کتاب پرسش ها و پاسخ های دانشجویی (جلد پنجم)

کتاب قرآن شناسی دفتر پنجم از مجموعه پرسش‌ها و پاسخ های دانشجویی است که در دفتر نشر معارف به چاپ می‌رسد.

دفتر نشر معارف وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌‌ها، در سال ۱۳۷۶ تأسیس شد و در سال ۱۳۷۹ به صورت رسمی آغاز به کار کرد. این انتشارات تلاش می‌کند از دریچه اسلام ناب به بازخوانی، بررسی، نقد و تولید اندیشه در عرصه‌های مختلف بپردازد.

از جمله این فعالیت‌‌ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان به چاپ بیش از ۱۱۰۰عنوان کتاب در زمینه دروس معارف اسلامی دانشگاه‌ها، اندیشه‌‌های امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، پرسش‌ها و پاسخ‌های دانشجویی، معارف قرآن و اهل‌ بیت (ع)، دین‌پژوهی، اخلاق و عرفان، انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر، مسائل جهان اسلام، غرب‌‌شناسی، شبهات فکری و عقیدتی، مسایل تاریخی و فلسفی، علوم انسانی، مسائل تربیتی، زن، خانواده و نقد فمینیسم و… اشاره کرد.

نشر معارف اخیراً نیز گام‌‌هایی در حوزه ادبیات داستانی برداشته است. این انتشارات با راه ‌اندازی ۳۰ مرکز فروشگاهی با عنوان تجاری «پاتوق کتاب» و همچنین برگزاری ۱۲ دوره مسابقات کتابخوانی «پویش روشنا» در سطح ملی، توانسته است گام‌‌های مفید و موثری در توزیع و ترویج کتابخوانی کشور بردارد.

آنچه این روزها بیش از هرچیز دغدغه نسل انقلابی است آشنایی جوانان و دانشجویان با حقیقت دین و معارف اسلام است، انتشارات در این زمینه پیشرو است و تلاش دارد پاسخی علمی و دینی برای تمام سوالات این نسل داشته باشد.

درباره مجموعه پرسش ها و پاسخ های دانشجویی

«پرسش‌گری» از آغاز آفرینش انسان، رخ‌نمایی کرده، بر بال سبز خود، فرشتگان را فرانشانده، بر برگ زرد خود، شیطان را فرونشانده و در این میان، مقام آدمیت را نشان داده است. هر که سؤال‌هایش آسمانی است، دانش و بینش، پاسخش خواهد بود. پویایی و پایایی «جامعه» و «فرهنگ»، در گرو پرسش‌های حقیقت طلبانه و پاسخ‌های خِردورزانه است.

از افتخارات ایران اسلامی، آن است که از سویی، سرشار از جوانانی پاک دل، کمال خواه و پرسش‌گر می‌باشد و از دیگر سوی، از مکتبی غنی برخوردار است که معارف بلند آن، گوارا نوش دل‌های عطشناک پرسش‌گر و دانش‌جوست.

اداره مشاوره و پاسخ معاونت مطالعات راهبردی نهاد، محفل انسی فراهم آورده است، تا «ابر رحمت» پرسش‌ها را به «زمین اجابت» پذیرا باشد و نهال سبز دانش را بارور سازد.

در راستای ترویج فرهنگ دینی، اداره مشاوره و پاسخ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، تاکنون بیش از دویست هزار پرسش دانشجویی را در موضوعات مختلف اندیشه دینی، مشاوره، احکام و... پاسخ داده است.

آن‌چه پیش‌رو دارید، بخشی از پرسش‌های راهنماشناسی است که توسط محقق ارجمند مرحوم حجه‌الاسلام والمسلمین محمدرضا کاشفی (ره) پاسخ داده شده است.

خواندن مجموعه پرسش‌ها و پاسخ های دانشجویی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

جوانان دانشجو مخاطبان این مجموعه‌اند.

بخشی از کتاب پرسش ها و پاسخ های دانشجویی (قرآن شناسی)

نبه‌های اعجاز قرآن پرسش ۲۸. قرآن از چه جهت معجزه است؟ برای اثبات اعجاز قرآن چه دلیلی می‌توان اقامه کرد؟

قرآن معجزه‌ای جاوید و زنده است؛ و تمام اندیشمندان و فرزانگان بشری را، به تحدی و چالش فراخوانده است. بعضی از جنبه‌های اعجاز قرآن عبارت است از:

۱. اعجاز ادبی و موسیقیایی

قرآن از جهت اعجاز ادبی، برجسته‌ترین ادیبان عرب را شگفت‌زده ساخته است تا آنجا که سرسخت‌ترین دشمنان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله (مانند ولید)، بر اسلوب زیبا، ترکیب بدیع و آهنگ بی‌نظیر آن اعتراف کرده و نفوذ کلام قرآن را سحرآمیز خوانده‌اند.

