کتاب کیفیت زندگی کاری

کتاب کیفیت زندگی کاری نوشته امید امینی است که در اتشارات متخصصان به چاپ رسیده است.

 درباره کتاب کیفیت زندگی کاری

اگر در محل کار کمی به اطراف و پیرامونمان نگاه کنیم، ممکن است از خود پرسیده باشیم که چه تعداد از همکاران ما واقعاً از محیط کار خود و کاری که انجام می‌دهند لذت می‌برند. اگر واقع‌بینانه به این موضوع نگاه کنیم می‌توان گفت که در بسیاری از سازمان‌ها، شرکت‌ها و ادارات وضع چندان مطلوبی حکم‌فرما نمی‌باشد به‌نظر می‌رسد محیط‌های کاری امروزی بیش از هر زمان دیگر دچار التهاب و سردرگمی هستند.

در بررسی دیگر درمی‌یابیم، هدف از رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی در هر کشوری، فراهم ساختن رفاه جسمانی و معنوی برای مردم آن کشور از طریق خواسته‌ها و تأمین نیازهای آن‌هاست. بی‌شک یکی از مقوله‌های مهم برای بالا بردن میزان کارایی کارکنان کیفیت زندگی کاری است. توجه به کیفیت زندگی کاری یکی از روش‌های حفظ کارکنان برای کسب عملکرد بهتر در محیط کاری است.

شماری از آگاهان بر این باورند که بخشی از رکود بهره‌وری و کاهش کیفیت محصول در برخی از کشورهای صنعتی ناشی از کاستی‌های کیفیت زندگی کاری و تغییراتی است که در علاقه‌مندی‌ها و برتری‌های کارکنان پدید آمده است. کارکنان انتظار دارند که نظارت و دخالت بیشتری در کارشان داشته باشند چنانچه نیروی‌های انسانی شاغل در شرکت‌ها موردتوجه قرار گیرند نقش مهم و حساسی را در راستای تحقق اهداف شرکت ایفا خواهند نمود.

استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های مختلف بهبود کیفیت زندگی کاری می‌تواند گامی مهم در تحقق این مهم باشد.

کیفیت زندگی کاری فرآیند تصمیم‌گیری مشترک، همکاری و سازش متقابل میان مدیریت و کارکنان است و هدف آن تغییر شرایط کاری به‌گونه‌ای است که کارکنان مشارکت بیشتری در کار داشته باشند. به‌عبارت دیگر، کیفیت زندگی کاری یک راه مجاری ارتباطی باز و متناسبی را برای همه اعضای سازمان فراهم می‌کند تا در تصمیماتی که بر شغل‌شان به‌طور خاص و بر محیط کارشان به‌طور عام اثر می‌گذارد، به‌نوعی دخالت داشته باشند تا در نتیجه آن مشارکت و رضایت شغلی آنان بیشتر شود و فشار عصبی ناشی از کار برایشان کاهش یابد. 

در واقع کیفیت زندگی کاری نمایانگر نوعی فرهنگ سازمانی و شیوه مدیریت است که کارکنان بر اساس آن احساس مالکیت، خودگردانی، مسئولیت و عزت‌نفس می‌کنند؛ بنابراین بهبود کیفیت زندگی کاری، با افزایش تعهد سازمانی می‌تواند در کاهش رفتارهای ناهنجار کارمندان و کارکنان سازمان‌ها مؤثر باشد.

هدف از تألیف این کتاب، گستردگی، اهمیت و ابعاد مختلف کیفیت زندگی کاری است که نشان از عکس‌العمل کارکنان نسبت به کار و پیامدهای آن است، مثلاً بهداشت و ایمنی کار، ساعت و نوبت کاری، امنیت شغل، جلب مشارکت، منزلت اجتماعی و ... در این بین میان اکثر کشورها موردی چون تعادل بین کار و زندگی شخصی، مهم‌ترین عامل رضایت از محیط کار است که در این راستا سبک‌های رهبری مانند سبک رهبری خدمتگزار می‌تواند موجب بهبود کیفیت زندگی کاری شود.

 خواندن کتاب کیفیت زندگی کاری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

مدیران و واحدهای منابع انسانی شرکت‌ها و سازمان‌ها مخاطبان اصلی این کتاب‌اند.

بخشی از کتاب کیفیت زندگی کاری

کیفیت زندگی کاری اغلب بر تصور افراد، خط‌مشی‌ها و ساختارهای سازمانی مبتنی است. امروزه بسیاری از مؤسسات به پژوهش‌هایی برای سنجش این برداشت‌ها دست زده‌اند. در این راه شیوه‌های غیررسمی نیز به‌کار گرفته می‌شود تا روابط کاری بهبود یابد. افزون بر این هیئت‌های ایمنی کار و گروه‌های کار نیز در حال تدوین استراتژی برای بهبود محیط کار هستند؛ بنابراین سازمان‌ها نیاز دارند استراتژی‌هایی به‌کار ببرند جهت گسترش کیفیت زندگی کاری کارکنان تا بدین وسیله هم اهداف سازمانی حصول شده و هم نیازهای کارکنان برطرف گردد.

البته کیفیت زندگی کاری را می‌توان به‌عنوان یک استراتژی منابع انسانی و کالبد نهائی برای توسعه در میان تمام نظام‌های کاری شناخت. اولین استراتژی جهت بهبود کیفیت، در دهه ۱۹۸۰ آغاز شد. اکثر کارخانه‌های متوسط و بزرگ ژاپنی دارای حلقه‌های کیفیت بودند. این کوشش به‌عنوان یک برنامه بهبود کیفیت آغاز شد ولی از آن زمان تاکنون به یک روش عادی برای بسیاری از مدیران و زیربنای کوشش‌هایی برای بهبود کیفیت زندگی کاری تبدیل گردیده است.

