کتاب رخصت مرشد (جلد پنجم؛ قم)

کتاب رخصت مرشد (جلد پنجم؛ قم) نوشتهٔ خسرو آقایاری است و انتشارات کتاب نیستان آن را منتشر کرده است. رخصت مرشد یا قصه‌های پهلوانی داستان‌هایی از زندگی پهلوانان ایرانی و روایتِ رشادت‌ها و جوانمردی‌هایشان است. این مجموعه ۱۱ جلد دارد و جلد پنجم آن دربارهٔ پهلوانان شهر قم است.

درباره مجموعهٔ رخصت مرشد

حکایت و روایت از پهلوانی‌های و دلاوری‌های پهلوانان ایران‌زمین، بخشی از تاریخ شفاهی مردمان سرزمین ماست. سال‌های سال مردمان ایران با حضور در قهوه‌‌خانه‌ها و یا مراکز تجمع مردم، پای نقل و صحبت مرشد‌هایی می‌نشسته‌اند که پهلوانی‌های ایرانیان را از دل قصه‌ها و افسانه‌های کهن ایران استخراج کرده و پس از تصویر آن‌ها در قالب نقاشی به روی پرده‌های بزرگ، به نقل سینه‌به‌سینه آن‌ها برای مردم پرداخته‌اند.

قصه‌های پهلوانی در ایران اما تنها در نقل پرده‌ها و افسانه‌ها و حکایت‌های پهلوانی کهن خلاصه نشده است که در بسیاری از حکایات روزمره زندگی مردم نیز ریشه دارد. به ‌عبارت ‌دیگر، ایرانیان در گذر زمان افسانه‌هایشان را با زندگی روزمره خود پیوند زده و سعی کرده‌اند پهلوان‌های افسانه‌ای خود را در قامت مردانی از روزگاران معاصر کشف و پیدا کنند. از گذر این تلاش است که بسیاری از پهلوانی‌ها و جوانمردی‌های قصه‌ها و افسانه‌ها را در قهرمانان سرزمین خود کشف و بازآفرینی می‌کنند.

مجموعهٔ ۱۱ جلدی رخصت مرشد، قصه‌های پهلوانی نوشته خسرو آقایاری نیز با همین هدف و برای بازخوانی حکایت‌هایی از زندگی پهلوانان ایرانی تألیف شده است.

این مجموعه گرچه شکلی داستانی داشته و نمی‌توان از آن در قالب تاریخ شفاهی یکی از سنن فرهنگی و پهلوانی ایران یاد کرد، اما تلاش نویسنده برای جمع‌آوری اطلاعات پیرامون شخصیت‌های این کتاب و نیز تلاش او برای شخصیت‌پردازی حقیقی بر مبنای آن‌ها در این کتاب را می‌توان تلاشی ‌همپایه یک پژوهش برای تدوین تاریخ شفاهی این بخش از فرهنگ ایران یاد کرد.

خسرو آقایاری در این مجموعه تمامی توان خود را به کار برده تا با ساده‌ترین شکل ممکن به روایت دست بزند و در عین حال با کمک‌گرفتن از سنت قصه‌گویی ایرانی، متنی را خلق کرده که مانند بسیاری از روایت‌های داستانی کهن ایرانی پر تعلیق و خواندنی و سرشار از نکات نغز و آموزنده است. این نثر را می‌توان در بسیاری از آثار داستانی که در تلاش برای بازگویی سنت قصه‌گویی ایرانی هستند ردیابی کرد. نویسندهٔ این کتاب نیز با ردیابی بسیاری از قصه‌ها و روایت‌های پهلوانی در دیگر کتاب‌ها و انجام برخی مصاحبه‌ها برای این منظور، دست به خلق داستان‌هایی زده که از نظر فضا و شخصیت‌سازی به نوعی بازسازی و خلق داستانی این روایت‌هاست؛ به همین اعتبار کتاب رخصت مرشد را باید نوعی بازخوانی داستانی روایت‌های فراموش شده پهلوانی به شمار آورد.

