کتاب در راهروهای ذهن یک جامعه شناس

کتاب در راهروهای ذهن یک جامعه شناس نوشتهٔ جمشید میرزایی است و انتشارات نظری آن را منتشر کرده است. این کتاب جستارهای یک استاد جامعه‌شناسی است که می‌خواهد از زبان خود بعضی وقایع و مسائل جامعه‌ٔ ایران را بررسی کند.

درباره کتاب در راهروهای ذهن یک جامعه شناس

کتاب در راهروهای ذهن یک جامعه‌ شناس شامل مجموعه مقالات و یاداشت‌ها و نوشته‌های جمشید میرزایی، جامعه‌شناس و استاد جامعه‌شناسی، در بازهٔ زمانی ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۵ است. کتاب در برگیرندهٔ ۱۶ مقاله مجزا و مستقل است. برخی کوتاه در حد ۳ یا ۴ صفحه و برخی طولانی در حدود ۲۰ صفحه. این نوشتارها که در فاصله تقریباً یک و نیم دهه به نگارش درآمده‌اند، حاوی عناصر فرهنگی، اجتماعی و سیاسی با درون‌مایه و شاکله جامعه‌شناسی هستند.

در «من بد می‌کنم؛ پس هستم» به رفتارهای غیر اجتماعی و ناهنجار برخی افراد جامعه اشاره شده است. در «گریز از تفکر؛ آسیب‌شناسی نشریات زرد» همانطور که از عنوانش پیداست به بررسی محتوا، ساختار و مشخصات نشریات عامه‌پسند و زرد پرداخته‌ شده است. در «سه روایت پاره در مورد انسان» برخی عقاید و رفتارهای اجتماعی نوعِ انسان بررسی شده است. «رسانه ملی، کودکان، آموزش» عنوان نوشتاری آسیب‌شناسانه و با بررسی نقش تربیتی و تأثیرگذار رسانهٔ ملی روی کودکان و نوجوانان است. در «تحلیل جامعه‌شناختی پدیده لمپنیزم» یکی از اقشار اجتماعی که از نیرو‌های مؤثر اجتماعی در بزنگاه‌های سیاسی بوده، با رویکرد جامعه‌شناسیِ تاریخی تحلیل شده است. در «تغییرات فرهنگی اجتماعی در جامعه ایران» با رویکر جامعه‌شناسی عوامل مؤثر بر تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران کنونی بررسی شده است.

«واکنش‌های انسان ایرانی به جهان جدید» عنوان نوشتاری نسبتاً طولانی است که با رویکرد جامعه‌شناسیِ تاریخی به بررسی سه جریان و واکنش انسان ایرانی در دورهٔ معاصر و در مواجهه با جهان مدرن پرداخته‌ است. در «جامعه‌شناسیِ تاریخ روزنا‌مه‌نگاریِ ایرانی» همانطور که از عنوانش پیداست به ریشه‌ها، عوامل، زمینه‌ها و شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جامعه ایران در عصر پیدایش نسل اول مطبوعات ایرانی توجه شده است. در «سیر جنبش دانشجویی در ایران» به بررسی شکل‌گیری نهاد دانشگاه در ایران و پیدایش روز دانشجو و سیر حرکت آن اشاره شده است. «مصدق، نفت، کودتا» عنوان نوشتاری است که به بررسی مداخلات دولت انگلستان در ایران، ملی شدن صنعت نفت، جنبش دموکراسی خواهی دههٔ ۳۰ ش، کودتای آمریکایی ۲۸ مرداد ۳۲ و... می‌پردازد. در «انقلاب اسلامی و اندیشمندان علوم اجتماعی» پدیدهٔ انقلاب اسلامی ایران از منظر و آرای اندیشمندان علوم اجتماعی و جامعه‌شناسان بررسی شده است.

«به بهانهٔ گفتگوی تمدن‌ها» عنوان نوشتاری است که به پیشینهٔ شکل‌گیری اندیشهٔ گفتگوی میان فرهنگ‌ها و تمدن‌ها پرداخته و شرایط بین‌المللی ارائهٔ این نظریه و نتایج آن را بیان کرده است. «عوام‌پسندانه حرف ‌زدن» نوعی نقد شعار و رفتار سیاسی کاندیداهای انتخاباتی است. «جشن تکلیف سیاسی» نقدی بر این نام و عنوان جهت رأی دادن دانش‌آموزانی است که برای اولین بار به سن مشارکت در انتخابات می‌رسند. «ژست‌های مردمی در انتخابات» نیز نوع نقد سیاسی اجتماعی برخی رفتارهای نامزدها در فرایند انتخابات است. در «جامعه‌شناسیِ نسبت اخلاق با سیاست» نیز این دیدگاه که در سیاست، اخلاق جایی ندارد بررسی و نقد شده است.

