کتاب مداخلات ارزی

کتاب مداخلات ارزی نوشتهٔ زهرا عزیزی در انتشارات نور علم چاپ شده است. یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در مالیه بین‌الملل، تنظیم مناسب نرخ ارز و کنترل بی‌نظمی‌های بازار ارز است. در این راستا مقامات پولی به دنبال اجرای نتیجه‌بخش سیاست ارزی در جهت دستیابی به این اهداف هستند. در حقیقت استفاده از مداخلات ارزی در کنار سیاست‌های پولی و مالی جایگاه ویژه‌ای در بین مقامات، به‌خصوص در دهه‌های اخیر یافته و مباحث گستردهای دررابطه‌با روش‌ها و معیارهای مداخله، اهداف و ابزار، اثربخشی و کارایی آن شکل گرفته است. ازاین‌رو موضوع مداخله در بازار ارز از گذشته تا حال محور ادبیات گسترده‌ای از اقتصاد بوده است. در آغاز موضوع بسیاری از مطالعات در این زمینه، تقابل دو حالت اکید مداخله کامل در بازار، یعنی نظام نرخ ارز ثابت، و یا عدم مداخله در بازار به معنای برقراری نظام شناور ارزی بوده است. بعد از شکست موافقت‌نامه برتن وودز در سال ۱۹۷۳ گزینه‌های پیش روی کشورها وسیع‌تر شده و آن‌ها می‌توانستند هر نظامی را بین دو حالت کاملاً ثابت و کاملاً شناور انتخاب کنند. ازاین‌رو درجات متفاوتی از مداخلات ارزی در بین کشورها رواج یافت.

در واقع بعد از فروپاشی نظام برتن وودز، بسیاری از کشورها به سمت نظام‌های شناور نرخ ارز تمایل یافتند. اما نوسانات شدیدی پس از واقعه شناوری عمومی نرخ‌های ارز از ۱۹۷۳ به وجود آمد و به‌ویژه طی سال‌های دهه ۱۹۸۰ تشدید گردید. این نوسانات مشکلات مختلفی را برای کشورهای درحال‌توسعه، از نامشخص و غیره قابل پیش‌بینی بودن سودآوری سرمایه‌گذاری در بخشهای تجاری گرفته تا اداره مالیه عمومی، بدهی خارجی و ذخایر ارزی آنها، به وجود آورد. پس از آن کشورها تمایل بیشتری به نظام‌های میانی یافتند، چرا که در این نظام‌ها می‌توان بازار ارز را باتوجه‌به شرایط حاکم بر اقتصاد تعدیل کرد. امروزه بیش از ۸۰% تجارت جهانی در اختیار کشورهایی است که از نظام‌های میانی استفاده می‌کنند. چرا که این نظام‌ها می‌تواند منافع آنان را در بازارهای تجارت بین‌الملل تأمین نماید و قدرت رقابت‌پذیری آنها را حفظ کند. براین‌اساس موضوع مداخلات ارزی امروزه از جایگاه ویژه‌ای در محافل اقتصادی برخوردار شده است. سیاست‌گذاران به دنبال شناخت کامل از بازار ارز در کشورشان و اجرای مطلوب و اثربخش مداخلات ارزی هستند.

درباره کتاب مداخلات ارزی

 در کنار سیاست‌های پولی و مالی، اعمال سیاست ارزی نیز یکی از راهکارهای کلیدی جهت رسیدن به اهداف اقتصادی کشورهاست. به‌ویژه این سیاست می‌تواند جایگاه کشور را در روابط اقتصادی بین‌الملل به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهد. به همین جهت ادبیات روبه‌رشدی در زمینه مداخلات ارزی شکل گرفته که به ابعاد مختلف این سیاست می‌پردازد. ابعادی همچون معیارهای مداخله در بازار ارز، ابزارها و اهداف سیاست‌گذاران در اجرای این سیاست، کانال‌های اثربخشی و آثار و پیامدهای اجرای آن. در این کتاب با مروری بر ادبیات موجود در این زمینه به موارد ذکر شده پرداخته می‌شود.

در فصل اول به بررسی اهمیت و جایگاه نرخ ارز در اقتصاد و لزوم اعمال مداخله در بازار ارز پرداخته می‌شود و در انتها جایگاه سیاست‌های ارزی در اقتصاد ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد.