پروفسور دورمان آمریکایی می‌نویسد: «قرآن لفظ به لفظ به وسیله جبرئیل، بر حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم وحی شده و هر یک از الفاظ آن کامل و تمام است.

قرآن معجزه‌ای جاوید و شاهد بر صدق ادعای محمد رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم است.

قسمتی از جنبه اعجاز آن، مربوط به سبک و اسلوب انشای آن است و این سبک و اسلوب، به قدری کامل و عظیم و باشکوه است که نه انسان و نه پریان، نمی‌توانند کوچک‌ترین سوره‌ای نظیر آن را بیاورند».

پروفسور ا.گیوم می‌گوید: «قرآن با آهنگ زیبای مخصوص، دارای موسیقیدلنوازی است که گوش را می‌نوازد. عده کثیری از مسیحیان عرب‌زبان، سبک قرآن را ستوده‌اند. از میان شرق‌شناسان کسانی که به زبان و ادبیات عرب آشنایی دارند، فصاحت و لطافت و ظرافت شیوه قرآن را می‌ستایند. زمانی که قرآن را تلاوت کنند، جذابیت خاص آن، بی‌اختیار شنونده را به سوی خود می‌کشد و این حلاوت و موسیقی دلنشین بود که فریاد سرزنش کنندگان را خاموش کرد و به کالبد شریعت پیامبر اسلام، روح دمید و آن را غیرقابل تقلید گردانید. در پهنه نظم، نثر و ادبیات

پردامنه عرب، کتابی به فصاحت، بلاغت، بلندپایگی و پرمایگی قرآن نمی‌شناسیم و اثری نیست که بتوان آن را با قرآن مقایسه کرد. تأثیر عمیق آیات قرآن بر عرب و غیر عرب، آن چنان است که عنان اختیار از کف می‌دهند.

نولدکه آلمانی در کتاب تاریخ قرآن می‌نویسد: «کلمات قرآن آن چنان خوب و به هم پیوسته است که شنیدنش، با آن هماهنگی و روانی، گویی نغمه فرشتگان است؛ مؤمنان را به شور می‌آورد و قلب آنان را مالامال از وجد و شعف می‌گرداند».

بارتلمی سنت هیلر دانشمند فرانسوی نیز در کتاب محمد و قرآن می‌نویسد:

«قرآن کتابی است بی‌همتا که زیبایی ظاهری و عظمت معنوی آن برابر است.

استحکام الفاظ، انسجام کلمات و تازگی افکار در سبک نو ظهور آن، چنان جلوه‌گر است که پیش از آنکه خردها تسخیر معانی آن گردند، دل‌ها تسلیم آن می‌شوند. در میان پیامبران هیچ کس، مانند پیامبر اسلام نتوانسته است این همه نفوذ کلام داشته باشد.

قرآن با سبک خاص خود، هم سرود مذهبی است و هم نیایش الهی؛ هم شریعت و قوانین سیاسی و حقوقی است و هم نوید بخش و هشداردهنده؛ هم پندآموز است و هم راهنما و هدایت‌کننده به راه راست؛ هم بیان‌کننده قصه، داستان و حِکم و امثال و... بالاخره قرآن زیباترین اثر به زبان عربی است که در میان کتاب‌های مذاهب جهان نظیر ندارد. به اعتراف مسیحیان عرب‌زبان، این کتاب شریف، تأثیر شگرفی در دل و جان شنوندگان دارد۱۶۹».۱۷۰

از دیگر ابعاد اعجاز و زیبایی قرآن، نظم و هندسه و بلاغت کلام است؛

به گونه‌ای که با کمترین لفظ، بیشترین معنا را به ذهن مخاطب منتقل می‌کند و از هرگونه لفظ پردازی‌های زاید اجتناب کرده و در عین حال مراد خود را به‌طور کامل و رسا، به مخاطب انتقال می‌دهد که عظمت این بعد از اعجاز، به گونه‌ای است که اگر کلمه‌ای از قرآن را حذف کنید توانا نخواهید بود تا کلمه‌ای مترادف با آن در جمله قرار دهید، به‌طوری که مراد و آهنگ و وزن آیه را از اوج اعجازی آن خارج نسازد!!».

از دیگر ابعاد اعجاز بیانی قرآن، تصویر سازی است. قرآن در نظر برخی از دانشمندان (مثل سید قطب)، با کلک قلم، تصاویر زیبا، مهیج و جانداری از موجودات عالم هستی ارائه و بسیاری از صحنه‌ها را در مقابل چشم مخاطب ترسیم می‌کند تا مطلب در اعماق جان مخاطب نشانده شود؛ نظیر به تصویر کشیدن و شباهت دانشمند پلید و فاسد، به سگ زبان بیرون آمده از کام، تصویر آغاز صبح به نفس زدن آن، تصویر عالم بی‌عمل به الاغ پر از بار کتاب و....

۲. اعجاز علمی

رازهای علمی نهفته در قرآن، اقیانوس بی‌کرانی از دانش‌های کیهان شناختی، انسان شناختی، تاریخ، نجوم و ... است که دانشمندان شرق و غرب را به تحقیقات زیادی واداشته و آنان را سخت به حیرت افکنده است.