استراتژی دیگری که برای بهبود کیفیت زندگی کاری می‌توان به‌کار بست، ضرورت پیگیری شغل‌های ساختاری با جزئیات کمتر و گروه‌بندی‌ها و پیوستگی‌های بیشتر است. در حالی‌که به‌عقیده جزئی، استراتژی مؤثر جهت بهبود کیفیت زندگی کاری استفاده از سیستم‌های اجتماعی - فنی است. سیستم‌های اجتماعی - فنی عبارتند از: مداخله در وضعیت کار برای سازمان‌دهی مجدد کار، گروه‌های کاری و ارتباط بین کارگران و فن‌آوری‌هایی که برای انجام کار مورداستفاده آنان قرار می‌گیرد.

یکی دیگر از استراتژی‌های مهم برای بهبود کیفیت زندگی کاری ایجاد قوانین کاری است که بتواند کمک کند به حفظ یک محیط منظم که برای کارکنان خوشایند باشد تا کار را به‌طور مؤثر و مفید انجام دهند. ایجاد محیطی که در آن با کارکنان با عزت و احترام رفتار شود. اطمینان دادن به کارکنان که خود هدایتگر به مسیر امن و حرفه‌ای باشند و تشویق به بهبود روابط بین کارفرما و کارمند.

نهایتاً استراتژی دیگر؛ دادن اختیارات کاری قابل‌انعطاف است که ارائه‌کننده رویکردهای خلاق در کار و تعادل بین کار و برخوردهای شخصی است.

«دکتر محمدحسین منقی، محمدرضا خواجوئی»

در رابطه با کیفیت زندگی کاری، رویکردها و برنامه‌های مختلفی وجود دارد که با بزرگ شدن نهضت کیفیت زندگی کاری، دایره این رویکردها نیز وسیع می‌شود، «ولی همگی آن‌ها در یک هدف مشترکند و آن انسانی کردن محیط کار از طریق بسط دموکراسی و مشارکت کارکنان در تصمیم‌گیری‌های مربوط به کار و محیط کار خویش از یک طرف و تجدید ساختار کار یا باز طراحی کار و تغییر روش، از طرفی دیگر به‌نحوی که برای متصدی کار جالب و ارضاکننده باشد».

نمونه‌ای از رویکردها و استراتژی‌های مطرح‌شده در ارتباط با کیفیت زندگی کاری به شرح زیر است:

۱- دوایر کیفیت: طی آن کارکنان به گروه‌های کوچک متشکل می‌شوند و به‌طور مرتب با یکدیگر ملاقات می‌کنند و مسائل کار و کیفیت محصول را در واحد خود شناسایی می‌کنند و برای آن راه‌حل ارائه می‌دهند.

۲- سیستم‌های اجتماعی فنی: عبارت است از مداخله در شرایط کار از طریق تجدید ساختار کار، تشکیل گروه‌های کاری و تنظیم رابطه بین کارکنان و تکنولوژی مورداستفاده آن‌ها.

۳- دموکراسی صنعتی: توجه به رأی و خواست کارکنان تحت‌عنوان تصمیم‌گیری مشترک که طبق آن درمورد تصمیمات مرتبط به کار شرایط کار خویش را اعلام می‌دارند.

۴- گروه‌های کاری مستقل یا خودگران: رویکردی متداول در درگیر ساختن کارکنان و مشارکت آن‌ها در کارها و تصمیمات سازمانی است. گروه‌های کاری مستقل متشکل از تیمی از کارکنان است، بدون آنکه رئیسی از طرف سازمان به‌طور رسمی بر آن‌ها گمارده شده باشد. این گروه تصمیماتی را که به‌طور سنتی مدیران سرپرستی اتخاذ می‌کردند را عهده دارند.

۵- تدوین کار راهه و مسیر کار راهه (مسیر شغلی): مجموعه‌ای مشاغل است که یک شخص در طی مسیر زندگی‌اش در پیش می‌گیرد و شامل آموزش افراد در نقش‌های کاری، اهداف و امیدها، آرزوها، احساسات و یادگیری مطابق با این نقشه‌ها می‌باشد.

۶- طرح و طراحی کار: در طراحی شغل باید این‌طور تعریف شود که هم نیروی انسانی و هم سازمان سود ببرند.

۷- سیستم حقوق و مزایا: باز طراحی سیستم حقوق و مزایا باید به روشی منصفانه و شفاف صورت گیرد و با توجه به تأثیری که این سیستم بر نگرش‌ها و رفتارهای فردی کارکنان و ساختار و رویه‌های سازمانی می‌گذارد، لذا مدیریت بایستی برنامه‌های مربوط را با دقت و اثربخشی طراحی کند.

۸- اقدامات و عملیات مدیریتی: کیفیت زندگی کاری در یک سازمان تابع و نتیجه اقدامات و عملیات غالب مدیریتی آن سازمان است. مدیران از طریق برخوردشان با افراد، هم به‌طور مستقیم بر رفتار سازمانی و میزان بهره‌وری کارکنان تأثیر می‌گذارند و هم با نفوذی که بر طراحی مشاغل، سیستم پرداخت و شکل‌دهی گروه‌های کاری دارند، به‌صورت غیرمستقیم نیز بر رفتار انسانی کارکنان و میزان بهره‌وری آنان مؤثر واقع می‌شوند.