدون ربا: از دیگاه امامیه و حقوق موضوعه

کتاب دریافت سپرده و اعطای تسهیلات بدون ربا نوشتهٔ محمد حبیب‌اللهی است. این کتاب را انتشارات کتاب یار مهربان منتشر کرده است. در این کتاب شیوه‌های اسلامی دریافت سپرده و اعطای تسهیلات بدون ربا از دیدگاه امامیه و حقوق موضوعه بررسی شده است.

درباره کتاب دریافت سپرده و اعطای تسهیلات بدون ربا: از دیگاه امامیه و حقوق موضوعه

کتاب دریافت سپرده و اعطای تسهیلات بدون ربا به یکی از مهم‌ترین مسائل بانک که تأمین منابع از راه سپرده‌پذیری است، می‌پردازد؛ که چون ماهیت آن قرض با بهره است، از نظر اسلام ربا و ممنوع شمرده شده است. عده‌ای از متفکرین مسلمان برای استفاده از این پدیده ابتدا تلاش کردند با حفظ عملیات بانکداری متعارفْ توجیه‌های شرعی پیدا کنند، اما در عمل استدلالی که موردپذیرش علمای دین باشد، به دست نیامد. اینجا بود که برخی اندیشمندان اسلامی درصدد طراحی بانکی بر اساس معاملات اسلامی برآمدند. نتیجهٔ آن را امروزه در قالب بانک‌های بدون ربا و اسلامی در سراسر دنیا مشاهده می‌کنیم. 

طرح‌ها و الگوهای متفاوتی از طرف اندیشمندان مطرح شده است؛ برای نمونه در طرحی که اندیشمندان اسلامی در بانک بدون ربای ایران ارائه کرده‌اند، سپرده‌ها به ۳ دسته تقسیم می‌شوند که ۲ دسته (جاری و پس‌انداز) ماهیت قرض دارند و بهره‌ای در مقابل آن‌ها پرداخت نمی‌شود و تنها در سپرده‌های ثابت، بانک از جانب سپرده‌گذار وکیل می‌شود که مبلغ سپرده را در یکی از عقود اسلامی بـه کار برد و پس از کسر حق‌الوکاله سهم سود سپرده‌گذار را به او پرداخت کند. این طرح بـا کاستی‌هایی مواجه است که می‌توان بر اساس ظرفیت‌های عقود اسلامی با طراحی سپرده‌های جدیدی چون سپردهٔ پس‌انداز و سرمایه‌گذاری با سود قطعی و سپردهٔ سرمایه‌گذاری با سود متغیر این کاستی‌ها را جبران کرد؛ البته عقود شرعی‌ای که برای استفاده از سپرده‌ها و دیگر منابع بانکی طراحی شده، هرکدام دارای خصوصیاتی است که برخی دارای محدودیت است و برخی محدودیت ندارند.

خواندن کتاب دریافت سپرده و اعطای تسهیلات بدون ربا: از دیگاه امامیه و حقوق موضوعه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

علاقه‌مندان به اقتصاد اسلامی و قوانین آن می‌توانند از خواندن این کتاب لذت ببرند.

بخشی از کتاب دریافت سپرده و اعطای تسهیلات بدون ربا: از دیگاه امامیه و حقوق موضوعه

«کلمه ودیعه در بین فقها همان عقد است و در عرف اهل لغت و عرف عوام به آن مالی که برای حفاظت از آن به دست امین سپرده شده گفته می. شود نتیجه اینکه ودیعه بر عین سپرده شده (مال) یا دارایی عقد ودیعه و عمل سپرده‌گذار اطلاق می‌شود. به نظر صاحب جواهر احتمال سوم صحیح‌تر است و یا اینکه هر سه احتمال به یک معنا بر می‌گردد. خلاصه این که ودیعه به دو معنای مصدری عقد ودیعه و اسمی مال یا دارایی سپرده شده به‌کاررفته است. آنچه گذشت تعریف ودیعه نزد علمای شیعه بود همه علمای اهل‌سنت به جز حنفی‌ها و مالکی‌ها در یکی از تعاریفشان در این تعریف با شیعه هم‌عقیده‌اند حنفی‌ها و برخی از مالکی‌ها را عقیده بر این است که سپرده به مفهوم چیزی که به ودیعه گذارده می‌شود، بر غیر مال اطلاق نمی‌گردد و در این صورت چیزهایی که نتوان آنها را مال به شمار آورد؛ مانند فرزند و همسر اگر نزد فرد امینی قرار داده شوند، سپرده به شمار نمی‌روند و این مطلب را از معنایی که در کتب لغت برای آن بیان شده استنتاج می‌کنند سپرده در اصطلاح بانک ودیعه گذاشته.

سپرده‌های بانکی در اصطلاح اقتصادی به اموال نقدی اطلاق می‌شوند که افراد نزد بانک نگه. می‌دارند و بانک متعهد به بازگرداندن معادل آن هنگام درخواست مشتری یا بر اساس شرایط مورد توافق می‌گردد. شهید صدر در این باره می‌گوید: صورت‌های مختلف سپرده در مفهوم بانک، ربوی پولی است که به یکی از گونه‌های سپرده‌گذاری نزد بانک به می‌شود و به‌این‌ترتیب سپرده دیداری با سپرده مدت‌دار شکل می‌گیرد. اثر مترتب این است که بانک ملتزم می‌شود تا بر اساس توافق میان بانک و مشتری هنگام مطالبه مشتری یا بعد از مدت، معین وجه معین از پول رایج را به مشتری یا به کسی که معرفی می‌کند بپردازد به این نوع سپرده‌های بانکی معمولاً ودیعه گفته می‌شود چون نیست هنگام درخواست مشتری عین همان پولی را که مشتری ودیعه گذارده است، به مشتری برگرداند و مشتریان نمی‌توانند آن پول رایج و قانونی را که بانک به آنها می‌پردازد رد کنند؛ ولی این سپرده‌ها در مفهوم فقه اسلامی فرض است کـه بحـث مفصل در این باره خواهد آمد.»