 خواندن کتاب در راهروهای ذهن یک جامعه شناس را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام پژوهشگران علوم اجتماعی و دغدغه‌مندان مسائل جامعه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب در راهروهای ذهن یک جامعه شناس      

  جامعه ما مخصوصاً نسل جوان و نوجوان دارای تغییرات بنیادی شده است و تفاوت‌های عمده‌ای با نسل‌های پیش از خود پیدا کرده است. علی‌رغم برخی وجوه مثبت این تغییر و تفاوت‌ها، باید اذعان نمود در بسیاری از موارد این دگرگونی‌های فرهنگی و اجتماعی پیامدهای منفی را به دنبال داشته است. به نظر می‌رسد جامعه ما دچار نوعی "لجام گسیختگی فرهنگی" شده است. عدم ثبات و تعادل در رفتار جوانان افزایش یافته است، نوع نگرش آنان به دین و مذهب تغییر یافته است، ارزش‌های اصیل مورد تردید واقع گردیده است، خانواده مقتدر رنگ باخته و خانواده کنونی سایه رنگ‌پریده‌ای از نظام خانواده مقتدر است، والدین اِعمال نظر و کنترل چندانی بر فرزندان خود ندارند، آزادی با بی‌قیدی و رهایی مترادف گرفته می‌شود و به اسم احترام گذاشتن به آزادی و غرور شخصیت نوجوان، هر گونه نظارت بر فرزندان منتفی می‌شود، جمع کثیری از والدین در خانواده‌ها وظیفه خود را به تأمین حوایج مادی فرزندان تقلیل داده‌اند، از کارکرد اصلی خانواده (جامعه‌پذیر کردن و اجتماعی‌کردن فرزندان) غفلت شده و موجب شده است که امروز ما شاهد نوعی تغافل از ارزش‌ها و هنجارهای جامعه باشیم. شاید بتوان گفت بهترین عنوانی که می‌تواند این دگرگونی و تغییرات را توصیف کند لجام‌گسیختگیِ فرهنگی و اجتماعی باشد. برای پی بردن به عمق قضیه، چند مورد را ذکر می‌کنیم:

۱. پایین آمدن آستانه تحمل: آستانه تحمل نسل جوان و نوجوان ما به شدت کاهش یافته است و به سرعت تحریک می‌شوند. میزان تساهل و تسامح در آنان کمرنگ شده و تحریک‌پذیری آنان فزونی یافته است. نمونه آن را می‌توان در درگیری‌ها و نزاع‌های خیابانی و کوچه و بازار در سطح شهر دید. هرگونه تفاوت و اختلاف سلیقه موجب درگیری لفظی و هرگونه درگیری لفظی منجر به درگیری فیزیکی و نزاع‌های خونین می‌شود و باقی قضایا و... .

۲. هنجارشکنی در ورزشگاه‌ها: جای هیچ شک و تردیدی نیست که نسل جوان و نوجوان ما به تفریح نیاز دارد و باید امکانات آن را گسترش داد. اما متأسفانه باید گفت ورزشگاه‌ها بجای اینکه محل تفریح وگذران اوقات فرغت جوانان باشد به محلی برای فحاشی و هتاکی بسیاری از جوانان تبدیل شده است. در سالیان اخیر به طور مکرر شاهد هتک حرمت و توهین تماشاگران نسبت به داوران و مربیان و ورزشکاران بوده‌ایم. واقعاً جامعه ورزشی ما مرتکب چه گناهی شده است که عده‌ای هتک حرمت آن‌ها را تبدیل کرده‌اند به وسیله‌ای برای تفریح و هیجان خود. قهرمانان و ورزشکاران ما بجای اینکه در ورزشگاه‌ها مورد تجلیل و تمجید قرار گیرند، نقبیح می‌شوند و از آن‌ها با رکیک‌ترین دشنام‌ها پذیرایی می‌شود. عده‌ای از به اصطلاح کارشناسان و دلسوزان نسل جوان این اعمال نابهنجار را توجیه روانشناختی کرده و آن را تخلیه هیجانات روانی می‌دانند و به طور غیرمستقیم آن را تجویز می‌کنند و حتی مشروعیت می‌بخشند. باید اعتراف کرد که توهین و هتاکی نه تنها تخلیه هیجانات روحی و روانی نیست بلکه نشان از تضعیف هنجارها و نوعی بی‌هنجاری و نیز حکایت از عمق درد و عارضه‌ای است که گریبان‌گیر جامعه ما شده است.

۳. تغییر و دگرگونی در خانواده: خانواده در طول زمان و در اشکال گسترده یا هسته‌ای دارای کارکردهای خاص خود بوده است ولی امروز شاهد دگرگونی عمده‌ای در رابطه با فرزندان شده است. کنترل و نظارت والدین بر فرزندان به دلایل مختلف کاهش یافته است. روزگاری خانواده به عنوان نماد سمبل جهان اطراف کودک بود و اصلی‌ترین نقش را در رابطه با جامعه‌پذیر کردن فرد بر عهده داشت که امروزه این نقش تضعیف شده است و بیش از آن که خانواده بر فرد تأثیرگذار باشد، گروه‌های همسالان و دوستی و رسانه‌های الکترونیک (ماهواره و اینترنت) زوایای زندگی او را احاطه کرده‌اند در مجموع باید گفت از چهار عامل جامعه‌پذیر کردن فرد (خانواده، مدرسه، گروه‌های همسالان، رسانه‌ها) دو عامل نخست تضعیف شده و نقش دو عامل اخیر فزونی یافته است که در کنار تبعات مثبت آن شاهد عوارض و تبعات منفی آن نیز هستیم.