در اینجا به نمونه‌های چندی از آیات و موضوعات علمی ذکر شده اشاره می‌شود:

۱. ترکیب خاص نباتات (آیه ۱۹، سوره حجر).

۲. تلقیح نباتات (آیه ۲۲، همین سوره).

۳. قانون زوجیت و تعمیم آن به عالم نباتات (آیه ۳، سوره رعد).

۴. حرکت وضعی و انتقالی زمین (آیه ۵۳، سوره طه).

۵. وجود یک قاره دیگر غیر از قاره‌های شناخته شده آن روز (آیه ۱۷، سوره رحمن).

۶. اصل کروی بودن زمین (آیه ۴۰، سوره معارج).

۷. ارتباط بین پدیده‌های جوی (آیه ۱۶۴، سوره بقره و آیه ۵ سوره جاثیه).

در عین حال با توجه به اینکه قرآن، کتابی انسان‌ساز و هدایتگر است، تنها ممکن است در موارد خاصی به مسائل علمی اشاره کند. این اشارات جزئی، منبع الهام برای دانشمندان است. گذشته از آن، قرآن همیشه مردم را به سیر در روی زمین و مطالعه پدیده‌های جوی، فرا خوانده و بنا بر پاره‌ای از تفاسیر، امکان صعود به کرات دیگر را خبر داده است.

در این زمینه کتاب‌ها و مقاله‌های بسیاری از سوی دانشمندان، در رشته‌های مختلف علوم به نگارش درآمده و همه از عظمت قرآن و تطبیق آیات آن، با جدیدترین رهیافت‌های دانش بشری سخن گفته‌اند.

«موریس بوکای» در کتاب مقایسه‌ای میان تورات، انجیل، قرآن و علم می‌گوید: «چگونه می‌توان از تطبیق قرآن با جدیدترین فرآورده‌های علمی بشر، در شگفتی فرو نرفت و آن را اعجاز به حساب نیاورد!؟».

او ضمن مقایسه آموزه‌های علمی قرآن، با تناقضات عهدین و دانش‌های رایج زمان نزول قرآن، می‌گوید: «نظر به وضع معلومات در عصر محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله، نمی‌توان انگاشت که بسیاری از مطالب قرآنی ـ که جنبه علمی دارد ـ مصنوع بشری بوده باشد. به همین جهت کاملاً به حق است که نه تنها قرآن را باید به عنوان یک وحی تلقی کرد؛ بلکه به علت تضمین اصالتی که عرضه می‌دارد ... به وحی قرآنی، مقام کاملاً متمایزی می‌دهد».

۳. اعجاز در پیشگویی قرآن از حوادثی در آینده خبر داده است. این خبرها، برخی نسبت به خود قرآن است و بعضی نسبت به حوادث خارجی. بخشی، رویدادهای مقطع خاصی از تاریخ است و بعضی مستمر و پایا. برخی زمان تحققش فرارسیده و از نظر تاریخی صدق و حقانیت قرآن را به اثبات رسانده است. در مقابل، برخی دیگر مربوط به آینده بشریت است؛ مانند: حاکمیت صالحان، برقراری حکومت جهانی عدل و توحید و تحقّق مدینه آرمانی اسلامی.

دورمان می‌نویسد: «قسمت دیگر از اعجاز قرآن، مربوط به پیشگویی‌هایی است که در آن مندرج است و به نحو اعجاب آوری، دارای اطلاعاتی است که مرد درس نخوانده‌ای مانند محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، هیچ گاه قادر نبود آنها را جمع کند».

به اختصار بعضی از موارد یاد شده بیان می‌شود:

۳ ـ ۱. تحریف ناپذیری

قرآن مجید به صراحت اعلام می‌دارد: دست تحریف و دسیسه برای همیشه از ساحت این کتاب مقدس، کوتاه است و حفظ و عنایت الهی، همواره تضمین‌کننده عصمت آن است:

«إِنّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکرَ وَ إِنّا لَهُ لَحافِظُونَ»؛ «همانا ما ذکر [قرآن] را فروفرستادیم و ما همواره آن را نگاهبانیم».

«وَ إِنَّهُ لَکتابٌ عَزِیزٌ لا یأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَینِ یدَیهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَکیمٍ حَمِیدٍ»؛ «و این کتابی است نفوذناپذیر، باطل از پیش و پس در آن راه نمی‌یابد. نازل شده از سوی خدای حکیم و حمید است».

این ادعای قرآن، اکنون تجربه‌ای پانزده قرنه را پشت سر نهاده و نشان داده است که تلاش‌های دشمنان، در این زمینه ناکام مانده و حسرت افزودن یا کاستن حتی یک کلمه از قرآن، بر دل آنها مانده است و از اینکه در آینده نیز بتوانند از عهده آن برآیند، به‌طور کامل مأیوس و ناامید گشته‌اند!