کتاب رخصت مرشد (جلد هشتم؛ همدان)

کتاب رخصت مرشد (جلد هشتم؛ همدان) نوشتهٔ خسرو آقایاری است و انتشارات کتاب نیستان آن را منتشر کرده است. رخصت مرشد یا قصه‌های پهلوانی داستان‌هایی از زندگی پهلوانان ایرانی و روایتِ رشادت‌ها و جوانمردی‌هایشان است. این مجموعه ۱۱ جلد دارد و جلد هشتم آن دربارهٔ پهلوانان شهر همدان است.

درباره مجموعهٔ رخصت مرشد

حکایت و روایت از پهلوانی‌های و دلاوری‌های پهلوانان ایران‌زمین، بخشی از تاریخ شفاهی مردمان سرزمین ماست. سال‌های سال مردمان ایران با حضور در قهوه‌‌خانه‌ها و یا مراکز تجمع مردم، پای نقل و صحبت مرشد‌هایی می‌نشسته‌اند که پهلوانی‌های ایرانیان را از دل قصه‌ها و افسانه‌های کهن ایران استخراج کرده و پس از تصویر آن‌ها در قالب نقاشی به روی پرده‌های بزرگ، به نقل سینه‌به‌سینه آن‌ها برای مردم پرداخته‌اند.

قصه‌های پهلوانی در ایران اما تنها در نقل پرده‌ها و افسانه‌ها و حکایت‌های پهلوانی کهن خلاصه نشده است که در بسیاری از حکایات روزمره زندگی مردم نیز ریشه دارد. به ‌عبارت ‌دیگر، ایرانیان در گذر زمان افسانه‌هایشان را با زندگی روزمره خود پیوند زده و سعی کرده‌اند پهلوان‌های افسانه‌ای خود را در قامت مردانی از روزگاران معاصر کشف و پیدا کنند. از گذر این تلاش است که بسیاری از پهلوانی‌ها و جوانمردی‌های قصه‌ها و افسانه‌ها را در قهرمانان سرزمین خود کشف و بازآفرینی می‌کنند.

مجموعهٔ ۱۱ جلدی رخصت مرشد، قصه‌های پهلوانی نوشته خسرو آقایاری نیز با همین هدف و برای بازخوانی حکایت‌هایی از زندگی پهلوانان ایرانی تألیف شده است.

این مجموعه گرچه شکلی داستانی داشته و نمی‌توان از آن در قالب تاریخ شفاهی یکی از سنن فرهنگی و پهلوانی ایران یاد کرد، اما تلاش نویسنده برای جمع‌آوری اطلاعات پیرامون شخصیت‌های این کتاب و نیز تلاش او برای شخصیت‌پردازی حقیقی بر مبنای آن‌ها در این کتاب را می‌توان تلاشی ‌همپایه یک پژوهش برای تدوین تاریخ شفاهی این بخش از فرهنگ ایران یاد کرد.

درباره کتاب رخصت مرشد (جلد هشتم؛ همدان)

همدان شهر افسانه‌ای ایران است، نخستین پایتخت ایران و مدفن بسیاری از بزرگان فرهنگ و هنر ایران. اما شاید مهم‌ترین جاذبه همدان را بتوان در حس پهلوانی و تاریخی‌ای نسبت داد که بر روح این شهر حاکم است. چه از زمان هگمتانه بودنش و چه در زمان تاریخ‌سازی کوه الوندش و چه در دوران بازنمایی بخشی از سرنوشت مردمان این سرزمین در شاهنامه.

گرچه نمی‌توان و نباید تمام تاریخ همدان را در یک دوره خاص محدود کرد، اما پهلوانی پدیده‌ای است که بخشی لاینفک از زیست اجتماعی مردمان این سرزمین به شمار می‌رود و در تمامی دوره‌های تاریخی حیات آنها می‌توان سراغی از آن گرفت.

