کتاب بنیان فرمیک معماری مدرن

کتاب بنیان فرمیک معماری مدرن به‌عنوان رساله‌ دکترای پیتر آیزنمن در سال ۱۹۶۳ م. با نام «بـنیان فُرمیک معماری مدرن» در دانشگاه کمبریج انگلستان دفاع شده است. در اینجا آیزنمن به بسط تئوری خود از فرم‌پذیری معماری مدرن می‌پردازد، و آن را در هشت پروژه از چهار معمار مدرن، مورد خوانش قرار می‌دهد.

درباره کتاب بنیان فرمیک معماری مدرن

این رساله در پنج فصل نوشته شده؛ فصل نخست با عنوان «فرم در ارتباط با معماری» به جنبه‌های فرادیداری (سوبژکتیو) معماری و نسبت آن با فرم معماری می‌پردازد. پرداختن به اندیشه‌های افرادی همچون آگوست چویسی، لوئیس سالیوان، و سنت‌الیا، و همچنین نظریه‌های مطرح پیرامون فرم در معماری مسیر آغازین رساله را مشخص می‌کند. مفهوم یا معنا، عملکرد، ساختْمان، و تکنیک، کلیدواژه‌های فصل نخست است.

آیزنمن در فصل دوم، «ویژگی‌های فرمِ ساده‌ی معماری» تلاش می‌کند تا رویکردهای فرادیداری خود در فصل نخست را با مثال‌های کالبدی و دیداری (اُبژکتیو) از فرمِ معماری به نمایش بگذارد. معرفی فرم‌های ساده ـ به‌عنوان پیش‌نمونه‌ فرم‌های ترکیبی در رساله‌ی اوـ اساس این فصل را شکل می‌دهد. توسعه‌ی مفهومِ فرم در ظرف‌های واژگانیِ: شکل، توده، حجم، بلوک، جسم، سطح و فضا، همسو با کنکاش آنها در برخی از پروژه‌های معماری مدرن، کلیدِ راهِ آیزنمن در بسط آن چیزی‌ست که او تلاش دارد در این رساله به آن بپردازد.

فـصل سوم با عنوان«توسعه‌ی سیستم‌های شکلی» در واقع بسط همان مفهومی‌ست که در معرفی فرم‌های ساده مطرح شده‌است، و در این فصل، در قالب فرم‌های ترکیبی از آن یاد می‌شود. کلید واژه‌های فصل دوم در اینجا همنشینِ مفاهیم جدیدی می‌شوند تا بُنمایه‌های فکری آیزنمن را در دایره‌ی واژگانی: سیستم‌های شکلی، سیستم‌های ساکن و پیوسته، دیالیکتیک توده ـ سطح، و نیز سیستم‌های حرکتیِ پیچشی، حلزونی، و پل‌های (در توصیفِ فرم و یا نظام سیرکولاسیونِ جا گرفته در آنها) مطرح سازند. در این فصل از فرم‌های ترکیبی ـ در بسیاری مواردـ با دو عنوان فرم‌های خطی و مرکزوار یاد می‌شود.

فـصل چهارم، «تحلیل سیستم‌های شکلی» به سنجش تئوریِ آیزنمن پیرامون بنیان فُرمیک معماری مدرن اختصاص دارد. آیزنمن با انتخاب هشت پروژه‌ی معماری مدرن از چهار معمار (لوکوربوزیه، فرانک لویدرایت، آلوار آلتو، و جوزپه ترانی)، به تحلیل فرمیک هر یک از آنها می‌پردازد. پرداختن به ساختار شکلی این آثار و تلاش برای تحلیلِ فرم‌پذیری آنها کلیّت این فصل را شکل می‌دهد.

فـصل پنجم با عنوان «تئوریِ فرجام‌باز و فرجام‌بسته» به بازاندیشیِ تئوری‌های مطرح در تاریخ معماری و ویژگی‌های هر یک از آنها ـ که آیزنمن با عنوان تئوری فرجام‌باز و فرجام‌بسته از آنها نام می‌برد ـ اختصاص یافته است. این گستره‌ی زمانی از ویتروویوسِ معمار آغاز و تا زیگفرید گیدئونِ نظریه‌پرداز ادامه می‌یابد.

در زمان خواندنِ این رساله، نکته‌ای که بیش از هر چیز به چشم می‌آید راهی‌ست که پیتر آیزنمن از سالِ ۱۹۶۳م. تا به امروز پیموده است. مسیری که از آیزنمنِ ۱۹۶۳ آغاز می‌شود، و به آیزنمن دوره‌ی معاصر می‌رسد؛ راهی که با مطالعه‌ «بـنیان فُرمیکِ معماری مدرن» آغاز می‌گردد، و با شکل‌گیریِ گروه «پنج معمار نیویورکی» و طرح‌ریزی اندیشه‌های معماریِ «دیکانستراکشن» و «فولدینگ» به دوران معاصر می‌رسد؛ و اساسِ فکری بسیاری از معمارانِ هم‌دوره‌ی خود را پایه‌ریزی می‌کند. بی‌راه نیست اگر آیزنمن را آغازگر خوانشِ معماری از دریچه‌ی فلسفه بدانیم، و او را معمارـ فیلسوف بخوانیم. امروز بسیاری از منتقدین و معمارانی که ریشه‌های فکری خود را از دیگر رشته‌های علوم انسانی می‌گیرند، باید خود را وامدار راهی بدانند که آیزنمن آن را بنا نهاده است.

خواندن کتاب بنیان فرمیک معماری مدرن را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به معماری و متخصصان این رشته پیشنهاد می‌کنیم.