موضوعی که در فصل دوم مورد بررسی قرار خواهد گرفت چارچوب کلی مداخلات در قالب نظام‌های ارزی است. انتخاب نظام ارزی در یک کشور تعیین‌کننده میزان مداخلات ارزی در آن کشور است. در واقع با این انتخاب کشورها اعلام می‌دارند که تا چه درجه در بازار ارز مداخله خواهند نمود.

در فصل سوم به بررسی اهداف و ابزار مداخله در بازار ارز پرداخته می‌شود. بانک‌های مرکزی باتوجه‌به اشراف بیشتری که نسبت به فعالان اقتصادی در مورد نرخ ارز و بازار آن دارند و سهم عمده‌ای که می‌توانند به‌عنوان یک عرضه‌کننده و یا تقاضاکننده بزرگ در بازار داشته باشند، اغلب برای جلوگیری از وقوع نوسانات کوتاه‌مدت و یا انحرافات بلندمدت در بازار دخالت می‌کنند. در کنار آن به فراخور شرایط و ترجیحات، ممکن است اهداف دیگری مانند ثبات داخلی اقتصاد، انباشت ذخایر بین‌المللی و یا حفظ میزان آن و تأمین موازنه پرداخت‌ها را نیز دنبال نمایند.

فصل چهارم دررابطه‌با مسیرهای اثرگذاری مداخله بر نرخ ارز و شرایط بازار است که در این مورد پنج مسیر اصلی مطرح شده در ادبیات مداخلات ارزی تبیین می‌گردد. تاریخچه و تحولات سیاست‌های ارزی در ایران موضوعی است که در فصل پنجم به آن پرداخته می‌شود. در این فصل ضمن ارائه مطالبی دررابطه‌با نحوه مدیریت نرخ ارز در ایران، شرایط متغیرهای مربوط به بازار ارز ایران در چند دهه اخیر مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نهایت در فصل ششم مواردی مطرح می‌شود که مسئولین سیاست ارزی در کشورها می‌توانند باتوجه‌به آن عملکرد بهتری را در مداخلات ارزی داشته باشند.

کتاب مداخلات ارزی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به علم اقتصاد پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب مداخلات ارزی

مسیر دیگری که از طریق آن، مداخله نرخ ارز را متأثر می سازد، مسیر علامت‌دهی است. مداخله ارزی از طریق این مسیر فعالان بازار را تحریک می کند که انتظارات خود از سیاست پولی یا ارزی آتی را تغییر دهند. دخالت در بازار ارز می‌تواند بر انتظارات گروهی از فعالان بازار تاثیر بگذارد. این انتظارات می‌تواند در رابطه با تغییر برخی از متغیرها نظیر عرضه پول، ارز و اوراق خارجی، درآمدها و ریسک دارایی‌های ارزی باشد که می تواند بدون ایجاد تغییر در حجم معاملات قیمت این دارایی‌ها و در نتیجه نرخ ارز را تغییر دهد.

در این مسیر فرض می‌شود که مقام پولی اطلاعات بهتر و بیشتری نسبت به فعالان اقتصادی بازار دارد و می‌تواند این اطلاعات را به بازار علامت دهد. درجه اثرگذاری مسیر علامت‌دهی به میزان اعتبار بانک مرکزی و سیاست‌های او بستگی دارد. برای این که مداخله بتواند از طریق این مسیر مؤثر باشد، باید علائم سیاست‌های پولی یا ارزی آتی معتبر به نظر برسد و انتظارات فعالان را دستخوش تغییر بنماید.

بانک مرکزی اطلاعاتی را که تنها در اختیار خودش می باشد، درباره آینده متغیرها برای عموم آشکار می کند. اگر عموم بر این اعتقاد باشند که بانک مرکزی اطلاعات درستی را انتشار داده است، انتظاراتشان را درباره آینده تصحیح می‌نماید و این تغییر انتظار درباره آینده نرخ ارز می تواند نرخ ارز را در دوره جاری تغییر دهد. به بیان دیگر طبق این مسیر حتی اگر مداخله صورت نگیرد، به بازار علامت داده می شود. از آنجا که نرخ ارز یک متغیر آینده‌نگر می‌باشد ، تغییر انتظارات نسبت به مقادیر آتی متغیر های اثر گذار بر نرخ ارز ( مانند عرضه های نسبی پول) سطح نرخ ارز را در زمان حال دستخوش تغییر قرار می‌دهد .

فرض کنید بانک مرکزی بر این اعتقاد باشد که نرخ ارز بالاتر از سطح تعادلی خود قرار گرفته است. بنابراین علامتی برای کاهش نرخ ارز در آینده به بازار توسط بانک مرکزی داده می‌شود.