خسرو آقایاری در هشتمین مجلد از مجموعه قصه‌های پهلوانی، با عنوان کتاب رخصت مرشد (جلد هشتم؛ همدان) به سراغ مرور بخشی از این تاریخ اجتماعی رفته است. او در کتابش شرحی از زندگی و زمانه برخی از پهلوانان نامدار این سرزمین را در قالب روایت‌های داستانی بازگو کرده تا چراغ راهی برای مردمانی باشد که راه سعادت و کامروایی در زندگی را از دل سنت‌ها و باورهای اجتماعی قدیمی می‌جویند.

آقایاری در این کتاب و از میان پهلوان همدانی، به سراغ زندگی و زمانه پهلوان فیله‌ همدانی، پهلوان نایب‌علی ملک نهاوندی، پهلوان شعبان‌علی آقا نوری ملایری و پهلوان علی میرزای همدانی رفته و داستان‌های خود را از دل زندگی و زمانه آن‌ها برگزیده است.

روایت نخست کتاب درباره پهلوان فیله همدانی است، پهلوانی که باید به همراه ۲۹ پهلوان ایرانی دیگر و به منظور حراست از حیثیت پهلوانان ایران به درباره پادشاه مغول بروند و با وی صحبت کنند. فیله همدانی سرپرستی این کاروان را بر عهده می‌گیرد. او و پهلوانان ایرانی عازم مسابقاتی هستند تا بار دیگر پرچم و علم پهلوانی ایران را به ایرانیان باز گردانند. روایت چگونگی مواجهه آن‌ها با پادشاه مغول و مبارزه با پهلوان وی نیز دیگر بخش‌هایی است که در ادامه این روایت با آن مواجه می‌شویم.

در داستان دوم شرحی از زندگی نایب علی ملک نهاوندی عرضه شده است. پهلوانی که در دوره قاجار و عهد ناصری به دنیا می‌آید. پدرش مسئول یکی از آبدارخانه‌های ویژه قصر است، اما پسرش را برای دور شدن از فضای کاخ و آنچه در آن می‌گذرد به یکی از تجار شهر می‌سپرد تا کسب و کار آموخته و در همین اثنا به واسطه شمایل و بدن ورزیده‌اش مشق پهلوانی نیز بکند تا در آینده به یکی از پهلوانان بنام ایران مبدل شود.

سومین داستان این کتاب نیز به زندگی پهلوان شعبان‌علی آقا نوری وارد می‌شود و روایت ساخته شدن یک زورخانه در شهر را روایت می‌کند که محلی برای بروز و ظهور پهلوانان جوان شود.

علی میرزای همدانی نیز آخرین پهلوان این خطه است که در کتاب نگاهی به زندگی او شده است. داستان با شرح حضور علی میرزای جوان به زورخانه شهر شروع می‌شود و توصیفی از توانمندی او را پیش چشم مخاطب می‌کشد و در ادامه شرحی از مبارزات وی را در کنار رفتار و سکنات وی روایت می‌کند.

خسرو آقایاری در این کتاب که جلد هشتم از مجموعه قصه‌های پهلوانی است با توانایی زیاد، تبحر خود در داستان‌پردازی و خلق روایت‌های مستند بر مبنای حقایق تاریخی را به ثبت رسانده و نشان داده که فنون و رموز بازنمایی شخصیت‌های تاریخی به شکلی دلچسب را به خوبی می‌داند و می‌تواند از آن برای جذب مخاطب به موضوعاتی در ذیل این بازنمایی، بهترین بهره را ببرد.

خواندن کتاب رخصت مرشد (جلد هشتم؛ همدان) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات و منش پهلوانی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب رخصت مرشد (جلد هشتم؛ همدان)

«سی نفر گرد از دلاوران همدان انتخاب شده بودند تا برای دفاع از حیثیت پهلوانان ایران به دربار پادشاه مغول بروند. برای انتخاب این سی نفر، پیش‌کسوتان و پهلوانان جهان‌دیده همدان، چند شبانه‌روز گفت‌وگو و مذاکره کرده بودند و سرانجام از میان همه سلحشوران، این سی نفر که از زبده‌ترین پهلوانان این دیار بودند انتخاب شده بودند.»