کتاب کلمات طاهر

در کتاب کلمات طاهر شرح استاد ابراهیمی دینانی بر کلمات قصار باباطاهر عریان، شاعر و عارف اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری را می‌خوانید.

 درباره کتاب کلمات طاهر

باباطاهر علاوه بر دوبیتی‌های معروفش، مجموعه جملات قصار در ابواب مختلف عرفانی دارد که از نثری عمیق و پیچیده و در عین حال کهن عرفان اسلامی-ایرانی شناخته می‌شود. علم و معرفت، حقیقت و رسم، الهام و فراست، دنیا و عقبی، وجد، ذکر، مشاهده و مراقبه، اراده و طلب، طاعت و تقرب، فقر، توکل، سکر، محبت، غیرت، وقت، موت و حیات، فنا و بقا و توحید برخی از ابواب این کتاب هستند.

 در همهٔ این سال‌ها شروح انگشت‌شماری بر این اثر عرفانی نوشته شده است. شرح منسوب به عین‌القضات همدانی، دو شرح ملاسلطان‌محمد گنابادی به نام‌های «ایضاح» و «توضیح»، شرح محمدبن‌ابراهیم مشهور به خطیب وزیری به‌نام «الفتوحات الربانیة فی مزج الاشارات الهمدانیة» و شرح میرزا محسن مدرّس اردبیلی مشهور به عمادالفقرا با نام «آینهٔ بینایان/ عرفات» از جمله شروح این اثر است. 

کتاب حاضر نیز جدیدترین شرح این جملات قصار با شرح غلامحسین ابراهیمی دینانی و در قالب گفت‌وگو و پرسش‌وپاسخ به همت پویان پروین اردبیلی، امیر اسماعیلی و حسین کریم‌آبادی منتشر شده است. 

در واقع کتاب حاضر، دهمین شرح این کلمات عمیق به‌شمار می‌آید. در دی‌ماه ۱۳۹۰ استاد دینانی در یکی از کلاس‌هایشان به ویژگی کلمات قصار باباطاهر عریان اشاره کردند و در آن بین گفتند: «اگر این کلمات از فتوحات ابن عربی بالاتر نباشد، پایین‌تر نیست!» آن اشارۀ کوتاه دیروز به این اثر امروز منجر شد. از آن روز ایدۀ این شرح در نظر بود تا فروردین‌ماه ۱۳۹۵ که با لطف خداوند منّان و همراهی استاد ارجمند، جامۀ عمل پوشید و جلسات شرح این اثر آغاز شد و آذرماه همان سال به اتمام رسید. پس از آن، مراحل پیاده‌سازی، ویرایش، بازخوانی محتوا، نمونه‌خوانی، استخراج منابع و مراحل بعدی آماده‌سازی برای چاپ به انجام رسید و اینک در اختیار مخاطب گرامی قرار گرفته است. در این مدت سعی شد تا با تلاشی گروهی، متنی ویراسته و متقن ارائه شود. 

استاد ابراهیمی دینانی در بخشی از مقدمۀ خود بر  این شرح آورده‌اند که:

 «چگونه می‌توان اشعار عرفانی و پرمحتوای باباطاهر عریان را که تحت عنوان فهلویات از آن سخن گفته می‌شود، یک حماسۀ عرفانی به‌شمار نیاورد در حالی که دوبیتی‌های دل‌نشین این عارف بزرگ که مجذوبِ آگاه و آگاهِ مجذوب است، هر شنوندۀ آشنایی را شاد و شیدا می‌کند و او را برای وارستگی از قید تعلقات بیهوده آماده می‌سازد. ... اثر شکوهمند دیگری که از این عارف بزرگ به یادگار مانده، مجموعه‌ای از کلمات قصار است که در زمرۀ آثار بزرگ و زیبای عرفانی قرار می‌گیرد. هر اندازه دوبیتی‌های باباطاهر، ساده و بدون پیرایه و همه‌کس‌فهم است، کلمات قصار و سخن‌های کوتاه او، ژرف و پرمحتوا بوده و فهم آن‌ها برای بسیاری از اشخاص، سخت و دشوار است. تو گویی این عارف بزرگ، مخاطب‌های خود را به دو گروه تقسیم کرده و به مقتضای احوال آن‌ها با آن‌ها سخن گفته است. یکی از شرایط بلاغت در کلام، به مقتضای حال سخن‌گفتن است و این عارف بزرگ از این شرایط به درستی آگاه بوده است. حدود هزار سال است که باباطاهر، این جهان فانی را پشت‌سر گذاشته و به عالَم باقی پیوسته است. در این مدت طولانی و زمان دراز، آن‌چنان که شایسته است، به آثار این عارف بزرگ پرداخته نشده است».

 خواندن کتاب کلمات طاهر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 همه دوست‌داران عرفان و ادبیات ایرانی به ویژه علاقه‌مندان به اندیشه و اشعار باباطاهر مخاطبان این کتاب‌اند.