درباره کتاب رخصت مرشد (جلد پنجم؛ قم)

کتاب رخصت مرشد (جلد پنجم؛ قم)، پنجمین مجلد از مجموعه قصه‌های پهلوانی به سراغ پهلوانان شهر قم رفته است. گرچه نام و تاریخ این شهر برای بسیاری از مردم ایران و حتی در جهان به طلاب و مشتاقان به آموختن علوم دینی گره خورده است و بسیاری از مردم، این شهر را به نام اماکن دینی و زیارتی آن می‌شناسند، اما خسرو آقایاری در پنجمین مجلد از کتابش نشان داده که مردمان قم را نه‌تنها با میزبانی از زائران خواهر گرامی امام رضا (ع) که با تربیت پهلوانان نامی و جوانمردانی نیز می‌توان شناخت که در گذشته‌ای نه چندان دور نام و مرام پهلوانی را به آموزه‌های دینی پیوند زده و سبکی از زندگی را خلق کرده‌اند که مرور آن هنوز نیز مایه مباهات و آموختن است.

در این کتاب مخاطب با سرگذشت داستانی پهلوانانی از قم مانند پهلوان ابوالقاسم همایونی، صادق قمی، حسین کله‌پز، سید تقی کمالی، میرزا عبدالحسین علیشاهی، علی قلیچ‌گرجی، سید شاه محمود برقعی و سید محمود رضوی قمی آشنا می‌شوند.

روایت این داستان‌ها، گاه با داستانی از کودکی و جوانی برخی پهلوا‌ن‌ها که نقطه عطفی در زندگی آن‌ها به شمار می‌رود شروع شده و گاه نیز با کارزار پهلوانی بزرگی در زندگی آن‌ها به روی مخاطب گشوده می‌شود و در ادامه نویسنده رفته رفته مخاطبش را با منش و شیوه رفتار وی آشنا می‌کند.

این داستان‌ها در عین سادگی به طور معمول سعی در بازگویی سبک زندگی اجتماعی این افراد دارد، سبکی که در آن پایبندی به باورها و اعتقادات دینی، مرام و مسلک پهلوانی، سنت‌های اصیل ایرانی و نیز ارتباطات اجتماعی و گروهی بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

رخصت مرشد در واقع دریچه‌ای است برای ورود به زندگی پهلوانان و سرآمدان ورزش زورخانه‌ای از طریق بازسازی فضای زیستی آن‌ها و شرایطی که منجر به خلق آن شده است.

این کتاب به همین اعتبار در پنحمین داستان خود با روایت تلاش جمعی از کودکان برای شکل‌دهی به مکانی ویژه و اختصاصی برای ورزش پهلوانی در یک خرابه شروع می‌شود و در ادامه تلاش آن‌ها برای کشتی‌گرفتن بر اساس مرام پهلوانی و جلب نظر برخی از پهلوانان شهر به کار آن‌ها.

در جای جای این قصه‌ها مخاطب با این مفهوم مواجه می‌شود که زیست اجتماعی او تنها ساخته و پرداخته توان و تلاش اجتماعی او نیست، بلکه باورها و اعتقادات معنوی و دینی اوست که به این توان و تلاش جهت داده و زندگی را به مسیری صحیح و پسندیده هدایت می‌کند.

خواندن کتاب رخصت مرشد (جلد پنجم؛ قم) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات و منش پهلوانی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب رخصت مرشد (جلد پنجم؛ قم)

«بچه‌های محله باجک، جلو میدانگاهی زورخانه چاله مسگرها جمع شده بودند و دنبال راهی می‌گشتند تا از لابه‌لای جمعیت خودشتن را داخل زورخانه بیندازند. اما چنین چیزی غیرممکن بود. مگر می‌شد از میان آن همه آدم بزرگ که هرکدام سعی می‌کردند زودتر وارد زورخانه شوند و جای بهتری را برای نشستن پیدا کنند، چند تا بچه کمم سن و سال که هنوز قدشان تا کمر بزرگ‌ترها هم نمی‌رسید از بقیه جلو بزنند و وارد زورخانه شوند؟!»